W czasach ekspansji technologii informacyjno-komunikacyjnej (ICT) na przełomie XX/XXI w. kształcenie informatyczne w szkołach na całym świecie zepchnięto na dalszy plan. Otrzeźwienie przyszło pod koniec pierwszej dekady XXI w., gdy dramatycznie zmalało zainteresowanie kierunkami informatycznymi na uczelniach (o ponad 50% w USA i W. Brytanii; w Polsce w roku akademickim 2013/2014, z powodu braku dostatecznej liczby kandydatów, zamknięto kilka kierunków informatycznych na uczelniach publicznych i niepublicznych).
Według szacunków, Stany Zjednoczone będą potrzebowały w 2020 roku około 1,4 mln absolwentów kierunków informatycznych, podczas gdy uczelnie opuści ich w tym czasie tylko około 400 tys. Przypomniano sobie zatem, że informatyka, a w jej ramach programowanie, może kształcić umiejętności wymienione w podstawie programowej i odnoszące się nie tylko do informatyki, takie jak: kreatywność, krytyczne, logiczne i abstrakcyjne myślenie, umiejętności komunikacji, współpracy oraz rozwiązywania rzeczywistych problemów i korzystania przy tym z komputerów.
W styczniu 2012 roku, minister edukacji W. Brytanii Michel Gove ogłosił, że ICT przestaje być przedmiotem obowiązkowym w szkołach, a wraca informatyka. Dotrzymał słowa i od 2014 r. w Anglii nauka programowania jest obowiązkowa w szkołach podstawowych (primary) i średnich (secondary). Także na kolejnych etapach edukacyjnych uczniowie poznają podstawy informatyki. Nieco inną drogę obrano w USA – przygotowywana jest decyzja Kongresu, która ma uczynić z informatyki tzw. core subject, czyli przedmiot z grupy tych, które mogą być wybierane przez uczniów do ukończenia szkoły średniej.
W Polsce, w obowiązującej podstawie programowej, przedmiot informatyka jest obowiązkowy na poziomie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, uczeń może także wybrać informatykę w zakresie rozszerzonym i zdawać maturę z informatyki. Dzisiaj jednak, podstawa programowa przedmiotów informatycznych, opracowana w 2007 r., wymaga odnowionego spojrzenia.
Znaczenie informatyki
Dzisiaj docenia się znaczenie informatyki – informatyka staje się powszechnym językiem niemal każdej dziedziny i wyposaża ją w nowe narzędzia i możliwości rozwoju. Podstawowe zadanie szkoły – alfabetyzacja w zakresie 3R (reading – czytanie, ‘riting – pisanie i ‘rithmetic – rachowanie) wymaga dzisiaj poszerzenia o alfabetyzację komputerową, zwaną myśleniem komputacyjnym, obejmującą podstawy informatyki i umiejętność programowania w jej ramach.
Wielorakie są cele włączenia programowania do kanonu kształcenia niemal na każdym etapie edukacji formalnej i nieformalnej. Od najmłodszych lat, programowanie, jako tworzenie dialogu z komputerem, kształci takie umiejętności, jak:
- logiczne myślenie i precyzyjne prezentowanie myśli i pomysłów tak, aby mogła zrozumieć je maszyna,
- dobra organizacja pracy podczas rozwiązywania problemów,
- gospodarowanie różnymi zasobami, występującymi w realizowanych działaniach,
- współpraca w zespole, niezbędne dzisiaj w niemal każdym zawodzie.
W warunkach szybko zmieniającej się technologii, te umiejętności są ponadczasowe, trwalsze niż jakikolwiek język czy środowisko programowania. Umiejętności nabyte podczas programowania są przydatne na zajęciach z różnych przedmiotów, jak i później w różnych zawodach, nie koniecznie informatycznych.
Jakie znaczenie dla współczesnego ucznia i obywatela zaczynają mieć podstawowe kompetencje informatyczne? „Po pierwsze, spójrzmy nie tylko na kompetencje informatyczne, ale ogólniej - na kompetencje korzystania ze współczesnej technologii, chociaż w znacznym stopniu bazuje ona na technologii komputerowej (procesorowej). W drugiej turze badań PISA właśnie w tym zakresie nasi uczniowie zajęli 29 miejsce wśród 32 krajów, znacznie poniżej średniej europejskiej. Okazało się, że nie radzą sobie nawet ze skonfigurowaniem MP3, czy urządzenia klimatyzacyjnego. A to przecież nic innego jak programowanie tych urządzeń, dość proste, biorąc pod uwagę niewielką ilość możliwych ustawień.“ – zauważa prof. dr hab. Maciej M. Sysło, matematyk i informatyk z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
„Współczesna technologia bazująca na technologii komputerowej dostarcza także uczniom wielu możliwości nie tylko konfigurowania urządzeń, takich jak komórki, ale także ich programowania, na przykład układania gier. Przez kompetencje informatyczne rozumiemy tutaj umiejętność posługiwania się zasadami i metodami, które są przydatne przy programowaniu różnych urządzeń, w tym komputerów, i rozwiązywania problemów, w tym z pomocą takich urządzeń.“ – mówi prof. Sysło. „Jednym z problemów w badaniach PISA było znalezienie najkrótszej drogi między dwoma punktami na mapie dróg (BTW, takie zadania rozwiązują uczniowie w konkursie Bóbr). Do rozwiązania tego zadania nie wystarczy umiejętność korzystania z komputera, czy nawet jego programowania. Niezbędna jest kompetencja posługiwania się podejściem heurystycznym, które sugeruje w tym przypadku użycie algorytmu zachłannego (dokładnie, jest to algorytm Dijkstry).“
Z tymi i innymi, podobnymi problemami coraz częściej uczniowie i dorośli spotykają się w swoim otoczeniu, w nauce, w życiu zawodowym i osobistym. Zadaniem szkoły i systemu edukacji jest wyposażenie uczniów w odpowiednie kompetencje rozwiązywania takich problemów, jak i w umiejętności radzenia sobie w sytuacjach problemowych, które w ich przyszłym życiu będą całkowicie nowe.
Porozmawiajmy o informatyce już 16 maja
Zapraszamy w dniu 16 maja 2014 r. do uczestnictwa w konferencji „Informatyka dla wszystkich“ osoby, instytucje i firmy zainteresowane rozwojem od najmłodszych lat myślenia algorytmicznego, nauki rozwiązywania problemów i nauki programowania wśród naszych uczniów. Prosimy o wcześniejsze zarejestrowanie się, liczba miejsc ograniczona. Uczestnictwo w konferencji jest bezpłatne.
Więcej informacji: http://informatykadlawszystkich.pl/.
