Ocenianie kształtujące jest pozyskiwaniem informacji zwrotnej. Z jednej strony przez ucznia – jakie robię postępy i mogą lepiej pracować i przez nauczyciela – jak mogę lepiej moich uczniów nauczać.
Z tą drugą informacją (dla nauczyciela) łączą się dwie sprawy:
- Jak pozyskać tę informację?
- Jak postępować z nią dalej?
Odpowiedzi na oba pytania nie są łatwe.
Wraz z nauczycielami pracującymi z OK zeszytem stworzyliśmy dwie pomoce dydaktyczne: Pudełko refleksji i Skrzyneczkę mistrzów. Pudełko refleksji służy pozyskiwaniu przez nauczyciela informacji, a Skrzyneczka mistrzów jest pomocą dla nauczyciela – co zrobić z tą informacją.
W tym wpisie zajmę się jedynie sposobami pozyskiwania informacji – gdzie są moi uczniowie w procesie uczenia się.
Podstawowym problemem związanym z tą sprawa jest brak czasu. Jesteśmy tak zajęci nauczaniem, że nie mamy czasu na sprawdzanie skuteczności naszego nauczania. Przeważnie sprawdzamy , czy nasi uczniowie się nauczyli dopiero na końcu, a wtedy mało można już zrobić. Potrzebne są sposoby sprawdzania jak uczniowie się uczą podczas bieżącej nauki, a nie dopiero na koniec. Ponieważ mamy mało czasu, to sposoby powinny być proste i łatwe do zastosowania, wplecione w nauczanie. Bardzo dobrym sposobem jest polecanie uczniom dokonania refleksji – czego się nauczyli. Pomocą może być wspomniane wcześniej Pudełko refleksji.
Dobrym czasem na uzyskanie informacji jest podsumowanie lekcji. Nauczyciel może wtedy, przeanalizować informacje i wprowadzić zmiany na następnych lekcjach.
Przedstawię kilka propozycji zaczerpniętych z artykułu Curtisa Chandlera w MiddleWeb.com.
Ranking
Nauczyciel prosi uczniów, aby przejrzeli przygotowana przez niego listę poznanych nowych pojęć. Uczniowie układają pojęcia według ważności i uzasadniają swój wybór. Mogą następnie poprowadzić dyskusje w parach, małych grupach lub na forum całej klasy.
Zapis – czego się nauczyliśmy
Uczniowie zapisują wszystko, czego nauczyli się podczas lekcji. Następnie zakreślają 5 najważniejszych rzeczy i 3 najmniej ważne. Uczniowie mogą to zrobić indywidualnie lub w grupach.
Najważniejsze
Uczniowie wybierają jedną rzecz, która była dla nich ważna i dzielą się nią w rundzie. Wypowiedzi mogą się powtarzać. Można zrobić ranking najważniejszych zagadnień.
Refleksja
Można zastosować prosty kwestionariusz/refleksję składający się z 2–3 pozycji do wyboru dla ucznia. Na przykład:
Powtórz to, czego się nauczyłeś, w najprostszy możliwy sposób.
● Jak wykorzystasz to, czego się nauczyłaś/eś?
● Jakie masz pytanie związane z tym tematem?
Wyjściówki
Uczniowie na koniec lekcji zapisują odpowiedź na podane przez nauczyciela pytanie na małej kartce i oddają kartkę nauczycielowi. Nauczyciel może przeanalizować odpowiedzi po skończonych zajęciach i wyciągnąć wnioski, aby zmienić swoje nauczanie.
Cele
Uczniowie sięgają do celów lekcji i zastanawiają się na ile udało im się je osiągnąć.
Raport
Uczniowie pracują nad stworzeniem 30-sekundowego scenariusza wiadomości, w którym szczegółowo opisują, czego dowiedzieli się podczas lekcji lub podczas tygodnia w szkole. Najlepiej, gdy uczniowie zapisują lub wklejają ten raport do swojego OK zeszytu.
Dwukrotne wyjaśnienie
Uczniowie bez zaglądania do materiałów relacjonują partnerowi z ławki – najważniejsze rzeczy, których się nauczyli. Następnie uczniowie robią notatkę w swoich zeszytach, zmieniają pary i powtórnie przekazują informację (mogą już korzystać z własnej notatki).
Pytania partnerów
Uczniowie w parach zadają sobie wzajemnie dwa pytania związane z tematem lekcji. Mogą to być pytania, na które chcieliby uzyskać odpowiedź albo mogą to być dwa pytania, które potencjalnie mogą pojawić się na sprawdzianie.
Graficzne przedstawienie
Uczniowie tworzą wykres, obrazek, rysunek, i mapę myśli – a następnie wyjaśniają projekt i jego znaczenie innemu uczniowi. Projekty uczniów można wywiesić na ścianie i poprosić o wyjaśnienie publiczne tego, co stworzyli komuś innemu.
Procedury myślenia
Uczniowie wypełniają puste miejsca w zdaniu: Myślałam/em kiedyś …, a teraz myślę … .
Pokazuje to uczniom zmiany w ich myśleniu i pomaga utrwalić wiedzę.
Błotniste punkty
Zapytanie uczniów, jaki jest najjaśniejszy i najbardziej zagmatwany punkt, który został poruszony w czasie lekcji.
Koło
Nauczyciel tworzy koło, w którym każdy uczeń ma pewien wycinek dla siebie. W swoim wycinku uczeń zapisuje swoją refleksję. Koło można obracać i w każdej chwili dowiedzieć się, co myśleli inni.
Prezentacja
Zanim uczniowie wyjdą z klasy nauczyciel prosi ich o stworzenie jednego slajdu ze swoją refleksją. Zbiorcza prezentacja może być wyświetlona na następnej lekcji lub przy powtórzeniu.
Opinia uczniów
Uczniowie szybko przyzwyczają się do refleksji i dawania nauczycielowi informacji zwrotnej. Ważne jest to, aby zwyczaj pozyskiwania informacji stał się rutyną.
Powyższe propozycja i propozycje z Pudełka refleksji są urozmaiceniem i wpływają na nią ożywczo. Curtis Chandler przytacza wypowiedzi uczniów na temat podsumowywania przez nich zdobytej wiedzy:
- Podobało mi się, gdy tworzyliśmy „ściągawki” ze wszystkiego, co uczniowie musieli wiedzieć.
- Naprawdę lubię, gdy nasz nauczyciel prosi kilkoro z nas, aby zademonstrowali, czego się nauczyli w skeczu lub wyjaśnili własnymi słowami dowolny temat.
- Wyjściówki dają mi szansę przypomnienia sobie, czego mieliśmy się uczyć i powiedzenia mojemu nauczycielowi, z czym wciąż walczę.
- Szczerze mówiąc, podoba mi się, gdy mój nauczyciel pyta nas na koniec lekcji – „Gdzie będziemy tego używać poza szkołą?”. Przypomina mi to, że to, co właśnie zrobiliśmy, nie było stratą czasu.
- Nasza klasa czasami szkicuje obrazki lub emotikony na podstawie tego, czego się nauczyliśmy. Emotikony mogą być bardziej przydatne, ponieważ uczniowie zobaczą je, gdy będą wysyłać SMS-y do znajomych i rodziny lub publikować coś w mediach społecznościowych.
- Walka na śnieżki. Mój ulubiony nauczyciel każe nam zapisać ważną rzecz, której się nauczyliśmy, zgnieść ją w kulkę i podrzucić wysoko w powietrze. Następnie każdy z nas podnosi losową piłkę z podłogi i omawia ją z grupą lub klasą.
Pozyskiwanie informacji od uczniów łączy się ściśle z monitorowaniem ich uczenia się, a to jest niezbędne do efektywnego planowania lekcji przez nauczyciela.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Niniejszy post ukazał się w partnerskim serwisie Edunews.pl - www.osswiata.pl.
