Jak prowadzić konstruktywne dyskusje w szkole?

1. Zastanówmy się, co może oznaczać konstruktywna dyskusja, jakie warunki powinna spełniać?

Oto kilka warunków zaproponowanych przez Lee Watanabe Crockett:

Konstruktywne dyskusje

• są otwarte na wszelkie opinie i punkty widzenia,
• zakładają aktywne uczestnictwo dyskutantów,
• podczas nich każdy z dyskutantów ma okazję do wyrażenie własnych opinii,
• ich tematy są istotne dla uczniów,
• jest w nich dużo miejsca na refleksję uczniów,
• uczestnicy mają na celu wzajemne zrozumienie, bardziej niż wzajemne porozumienie.

2. Co zrobić, aby w klasie szkolnej odbywała się konstruktywna dyskusja?

• Dać czas na zastanowienie: Formułowanie przemyślanych opinii i wypowiedzi zajmuje czas. Każdy ma inne tempo przetwarzania informacji i formułowania własnych opinii. Dlatego, szczególnie na początku, trzeba dać uczniom czas na pomyślenie. Można zanim uczniowie zaprezentuje swoje zdania w dyskusji, polecić im rozmowę w parach lub grupach.
• Zadawać prowokacyjne pytania:Można zachęcać uczniów do dyskusji zadając im pomocnicze pytania. Mogą one być przerysowane i prowokacyjne takie, które zachęcą uczniów do reakcji.
• Ustalić co już wiemy:Zanim zaczniemy dyskusję warto ustalić, co uczniowie na dany temat wiedza. Z jakich źródeł pochodzą informacje? Co uważają za prawdziwe? Z jakimi opiniami na dany temat już się spotkali?
• Uruchomić zainteresowanie: Richard Saul Wurman zauważył, że zainteresowanie poprzedza naukę. Porównał brak zainteresowania, do posiadania tylko jednej część rzepa i przez to niemożności połączenia wiedzy z myśleniem. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie brakującej części „rzepa” tak, aby informacje pozostały w umyśle i pamięci uczniów. Jeśli uczniowie są zainteresowani tematem, to dyskusja ma szansę stać się ożywioną debatą.
• Nie poprawiać:Czasami wypowiedź ucznia może nie być spójna i jasna. Natychmiastowa interwencja nauczyciela polegająca poprawieniu lub zauważeniu błędu może zniechęcić ucznia do dalszej wypowiedzi. Lepiej poprosić ucznia o rozwinięcie części wypowiedzi lub jej wyjaśnienie. Można też poprosić innych uczniów i zadawanie pytań. Pytania ze strony uczniów stwarzają większe bezpieczeństwo, niż interwencja nauczyciela.
• Zachęcanie do argumentowania: Konstruktywna dyskusja to nie jest powtarzanie opinii innych. Warto umożliwić uczniom formułowanie ich własnych opinii, nawet gdy są one Ważne jest, aby uczeń umiał podać argumenty za swoim zdaniem.
• Zadbać o przestrzeganie zasad: Podstawowe zasady to: brak krytyki,– wzajemna uprzejmość, argumentowanie swojej opinii i powoływanie się na źródła informacji, trzymanie się tematu, pozytywne nastawnie do opinii innych i do dyskusji.

3. Od czego zacząć?

Warto zacząć od dyskusji na temat problemu angażującego uczniów. Poniżej przedstawiam 3 propozycje:

A. Jeden z uczniów znajduje na korytarzu szkolnym drogocenny pierścionek. Co powinien zrobić:

• Nie podnosić go w nadziei, że właściciel sam po niego wróci
• Zabrać i dać ogłoszeni, o znalezisku
• Odnieść do sekretariatu szkoły
• Zatrzymać dla siebie

Można najpierw polecić wybór odpowiedzi z koleżanką lub kolegą i przygotowanie uzasadnienia.

B. Uczennica napisała w pierwszym terminie test bezbłędnie. Jej koleżanka będzie miała ten sam test za dwa dni. Co można zrobić:

• Podać koleżance prawidłowe odpowiedzi
• Umówić się z koleżanką na przygotowanie do testu
• Nie angażować się wcale

W tej dyskusji można poprosić uczniów o wybór z określeniem warunków, kiedy go dokonujemy

C. Uczeń usłyszał, jak jego kolega opowiada, że zmieścił w internecie ośmieszające żarty na temat koleżanki.

Czy powinien:

• Nie angażować się w sprawę, która go nie dotyczy bezpośrednio
• Zgłosić sprawę wychowawcy lub dyrektorowi szkoły
• Zareagować natychmiast i stanąć w obronie koleżanki.

Jeśli na takich „wychowawczych” dyskusjach uczniowie nauczą się dyskutowania, to będą mogli rozpocząć konstruktywne dyskusje na inne tematy.

A jeśli nauczą się prowadzić konstruktywne dyskusje w szkole, to ta umiejętność na pewno przyda im się w dorosłym życiu.

***

Michał Szczepanik, nauczyciel biologii, po przeczytaniu tego tekstu napisał do mnie:

Przypomina mi to przedostatnią lekcję biologii w klasie VIII i III. Tematem była ekologia. Uczniowie rozmawiali w parach co wiedzą o ekologii, następnie podawali mi do zapisania pojęcia związane z ekologia wraz z wyjaśnieniem, dlaczego mam to zapisać. Nie komentowałem jedynie doprecyzowałem pojęcia, abyśmy wszyscy w klasie mieli to samo na myśli. Uczniowie podawali, to co dla nich w ekologii jest ważne, było twórczo, do momentu kiedy okazało się, że to wszystko, co im się z ekologia kojarzy nią nie jest (zgodnie z definicją). Sami do tego doszli, ja im tego nie powiedziałem. Przeszliśmy w tym doświadczeniu trochę błędnych koncepcji, trochę pokazywania jak czasem idziemy na skróty. Zawsze takie doświadczenie jest dobre i nikt w klasie nie jest obrażony, że źle myśli.

Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. 

Korzystałam z artykułu Lee Watanabe-Crockett w blogu GlobalDigitalCitizen.org.