Ciekawą grupę narzędzi Web 2.0 stanowią serwisy współdzielenia i wymiany plików (media-sharing services). Zakres zastosowania w edukacji serwisów umożliwiających dzielenie się oraz wyszukiwanie i prezentację określonego rodzaju zasobów jest bardzo szeroki - w podcastingu, vidcastingu, współdzielenia wideo, fotografii, jak również prezentacji oraz dokumentów.
Pozostałe narzędzia Web 2.0 w edukacji
Według Toma Franklina i Marka van Harmenela, podcasty mogą służyć do dostarczania wstępnych materiałów w celu przygotowania się studentów do realizacji zajęć tradycyjnych lub też jako forma nagrań audio treści wykładów do późniejszego wykorzystania przez studentów w celu powtórzenia przerabianego materiału. Mogą też wspomóc opanowanie materiału przez studentów nieobecnych na danych zajęciach. Podcasty mogą również być bardzo pomocne w treningach językowych dla studentów obcokrajowców (lub też po prostu dla osób uczących się języka obcego). Z kolei vidcasty mogą wspierać realizację tradycyjnych zajęć poprzez audiowizualną demonstrację np. doświadczeń laboratoryjnych. Nagrania wideo z wykładów mogą być publikowane w serwisach współdzielenia nagrań (np. YouTube), co umożliwia znaczne poszerzenie audytorium - odbiorców treści edukacyjnych.
Dodatkowo serwis Google Video posiada wydzielone katalogi (a dokładniej oznaczenia, tagi) na nagrania edukacyjne. Do wspomagania realizacji zajęć zarówno tradycyjnych, jak i e-learningowych mogą być również wykorzystane serwisy współdzielenia fotografii. Przykładem może służyć budowa wspólnego zbioru fotografii do zajęć z geografii czy lokalizacji przestrzennej. Aspekt rozproszenia geograficznego uczestników zajęć online w tym przypadku może być bardzo dużym atutem dla jakości i kompletności takiej kolekcji. Dodatkowo serwisy współdzielenia fotografii (takie jak Flickr) umożliwiają zaznaczanie i komentowanie fragmentów zdjęć, co jest bardzo przydatną cechą w realizacji zajęć z wielu przedmiotów. Istotną zaletą serwisów współdzielenia zasobów jest też możliwość publikowania autorskiego materiału na zasadach licencji Creative Commons, a takie rozwiązanie daje dużo szersze możliwości wykorzystania zbiorów przez innych użytkowników, m.in. użycia zdjęć do celów edukacyjnych.
Warto też wspomnieć o konkretnych inicjatywach wykorzystania serwisów współdzielenia zasobów w celach edukacyjnych. W zakresie projektów współdzielenia nagrań wideo znakomitym przykładem jest inicjatywa Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, który rozwija własną stronę w serwisie YouTube. Strona Uniwersytetu udostępnia nagrania wideo z tradycyjnie realizowanych zajęć. Uniwersytet do ponad 200 różnych nagrań wykładów dodał także serie kilku kompletnych kursów w formie audiowizualnej. Każdy internauta może swobodnie korzystać z tych zasobów, a ich umieszczenie w tak popularnym serwisie jak YouTube znacznie zwiększa zasięg misji edukacyjnej, jakiej podjął się UC Berkeley. To jednak nie pierwsza inicjatywa w zakresie Web 2.0 realizowana przez ten uniwersytet. Już w 2001 roku UC Berkeley udostępnił na własnym serwerze serwis UC Berkeley Video and Podcast for Courses & Events (webcast.berkeley), który do dnia dzisiejszego służy studentom równie dobrze co strona UC na YouTube. Cennym elementem tego serwisu są nagrania wideo i audio nie tylko z obecnie prowadzonych zajęć, ale i kursów archiwalnych, których studenci nie mogą już realizować.
Rozwój technologii Web 2.0, w szczególności trend tworzenia serwisów podcastowych i vidcastowych, jak również współdzielenia się zasobami (głównie filmami wideo) niesie ze sobą dodatkowe wartości. Idea ta wywołuje w społecznościach ośrodków akademickich coraz większą potrzebę nagrywania wykładów, w szczególności profesorów o najwyższym autorytecie i ich archiwizowania dla kolejnych pokoleń (odrębnym zagadnieniem jest ich publiczne lub ograniczone udostępnianie).
Bardzo duże możliwości dla edukacji stwarza ostatnia z wymienianych grup technologii i usług Web 2.0, tj. serwisy społeczności internetowych oraz wirtualne światy, jak również trend łączenia różnych usług społecznych w jednym serwisie. Serwisy społecznościowe mogą w sposób znaczący wspomagać edukację, w szczególności niesformalizowaną. Przykładem służą serwisy społeczności profesjonalnych, gdzie osoby o zbieżnych zainteresowaniach (m.in. zawodowych) mogą dyskutować online czy też uzyskać fachową odpowiedź na nurtujące pytania. Informacja zwrotna z takiego źródła może być bardziej trafna czy też wartościowa niż treści podręczników lub innych statycznych materiałów edukacyjnych.
Interesującym trendem jest również łączenie różnych usług społecznych w jednym serwisie w aspekcie procesów edukacyjnych. Jeden z najpopularniejszych portali społecznościowych Facebook włączył do usług oferowanym swoim użytkownikom platformę e-learningową CourseFeed przygotowaną na wzór popularnej platformy BlackBoard (BB). Platforma CourseFeed posiada 95% funkcji dostępnych w profesjonalnej platformie BB. Implementacja platformy umożliwi dostarczanie i organizowanie kursów bezpośrednio w serwisie Facebook, a ich odbiorcami może być populacja 73,5 mln osób, które założyły już konta w tym portalu. Warto też wspomnieć, iż z platformy CourseFeed na Facebook można korzystać bezpłatnie, w przeciwieństwie do BB i wielu innych systemów e-learningowych.
Drugi przykład łączenia usług w jednym serwisie to Confluence - rozbudowana wersja aplikacji typu wiki. W Confluence położono nacisk na narzędzia znane z serwisów społecznościowych, a sama platforma kierowana jest do społeczności uczących się z nastawieniem na dzielenie się wiedzą w korporacjach.
Wartą przedstawienia, w zakresie zastosowań mechanizmów serwisów społecznościowych w edukacji, jest również platforma Elgg. Platformę wdrożył m.in. Uniwersytet w Brighton. Uczelnia ta zintegrowała Elgg z posiadanymi systemami informatycznymi, w tym z platformą e-learningową. Tym samym dostęp do Elgg otrzymała 36-tysięczna społeczność studentów. Bardzo szybko zaczęli oni odkrywać bogatą gamę funkcji Elgg oraz stali się aktywną społecznością blogującą. Elgg pomaga też w nawiązywaniu kontaktów osobom o zbieżnych zainteresowaniach oraz w tworzeniu e-portfolio przez studentów. Platforma wspiera również sam proces dydaktyczny. Studenci wybranych kierunków studiów publikują autorskie filmy na Elgg w oczekiwaniu na komentarze i informację zwrotną na ich temat od pozostałych uczestników zajęć. Osoby odpowiedzialne za rozwój ICT w dydaktyce Uniwersytetu twierdzą, iż dzięki tej platformie przekształcają wirtualne środowisko uczenia się w środowisko dzielenia się wiedzą.
Odrębnym zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę, jest rozwój projektów edukacyjnych w wirtualnych światach. W Second Life (SL), największym wirtualnym świecie dostępnym w sieci, mnożą się inicjatywy ośrodków edukacyjnych. Liczba osób grających w SL i spędzających w nim codziennie wiele godzin systematycznie rośnie. Dlatego też rozwija się idea oferowania w SL usług edukacyjnych, będących odwzorowaniem np. rzeczywistej oferty dydaktycznej danej uczelni. Jest to także niepowtarzalna okazja dla ekspansji ośrodków akademickich do prowadzenia zajęć dla międzynarodowych grup studentów i wolnych słuchaczy.
Możliwości edukacyjne dla użytkowników SL rosną nie tylko ze względu na zakładanie swoich przedstawicielstw w wirtualnym świecie przez ośrodki akademickie i szkoleniowe. Wirtualne światy stwarzają niepowtarzalną okazję do kontaktu i interakcji z innymi użytkownikami z całego świata. Taka sposobność umożliwia wymianę dobrych praktyk, dzielenie się wiedzą i informacjami. Może też pomóc w realizacji badań w zakresie niemożliwym do osiągnięcia w rzeczywistości, co jest szczególnie istotne dla studentów z małych ośrodków akademickich. Burzliwy rozwój Second Life oraz innych gier tego typu pozwala postawić tezę, iż możliwości edukacyjne wirtualnych światów nie zostały jeszcze w pełni odkryte.
Część III opracowania, które ukazało się na łamach numeru 1/2008 czasopisma e-Mentor.
