Netbook dla każdego ucznia, rewolucja dla każdego nauczyciela

Nauczyciele, cyfrowi imigranci, zwykli traktować podręcznik szkolny jako podstawowe narzędzie pracy, komputer zaś - jako urozmaicenie lekcji. Wykorzystywanie netbooka w sposób analogiczny dla tradycyjnego, stacjonarnego komputera jest jednak mało efektywne. Należy go używać adekwatnie do współczesnych standardów wyszukiwania informacji w Sieci, komunikowania się poprzez Sieć oraz mobilnych zajęć, zarówno poza pulpitem szkolnej ławki, jak też poza salą lekcyjną i szkołą.

Istnieją kraje o dziesięcioletnim doświadczeniu w masowej skali nauczania z laptopami w systemie 1:1. Jednak u nas nauczyciele, którzy zdecydowali się na pionierskie wdrożenia netbooków, dopiero zaczynają pokonywać problemy związane z brakiem doświadczenia i praktycznych kompetencji. Dotyczą one głównie:

⇨	wykorzystania specyficznych możliwości multimedialnych (np. wbudowana kamerka jako medium wideokonferencyjne, aparat cyfrowy, nagrywarka i odtwarzacz audio oraz wideo);
⇨	intuicji technicznej (np. oceny efektywności sieci bezprzewodowej przez nauczycieli: współdzielenie przez sieć bezprzewodową o zbyt niskiej przepustowości nośnika DVD zawierającego multimedia o wysokiej rozdzielczości obrazu);
⇨	dydaktycznego i komunikacyjnego wykorzystywania mechanizmów Web 2.0 (np. tworzenia grup dyskusyjnych, publicznego komentowania, wykorzystywania forów dyskusyjnych i blogów, społeczności wirtualnych, serwisów społecznościowych w nauczaniu);
⇨	adekwatnego korzystania z dostępnych programów (np. do przetwarzania grafiki, dźwięku i wideo, do tworzenia i przeglądania map mentalnych);
⇨	skutecznego wyszukiwania w Sieci wartościowej informacji, zwłaszcza obcojęzycznej.

Być może ważniejsze od technicznych są problemy metodyczne. Można dostrzec np. mało korzystne zjawisko rozszerzenia zakresu stosowalności tradycyjnego toku nauczania stosowanego do tej pory na lekcjach i przenoszenia go na zajęcia z netbookami:

⇨	tradycyjna organizacja lekcji (organizacja zajęć klasowo-frontalna, te same lekcje, co z zeszytem i książką);
⇨	stosowanie metod podawczych (gotowe prezentacje PowerPoint, gry sprowadzające się do quizów, filmik do obejrzenia, rozwiązywanie kolejnych zadań z kart pracy);
⇨	tradycyjna praca z książką w nowym formacie (np. PDF);
⇨	wykorzystywanie netbooka zgodnie ze stereotypem peceta o mniejszych możliwościach technicznych (moc przetwarzania, wielkość i rozdzielczość ekranu), a bez wykorzystania mobilności (użycie tylko w ławce szkolnej, w klasie).

Wdrożenie netbooków w szkołach wymaga doskonalenia warsztatu pracy uwzględniającego aspekty:

⇨	techniczne - biegłość w posługiwaniu się sprzętem z uwzględnieniem specyfiki mobilnego netbooka, społecznościowym oprogramowaniem dydaktycznym (w tym blog, wiki etc.),
⇨	komunikacyjne - specyficzne dla nowych mediów,
⇨	metodyczne - w zakresie konstruktywizmu i konektywizmu, w tym metod specyficznych dla środowiska Internetu (np. WebQuest, ePortfolio),
⇨	pedagogiczne - specyficzne dla cyfrowych tubylców, zmian w społeczeństwie, stosunkach społecznych wywołanych rewolucją cyfrową.

Wprowadzenie netbooków do szkół zainicjowało pozytywne zmiany. Zaczyna odciążać tornistry. Uczniowie mimo różnych trudności i ograniczeń uczą się z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu, częściej korzystają z multimediów, wykazują wyższą motywację do nauki. Rodzice wykazują podwyższone zainteresowanie szkołą. Nauczyciele widzą potrzebę doskonalenia się. Warto mieć na uwadze rodzące się zagrożenia:

⇨	wzmocnienia behawioralnej dydaktyki, owocującej postawami wyuczonej bezradności uczniów, którzy wówczas chętnie użyją metody "kopiuj wklej” i niechętnie podejmą się wysiłku związanego z procesem uczenia się,
⇨	wzmocnienia stosowania metod podawczych w procesie uczenia się,
⇨	centralizacji i uniformizacji procesu dydaktycznego.

Jest i miecz Damoklesa: wprowadzenie netbooków do klasy, to droga jednokierunkowa. W szkołach, które nie zdecydują się zapewnić uczniom kontynuacji pracy z netbookami w dalszych latach nauki, można się spodziewać skokowo malejącej motywacji do uczenia się i masowej e-migracji z zajęć.

Pozytywne aspekty przeważają:

⇨	Powstał dobry precedens. Wdrożenie systemu 1:1, i to w oparciu o mobilne netbooki, przyspieszy rozwój towarzyszącej infrastruktury technologicznej i obudowy metodycznej.
⇨	Zapoczątkowano zmiany metodyczne: nauczyciele pracujący z netbookami zdobywają nowe kompetencje i doświadczenie.
⇨	Pojawił się nowy model pełnej realizacji podstawy programowej w zakresie kształtowania kompetencji kluczowych.

I uczniowie kształceni w środowisku nowych technologii, i ich rodzice, będą oczekiwali kontynuowania kształcenia w takich warunkach; nie zaakceptują powrotu do tradycyjnych narzędzi i tym samym wymuszą na szkole kontynuowanie i rozszerzenie procesu technologicznej i metodycznej zmiany na kolejnych etapach kształcenia. Będą również oczekiwali nauczycieli z nowymi kompetencjami.

(Notki o autorach: Sabina Furgoł i Lechosław Hojnacki pracują w Regionalnym Ośrodku Metodyczno-Edukacyjnym „Metis” w Katowicach oraz w Kolegium Nauczycielskim w Bielsku–Białej)