Nauczyciele przed nadchodzącym wyzwaniem

Większość nauczycieli uważa, że nie czuje się przygotowana na to, co może nadejść. Czego możemy się spodziewać? Przedstawię cztery obszary i kilka wskazówek, które mogą pomoc.

Troska o ucznia

Nauczyciele nie będą mogli nauczać treści programowych. W sytuacji, gdy uczniowie będą wymagali pomocy w radzeniu sobie ze stresem, taka nauka nie będzie możliwa. Dzieci i młodzież będą potrzebowali zaufanej osoby dorosłej, z którą będą mogli dzielić się swoimi problemami. Badania w USA dotyczące poprzednich katastrof pokazują, że nauczyciel może być tą osoba, ale wszystko zależy od tego, jak się zachowa, czy jego wsparcie podziała na poprawę samopoczucia uczniów. Potrzebna jest taka atmosfera, gdzie uczniowie chętnie rozmawiają na temat osobistych problemów, nie wstydzą się i nie są uciszani. Z badań wynika, że uczniom w sytuacji katastrofy nie potrzebny jest doradca, potrzebna jest osoba, która wysłucha, zauważy i zrozumie.

Psychological First Aid’s opracowało pięcioetapową strategię reagowania kryzysowego:

• Słuchanie. Zwróć uwagę na to, co uczniowie mówią i jak się zachowują, postaraj się zrozumieć, czego doświadczyli i co może ich niepokoić.
• Rozmawianie. Rozmawiaj z uczniami i staraj się, aby poczuli się lepiej, pokaż im, że ci zależy.
• Połączenie. Regularnie badaj nastrój uczniów, kontaktuj się z członkami ich rodzin. Postaraj się zorganizować dla uczniów wspólne zajęcia, aby zapewnić im powrót do społeczności klasy i szkoły.
• Modelowanie. Swoja postawą okazuj spokój i troskę o innych. Bądź gotowy do pomocy.
• Emocje. Pomóż swoim uczniom nauczyć się umiejętności radzenia sobie z trudnościami, rozmawiajcie o sposobach rozwiązywania problemów i świętujcie małe sukcesy na drodze radzenia sobie z trudnościami.

Bycie razem też w trudnościach

Nauczyciel musi być gotowy zarówno na pomoc uczniom w radzeniu sobie z żalem, zmartwieniem i lękiem, ale też musi być przygotowany na złość i agresję ze strony uczniów. Dla wielu uczniów szkoła była bezpiecznym miejscem, które ich zdradziło, bądź zostało im odebrane. Odbudowa zaufania może być powolnym procesem.

Badanie przeprowadzone w 2008 roku przez Monikę Marsee, wykazało, że po katastrofie nasilają się zachowania nieposłuszeństwa i agresji. Jest to reakcja na stres, a nie kontrolowane przez ucznia zachowanie. Reakcja ze strony szkoły w postaci zwiększenia tradycyjnej dyscypliny, może nie przemieść dobrych efektów. Zachowania niepożądane wynikają często z braku bezpieczeństwa emocjonalnego, psychologicznego lub fizycznego. Dyscyplina sprawi, że uczeń poczuje się jeszcze bardziej niebezpiecznie i zwiększy swoje agresywne zachowania.

Polecaną reakcją jest skupienie się na kontrolowaniu przez ucznia emocji. W dużym stopniu można to robić modelując zachowania:

• Bez logicznego uzasadniania. Nie zmuszaj uczniów do logicznej analizy sytuacji, postaraj się raczej pokazać konsekwencje zachowań. Zmuszanie do logicznego oglądu sytuacji, może jedynie pogorszyć i tak trudną sytuację.
• Bez skomplikowania. Nie przygniatać ucznia skomplikowanymi instrukcjami postępowanie, rozłożyć je na składowe i proste komunikaty. Upewnić się, czy komunikat jest zrozumiały, wykazać zrozumienie dla ucznia i dla jego emocji.
• Wybór. Dawać uczniom wybór pomiędzy dwoma opcjami, dobrymi dla ucznia i akceptowanymi dla nauczyciela.

Zróżnicowanie w wiedzy

Uczniowie będą mieli w tym roku bardzo zróżnicowaną wiedzę. Niektórzy mieli sprzyjające warunki, aby samodzielnie się uczyć, a inni nie mogli nawet w zajęciach uczestniczyć. Szacuje się, że mogą być uczniowie, którzy mają cały rok „do tyłu”.

Nauczyciele we wszystkich klasach będą musieli przygotować się do pracy na różnych poziomach. Uczniom trudno będzie powrócić do stanu gotowości do nauki.

Oto dwa przykłady, jak zminimalizować dodatkowe obciążenie poznawcze:

• Nie proś uczniów o jednoczesne przetwarzanie informacji pisemnych i ustnych. Przekaż instrukcje ustne przed przekazaniem uczniom materiałów informacyjnych lub poczekaj, aż przejrzą materiał i dopiero potem podaj instrukcję słowną.
• Nie wymagaj od uczniów zapamiętywania wielu informacji. Jeśli istnieje konieczność korzystania z poprzednich informacji, to lepiej jest przedstawić graficzną ilustrację, aby uczniowie mogli z niej skorzystać.

Dbanie o własny dobrostan

Nauczyciele nie są sami odporni na skutki pandemii, większość jest wyczerpana nauczaniem zdalnym. Potrzebne jest wzajemne zrozumienie pośród nauczycieli w szkole. Jest to prawdopodobnie jedyna droga wsparcia, jaką nauczyciel może otrzymać.

Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem profesor Micere Keels z Uniwersytetu w Chicago w ascd.org.