Możliwości wykorzystania Web 2.0 w edukacji są szerokie. Sam mechanizm wiki może już stanowić znakomitą podstawę przykładu zmian w nauczaniu, w szczególności w e-learningu. Próbując postawić wyraźną granicę pomiędzy e-learningiem tradycyjnym a e-learningiem 2.0, powinno się zastąpić tradycyjną platformę e-learnigową platformą wiki.
Web 2.0 w edukacji – wiki, RSS, blogi, bookmarking
W tym wypadku zamiast dostarczania użytkownikom gotowych treści dydaktycznych mamy tu narzędzia i scenariusze umożliwiające budowę treści przez kursantów, a więc postawienie na kooperację i współtworzenie treści w czasie zajęć online.
Praktycznym przykładem wykorzystania mechanizmu wiki w edukacji powszechnej i zarazem rozwoju idei budowy treści przez użytkowników, jest projekt Wikiversity, który skupia internautów przy tworzeniu i wykorzystaniu wolnych zasobów edukacyjnych. Podstawowym celem projektu jest wspomaganie uczenia się poprzez działanie i współpracę przy konstrukcji zasobów edukacyjnych. Jest to zatem główna różnica w porównaniu z encyklopedią Wikipedia, w której finalny artykuł (strona tematyczna) jest najistotniejszy. Wikiversity stawia na edukację poprzez zabawę oraz tworzenie odpowiedniego środowiska edukacyjnego. Innym przykładem jest serwis M-files Wiki - Encyklopedia Zarządzania. Portal prowadzony jest na serwerze Katedry Procesu Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i jego głównym celem jest popularyzacja treści z zakresu szeroko pojętego zarządzania. Prowadzący Encyklopedię starają się osiągnąć jak najwyższą wiarygodność publikowanych treści, dlatego też wszystkie tworzone i edytowane hasła zatwierdzane są przez ekspertów. Wartość edukacyjną M-files Wiki podnosi dodatkowo przygotowany przez prowadzących spis z kategoryzacją haseł, dzięki czemu użytkownicy mogą korzystać z Encyklopedii jak z podręcznika. Elementami M-files Wiki, które odróżniają ją od Wikipedii są także prezentacja autorów haseł tuż pod treścią oraz wymóg założenia konta i logowania się przy tworzeniu i edycji haseł.
Mechanizm wiki może mieć także wiele zastosowań w ramach tradycyjnych procesów dydaktycznych (zajęć w klasie) oraz w ramach tradycyjnego e-learningu (zajęć online). Może służyć m.in. tworzeniu i udostępnianiu przez grupę nauczycieli listy lektur i dodatkowych materiałów dla danego przedmiotu lub też grupowym pracom studentów przy konstrukcji odpowiedzi na zadane polecenie. Możliwość budowy szkieletu artykułu w serwisach typu wiki pozwala też nauczycielowi na przygotowanie ram projektu (czy też szablonu odpowiedzi na zadanie), którego wypełnienie treścią ma być zadaniem dla grupy studentów. Dodatkowo opcje oznaczania fragmentów treści oraz monitoring prowadzonych prac (tworzenia i edycji treści) przez studentów mogą stanowić formę bardzo czytelnej i wartościowej informacji zwrotnej dla nauczyciela.
W powyższym przykładzie efektywny monitoring mogą zapewnić kanały RSS. W takim przypadku ich rolą jest wspomaganie procesu dydaktycznego poprzez utrzymywanie wiedzy nauczycieli i studentów nt. stanu prac nad projektem na stale aktualnym poziomie.
Blog może mieć równie szerokie zastosowanie edukacyjne jak mechanizm wiki. Powszechny dostęp do serwisów umożliwiających założenie bloga i wejście do blogosfery przysporzył tej technologii bardzo dużą popularność. Nie sposób wymienić kilku najważniejszych blogów o profilu edukacyjnym, szczególnie ze względu na ich liczbę. Poszczególne blogi prowadzone są przez jednostki, zaś cecha współtworzenia treści jest znacznie mniej rozwinięta niż w mechanizmach wiki, a w związku z tym rozproszeniem aktywności, mamy oczywiście do czynienia z nieporównywalnie większą liczbą blogów od serwisów wiki. Trzeba natomiast zwrócić uwagę na starania uczelni wyższych w kierunku systemowego włączania usług blogowania do kultury edukacyjnej. Przykładem może służyć Harvard Law School, która udostępnia serwis blogów dla całej społeczności Uniwersytetu Harvarda. Swoje blogi prowadzą zarówno nauczyciele akademiccy, jak i studenci.
Można też doszukiwać się wielu zastosowań blogów w procesach dydaktycznych oraz okołodydaktycznych. I tak np. nauczyciel może wykorzystywać blog do pracy z grupą studentów w celu publikacji ogłoszeń czy przekazywania informacji zwrotnej z analizy prac i zadań. Może też prowadzić blog naukowy, umożliwiający studentom pozyskanie wiedzy wykraczającej poza minimum programowe danego przedmiotu. W przypadku zajęć o profilu warsztatowym i seminaryjnym istnieje możliwość zastosowania mechanizmu blogowania dla zwiększenia interakcji i aktywności studentów. Posiłkując się przykładem blogu naukowego - można zobligować studentów do komentowania wpisów, a także prowadzenia rozbudowanej dyskusji na tematy sygnalizowane w blogu. Funkcje komentowania i dyskusji są zwykle opcjonalnie dostępne w aplikacjach do blogowania.
- wskazanie studentom blogu i jego prezentacja przez nauczyciela;
- polecenie wyboru tematu (jednego wpisu) przez każdego studenta i jego zgłoszenie na forum dyskusyjnym (w poleceniu zawężenie wyboru wpisów do określonego przedziału czasowego, jak również wprowadzenie obowiązku dokonywania unikalnych wyborów przez studentów);
- polecenie zbadania tematu zasygnalizowanego we wpisie z blogu, jego rozwinięcie oraz przeanalizowanie obecnego stanu przedmiotu (zdarzenia, rzeczy);
- polecenie publikacji w określonym terminie na forum opracowania rozwijającego wpis z blogu (publikacja w wątku uprzednio założonym w celu zgłoszenia tematu przez studenta);
- polecenie i zachęcenie do komentowania oraz rozwijania prac studentów przez innych uczestników kursu (w określonym ramach czasowych);
- punktowanie zarówno opracowań rozwijających wpis z blogu, jak również komentarzy oraz dyskusji dotyczących tychże opracowań.
Ważny jest czytelny system oceniania pracy studentów oraz branie pod uwagę przy ocenianiu jakości wyboru dokonanego przez studenta spośród niekoniecznie jednolitych charakterem wpisów na blogu oraz stopnia wnikliwości zbadania tematu i jakości opisu (styl, przejrzystość, kompletność autorskiego opisu, jak również udokumentowanie tematu, m.in. w formie dodatkowych odnośników internetowych). Klarowne zasady punktacji wypowiedzi powinny być również podane dla oceny dyskusji komentującej przygotowane przez kursantów opracowania. Dodatkowym poleceniem, w przypadku dużej liczby osób w grupie studentów, może być prośba o skupienie się w komentarzach i dyskusji na wybranej, małej grupie opracowań. Z tych samych względów można też wprowadzić ograniczenie w liczbie znaków publikowanych opracowań. Powyższy schemat jest autorskim rozwiązaniem, wdrożonym i testowanym podczas zajęć ze studentami w trakcie wykładu e-learningowego w SGH.
Kolejną gamę serwisów stanowią social bookmarking, które mogą umożliwić budowę kolekcji źródeł zewnętrznych dla programu realizowanego na zajęciach tradycyjnych, czy też e-learningowych. W proces ten nauczyciel może zaangażować grupę studentów. W przypadku zaś samodzielnego redagowania katalogu może on posłużyć, wzorem jednego z rozwiązań dla wiki czy bloga, za listę dodatkowych lektur dla studentów. Lista taka może mieć charakter obligatoryjny dla wszystkich lub też studentów pracujących nad wyrównaniem poziomu wiedzy z przedmiotu. W takim przypadku pomocnym nauczycielowi narzędziem będzie nie tylko możliwość publikowania odnośników do zewnętrznych zasobów edukacyjnych, ale i tworzenie opisów przy każdym z dodawanych do listy odnośników. Każda zaś zmiana na liście może być przesyłana kanałami RSS studentom. Taki schemat pozwala na stymulowanie studentów do systematycznego pogłębiania wiedzy z zakresu programu przedmiotu. Zaletą serwisów social bookmarking w podanych wyżej przykładach jest możliwość zaawansowanego kategoryzowania źródeł (tagi), a przez to także tworzenie podkatalogów tematycznych. W przypadku zajęć e-learningowych narzędzie social bookmarking może być wykorzystane dodatkowo do realizacji bardziej złożonych zadań. Przykładem służyć może polecenie doboru zasobów dla określonych tematów badawczych, realizowane w podgrupach studenckich. Każda z grup może mieć odgórnie określone zbiory tagów (słów kluczy).
Interesujące rozwiązanie dla dalszego zastosowania wyników prac w ramach bookmarking proponuje dr Gabriela Grosseck, tj. tworzenie map mentalnych w celu analizy relacji pomiędzy stosowanymi przez studentów tagami, dla wybranego zadania (przedmiotu). W tym celu jednak należy wykorzystać specjalny program do Mind Mappingu.
Część II opracowania, które ukazało się na łamach numeru 1/2008 czasopisma e-Mentor.
