Czy scenariusze lekcji są czymś szczególnie nowym w dziedzinie sposobu zapisywania instruktażu, jak przeprowadzić lekcje w szkole? Zdecydowanie tak - przekonują nauczycieli psycholog edukacyjny Małgorzata Taraszkiewicz oraz nauczyciel i trener w zakresie metodyki nauczania Mariusz Malinowski.
Scenariusze lekcji i podmiotowość ucznia
Scenariusze lekcji to stosunkowo nowa forma kreatywności dydaktycznej. Ta moda na opracowywanie scenariuszy powstała wraz z nowinkami reformatorskimi polskiej szkoły, wprowadzaniem pozytywnej mody na wykorzystywanie w procesie dydaktycznym metod aktywizujących proces uczenia się uczniów, a wreszcie (także pozytywnej) mody na przyjęcie odpowiedzialności za przebieg procesu nauczania.
Scenariusze lekcji to stosunkowo nowa forma kreatywności dydaktycznej. Ta moda na opracowywanie scenariuszy powstała wraz z nowinkami reformatorskimi polskiej szkoły, wprowadzaniem pozytywnej mody na wykorzystywanie w procesie dydaktycznym metod aktywizujących proces uczenia się uczniów, a wreszcie (także pozytywnej) mody na przyjęcie odpowiedzialności za przebieg procesu nauczania.
Ta ostatnia sprawa wiąże się z praktyczną realizacją zasady podmiotowości ucznia w procesie dydaktyczno-wychowawczym, który przebiega w szkole i polega na respektowaniu uczniowskiej gotowości do przyjęcia określonej porcji wiedzy i nabywania umiejętności, zgodnie z przejawianymi przez niego preferencjami, stylem uczenia się i innymi ważnymi cechami, które mają decydujący wpływ na przebieg jego szkolnej kariery.
Efektywne lekcje
W oświacie, podobnie jak w innych dziedzinach ludzkiej aktywności, poświęca się wiele czasu zagadnieniu efektywizacji pracy. Pragmatyczne pytanie brzmi - jak efektywnie uczyć w trakcie edukacji szkolnej? Podstawową jednostką w szkole jest lekcja, zatem uwaga kieruje się na zagadnienie jak poprowadzić i przeprowadzić efektywną lekcje. Istniejące w literaturze oświatowej instrukcje metodyczne posiadają różne nazewnictwo: plany lekcji, konspekty lekcji oraz scenariusze lekcji. Czym te formy różnią się między sobą i czy w ogóle potrzebna jest nam uniformizacja formalno-metodyczna?
Na pewno pojawią się zarówno zwolennicy, jak przeciwnicy – niemniej praktyka wymusza zwykle określenie ramowego standardu. Standaryzacja nie przeszkadza rozwijaniu i szlifowaniu nowych form scenariuszowych. Co więcej, jest potrzebna dla uporządkowania i odróżnienia wersji mistrzowskich od bubli, bowiem w każdej szanującej się profesji istnieją standardy profesjonalizmu pozwalające ocenić wykonywaną pracę pod kątem rzemieślniczej poprawności i odróżnić od partactwa.
Trochę historii
Rozkwit literatury scenariuszowej w Polsce datuje się od połowy lat 90. Zaczynaliśmy od przedruków i tłumaczeń, głównie z literatury angielskojęzycznej. Poza scenariuszami lekcji dla uczniów, pojawiły się także scenariusze zajęć doskonalących dla nauczycieli, do samokształcenia, do przeprowadzania zajęć w ramach doskonalenia wewnątrzszkolnego, scenariusze spotkań i konferencji z rodzicami.
Inspiracją do powstawania scenariuszy lekcji były idee pedagogiczne wypracowane w II połowie XX wieku. Szczególnie idea „metod aktywizujących w nauczaniu” wpłynęła na potrzebę opracowania przewodnika metodycznego nowego rodzaju realizującego postulat wywołania u uczniów efektu uczenia się aktywnego, a nie bierno-receptywnego. Scenariusze pedagogicznych lekcji się szczególnie atrakcyjne poprzez możliwość porównywania ich do sztuki reżyserii filmowej, gdzie na podstawie scenariusza reżyser może nakręcić film, a nauczyciel w sytuacji szkolnej – zrealizować lekcję.
Scenariusze lekcji są wyjątkowe
Czy scenariusze lekcji są czymś szczególnie nowym w dziedzinie sposobu zapisywania instruktażu, jak przeprowadzić lekcje w szkole? Jeżeli przyjąć, że są one wypadkową wszystkich współczesnych poszukiwań i osiągnięć w dziedzinie dydaktyki, pojmowanej jako sztuka efektywnego nauczania, to można powiedzieć zdecydowanie - tak!
Jeśli nauczyciele mają w efektywny sposób przeprowadzać, wprowadzać, prowadzić uczniów po świecie wiedzy o rzeczywistości i wytworach ludzkiej cywilizacji oraz doprowadzać do zdobycia jak największej liczby umiejętności życiowych, to należy dostarczać im jak największej liczby przewodników pokazujących najlepsze sposoby dotarcia do tychże celów.
Czytaj więcej na:
Małgorzata Taraszkiewicz – psycholog edukacyjny, edukator Grupy Edukacyjnej XXI, trener, autor książek i materiałów edukacyjnych. Autor projektu i redaktor pakietu „Europa na co dzień”; koordynator i trener programu „Nowa Szkoła”; autor projektu i redaktor pakietu „Nowa Szkoła”; autor wielu programów szkoleniowych dla nauczycieli (m.in. autorski program pt. „Profesor NLP w nauczaniu i wychowaniu”); trener grup nauczycieli i dyrektorów szkół; autorka książek m.in. „Książki warte czytania dzieciom”, „Jak uczyć lepiej, czyli Refleksyjny Praktyk w Działaniu", "Atlas efektywnego uczenia (się)". Projektuje i prowadzi treningi i warsztaty z zakresu m.in. komunikacji, kreatywności, asertywności i rozwoju osobistego dla edukacji i biznesu.
Mariusz Malinowski – nauczyciel szkolny (filozofia i przedsiębiorczość), właściciel firmy Studio Szkoleniowe „DIAGRAM” S.C., redaktor naczelny „Wirtualnego Przewodnika Nauczyciela – CD” Firmy MAWI, koordynator Serwera Oświatowego www.mawi.pl, publicysta oświatowy, trener w zakresie metodyki nauczania, propagator innowacji pedagogicznych, twórca serwisów internetowej informacji oświatowej.
