Jak odróżnić fakt od opinii? Czy łatwo zidentyfikować deepfake? Dlaczego obietnica wielkiej wygranej może zakończyć się wielką porażką? Jak przeciwdziałać dezinformacji? By odpowiedzieć na te pytania, młodzi ludzie potrzebują dziś cyfrowych kompetencji. Zebraliśmy niezbędną im wiedzę w ramach europejskiego projektu „Make it clear - educating young people against disinformation online”. Wraz z początkiem roku szkolnego zachęcamy nauczycieli do szerzenia jej, by nastolatki były gotowe do reagowania na zagrożenia w sieci.
Badania NASK (Nastolatki 3.0) pokazują, że młodzież coraz więcej czasu spędza w internecie - średnio 5 godzin i 36 minut dziennie. I ten czas się wydłuża, bo w 2020 r. były to 4 godziny i 50 minut. A najczęstszą internetową aktywnością młodych ludzi są serwisy społecznościowe. By bezpiecznie korzystali z zasobów sieci, trzeba zadbać o ich cyberedukację. W ramach projektu „Make it clear” oferujemy wiele nietypowych materiałów edukacyjnych, które będą wspierać nauczycieli w rozwijaniu u dzieci i młodzieży krytycznego myślenia i świadomego korzystania z sieci.
Algorytm na dobre i na złe
Platformy społecznościowe działają w oparciu o algorytmy, które dostarczają treści przykuwające uwagę, zgodne z zainteresowaniami użytkowników. W tym samym czasie mogą one promować treści wprowadzające w błąd, szerzące teorie spiskowe i dezinformację.
Szybki rozwój nowych technologii, zwłaszcza sztucznej inteligencji, oznacza dalszą ewolucję technik dezinformacyjnych i manipulacji, większe możliwości śledzenia zachowań użytkowników internetu, narażanie dzieci na kontakt z treściami nieodpowiednimi do ich wieku, a także zaawansowane formy cyberataków. To nie tylko zagrożenie dla stabilności i dobrobytu społeczeństwa, ale też dla bezpieczeństwa młodych ludzi w cyfrowym świecie. Jak temu przeciwdziałać?
Krytyczne myślenie – umiejętność niezbędna w cyfrowej erze
Jedną z kluczowych kompetencji dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy jest, według Rady Europy, umiejętność krytycznego myślenia. Aby rozwijać ją u młodych ludzi, konieczna jest przemyślana, kompleksowa i wdrażana od najmłodszych lat edukacja medialna. Ważne jest wspieranie efektywnego i bezpiecznego poruszania się w cyfrowej przestrzeni, a także krytyczna analiza i ocena konsumowanych treści online. Tu z pomocą przychodzi projekt Make it clear.
Bezpłatne materiały dla nauczycieli. Uczniowie mogą wybierać tematy z menu
Edukacja medialna stała się osią projektu Make it clear - educating young people against disinformation online, realizowanego przez konsorcjum, które tworzą NASK- Państwowy Instytut Badawczy wraz z partnerami z Łotwy - Latvian Internet Association oraz Rumunii - Save the Children Romania. W ramach realizowanego od końca 2022 roku projektu zorganizowaliśmy Creathon z udziałem młodzieży z Polski, Łotwy i Rumunii oraz międzynarodową konferencję z udziałem ekspertów z zakresu edukacji medialnej, nauczycieli i przedstawicieli uczniów.
Powstały także gotowe do wykorzystania na zajęciach moduły lekcji dla grup wiekowych 11-13 oraz 14-17 lat, które omawiają tematy takie jak: cyfrowa partycypacja obywatelska, dezinformacja, wizerunek cyfrowy czy odpowiedzialne udostępnianie treści online.
Wsparciem dla nauczycieli jest także „Me(nu)todyka”, czyli narzędzie wspierające aktywizację uczniów w ramach poszczególnych modułów lekcji. „Me(nu)todyka” jest nietypowym sposobem angażowania uczniów - ma formę restauracyjnego menu, czyli zadania z kategorii: przystawki, sałatki, zupy, dania główne, desery czy napoje. Różnią się one poziomem trudności oraz czasem potrzebnym na wykonanie ćwiczenia. Uczniowie mogą podczas lekcji zadecydować sami lub przy wsparciu nauczyciela, co będzie dla nich odpowiednim wyzwaniem. I tak np. podczas lekcji na temat cyfrowego wizerunku mogą wybrać zadanie z kategorii przystawki – polega ono na wymyśleniu chwytliwego sloganu, który zachęci ich rówieśników do dbałości o bezpieczeństwo i dobrostan online podczas kreowania swojego wizerunku w sieci. Na stronie projektu można znaleźć grę planszową „Digital brainiacs”, która w konwencji zabawy przeprowadzi uczniów przez różne aspekty cyfrowego bezpieczeństwa. Jest tam też podcast z udziałem Anny Rywczyńskiej, kierującej w instytucie NASK Działem Profilaktyki Cyberzagrożeń.
Projekt „Make it clear” współfinansowany jest ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu „Kreatywna Europa”. Więcej o projekcie tutaj: https://makeitclear.edu.pl/.
(Źródło: NASK)
