Umiejętność sporządzania notatek przydaje się każdemu człowiekowi. Notatka i zawarta w niej refleksja jest głównym obszarem dla uczenia się. Dobrze, aby uczniowie nauczyli się je robić już w szkole podstawowej. Ale dla wielu uczniów nawet w szkole średniej robienie notatek jest trudne. W tym wpisie kilka pomysłów na sensowne notowanie.
Pierwsza trudność polega na tym, że uczeń nie wie, co ma i co warto zanotować. Natłok informacji zniechęca do zapisywania. A druga trudność polega na wykonywaniu dwóch czynności jednocześnie, czyli słuchania i notowania. Nie mamy podzielności uwagi i jeśli próbujemy jednak to robić, to cierpi albo słuchanie, albo zapisywanie. Szczególnie jest to trudne, gdy wykład jest o czymś nowym nieznanym, trudno wtedy zdecydować się, co zanotować i jednocześnie skupiać się na przekazie. Dotyczy to zarówno słuchania wykładu, jak i zapoznawania się z tekstem.
Notatka nie może być biernym zapisywaniem, uczeń powinien wiedzieć do czego i kiedy notatki mu się przydadzą.
Wskazówki dla nauczyciela pod kątem sporządzania notatek przez uczniów
Idea ma priorytetowe znaczenie. Robiąc wykład nauczyciel może zaznaczać, co w nim jest ważne i związane z głównym przeslaniem. Jest to wskazówka dla ucznia – co można/trzeba zapisać.
Nauczyciel może robić przerwy na pytania ze strony uczniów, to zapobiega wyciąganiu mylnych wniosków.
Można zaproponować uczniom używanie skrótów stenograficznych lub wymyślenie własnych skrótów, które uczeń sobie ustali. Skraca to czas pisania.
Jeśli uczeń robi notatki podczas czytania tekstu, to można mu polecić podkreślanie fragmentów lub zamieszczanie znaczków przy kluczowych terminach. Pomaga to w zrobieniu na koniec notatki.
Nauczyciel może robić przerwy na napisanie przez uczniów częściowej notatki.
Po takiej przerwie na notowanie uczniowie mogą wymienić się notatkami i uzupełnić swoje refleksje kierując się tym, co kolega lub koleżanka ważnego zapisali.
Nauczyciel może poprosić jednego z uczniów o przeczytanie własnej notatki, inni mogą coś dodać lub uzupełnić swoje notatki.
Można polecić uczniom, aby w notatce podkreślili pojęcia, które są najważniejsze i charakteryzują tę część notatki.
Przed przystąpieniem do zapisywania indywidualnej notatki, można poprosić jednego z uczniów, aby powiedział, co chce zapisać. Pozostali uczniowie mogą uzupełnić propozycję ucznia.
Pomocne mogą być pytania, które zada nauczyciel. Wtedy uczniowie w notatce na nie opowiadają. Takim pytaniem może być na przykład:
- „W jaki sposób to co usłyszałeś wiąże się z tym, co już wcześniej wiedziałeś?”;
- „Co to Ci przypomina?”;
- „Jakie widzisz sprzeczności lub luki?”;
- „Jakie pytania Ci się nasuwają?”;
- „Jakie widzisz zastosowanie zdobytej wiedzy?”;
- „Co, Twoim zdaniem, warto zanotować?”.
Po napisaniu notatki uczniowie mogą do niej wrócić i na marginesie jeszcze coś dopisać. Pozwala to spojrzeć na całość, a nie tylko na osobne fragmenty.
Często łatwiej uczniom zrobić notatkę graficzną niż coś napisać. Szczególnie efektywne jest sporządzanie map myśli jako podsumowania tematu.
Pozwolić uczniom na używanie kolorowych kredek, podkreślników, to pobudza wyobraźnie i pozwala lepiej zapamiętywać.
Korzystne może być wykorzystanie poszczególnych notatek sporządzanych na koniec każdej lekcji do zrobienia jednej zbiorczej notatki z danego tematu. Pozwala to uczniom spojrzeć na całość.
Pomocna może być zapowiedź, że uczniowie będą mogli korzystać ze swoich notatek podczas sprawdzianu. Działa to mobilizująco i uczniowie starają się zapisać, to co będzie im potrzebne.
Jednak najważniejsze jest przeznaczenie czasu na wykonanie notatki. Nie można liczyć na to, że uczniowie sami w czasie lekcji będą robili notatki. Czas na refleksję powinien być wyznaczony i pilnowany.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
