Najlepiej uczymy się w działaniu. Samodzielne próby rozwiązania konkretnego problemu czy osiągnięcia określonego celu angażują nasze emocje, motywują do wysiłku i pomagają trwale poszerzyć wiedzę oraz rozwijać nasze umiejętności. Ucząc się w ten sposób sami konstruujemy swoją wiedzę, zamiast przyswajać ją w gotowej postaci. Wybór słów jest tu nieprzypadkowy - w nowym roku szkolnym proponujemy nauczycielom korzystanie na lekcjach z idei konstrukcjonizmu. Rozmawialiśmy o niej z edukatorami podczas tegorocznej konferencji Pokazać – Przekazać w Centrum Nauki Kopernik.
Jak powstaje wiedza?
Wiemy, że dzieci nie uczą się przez przyswajanie i odtwarzanie wiedzy, a raczej aktywnie ją konstruują w interakcji ze światem, tworząc własne teorie dotyczące obserwowanych zjawisk (Piaget, 1950). Nurtem rozwijającym tę ideę jest konstrukcjonizm, którego twórca Seymour Papert stwierdził dodatkowo, że ludzie uczą się najlepiej, kiedy konstruują obiekty za pomocą własnych rąk i z emocjonalnym zaangażowaniem w proces tworzenia.
Jak to działa w praktyce? Wyobraźmy sobie pięciolatka, który buduje na plaży zamek z piasku. Budowla powstaje zbyt blisko morza i przychodząca fala wszystko zmywa. Młody konstruktor przenosi więc plac budowy w głąb lądu. Tam piasek nie chce się dobrze formować – budowniczy podejrzewa, że „materiał” jest za suchy. Kolejny zamek rośnie więc bliżej morza, przy samej granicy zasięgu fal. Niestety zrywa się wiatr. Nie dość, że nasz pięciolatek zmarzł, to jeszcze fale mają większy zasięg – zamek znów legł w gruzach. Budowniczy zaczyna wnioskować – czy wiatr wpływa na fale?, jaka jest optymalna odległość, aby morze nie zniszczyło zamku? – w jego umyśle powstała wiedza: o piasku, wodzie, budowaniu, falach i wietrze. Pięciolatkowi nikt tej wiedzy nie wyłożył. Stworzył ją w oparciu o swoje doświadczenia.
Uczenie się przez konstruowanie
Jak przykład piaskowego zamku przełożyć na praktykę nauczania? Wprowadzając do edukacji uczenie się przez tworzenie i konstruowanie. Wyobraźmy sobie bowiem np. poznawanie twierdzenia Pitagorasa przez projektowanie planu transportu w Wielkopolskim Parku Narodowym albo uczenie się o ruchu drgającym podczas konstruowania akwarium do symulowania fal morskich.
Uczenie się przez tworzenie i konstruowanie znajduje zastosowanie nie tylko w nauce matematyki czy fizyki. Można uczyć historii, stawiając uczniów przed wyborami, jakie mieli przed sobą historyczni bohaterowie. To też jest konstruowanie – tym razem własnej wersji historii. Jak ciekawe będą porównania rozwiązań przyjętych przez uczniów z decyzjami podjętymi przez decydentów współczesnych historycznym wydarzeniom! O warunkach ukształtowania terenu, siatkach geograficznych i kartograficznych można się uczyć, planując optymalne usytuowanie miast, samodzielnie tworząc przy tym makiety, mapy i globusy. Czy w ten sposób da się też uczyć rzeczy skomplikowanych i bardziej abstrakcyjnych? Natura światła? Grawitacja? Ułamki? Zdaniem Seymoura Paperta – tak. Co więcej - dostępność nowych rozwiązań, fablabów, makerspace’ów, tanich mikrokomputerów i narzędzi takich jak drukarki 3D znacznie poszerza nasze możliwości konstruowania rozwiązań, które jeszcze do niedawna dostępne były tylko inżynierom.
Kopernik dla nauczycieli
Spotkania, warsztaty, seminaria, konferencje. Kopernik od dawna propaguje ideę uczenia się przez doświadczenie i wspiera edukatorów w ich pracy. Oto wybrane projekty, realizowane w tym roku szkolnym:
Modułowe Pracownie Przyrodnicze
Modułowe Pracownie Przyrodnicze to projekt opracowany przez ekspertów Centrum Nauki Kopernik na zamówienie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Ułatwia wykorzystywanie metody badawczej podczas lekcji, dostarczając scenariusze doświadczeń i akcesoria, umożliwiające ich samodzielne wykonanie.
Kluby Młodego Odkrywcy
Kluby Młodego Odkrywcy to istne wizytówki idei konstruktywizmu. Dzieci i młodzież eksperymentują w nich pod okiem opiekunów, zdobywając samodzielnie wiedzę.
Konstruktorzy Marzeń
Program realizowany we współpracy z firmą Boeing. Pozwala zespołom konstruktorskim wyposażyć swoje szkoły w narzędzia potrzebne do skonstruowania wymyślonych przez siebie projektów: od elektrycznych gokartów do prototypów sprzętu medycznego.
ESERO
To program edukacyjny Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA, pomagający uatrakcyjnić lekcje, nadając im kontekst kosmiczny. W ramach programu organizujemy warsztaty dla nauczycieli i konkursy konstruktorskie (np. CanSat, Astro Pi) oraz wypożyczamy zestawy edukacyjne, pozwalające na konstruowanie wiedzy w oparciu o proste doświadczenia.
Szkoła bliżej nauki
W projekcie przygotowanym z m.st. Warszawą i samorządami Mazowsza uczestniczy blisko 2000 uczniów oraz ponad 160 nauczycieli z 38 szkół. Jego celem jest stworzenie w szkołach warunków do nauczania z wykorzystaniem elementów metody badawczej, czyli prowadzenia samodzielnych obserwacji i eksperymentów.
Więcej o edukacyjnych działaniach Centrum Nauki Kopernik: http://www.kopernik.org.pl/dla-nauczycieli/.
(Źródło: Centrum Nauki Kopernik)
