Współczesny świat pełen jest nieoczekiwanych zdarzeń, które trudno przewidzieć. Dzieje się tak na skutek coraz większej złożoności społeczeństwa i problemów, ignorowania czynników, które oddziałują ze sobą i stawiania prognoz opartych o modele już opracowane. Nassim Taleb tego typu sytuacje nazywa czarnymi łabędziami (nazwa została przyjęta w odniesieniu do zdarzeń, których istnienia nikt nie spodziewałby się - tak jak nie spodziewano się prawie do końca XVII wieku, że istnieją czarne łabędzie).
Czarnym łabędziem edukacji ostatnich lat stała się na pewno edukacja zdalna pokazująca, że dotychczasowe rozwiązania stosowane w szkole tradycyjnej tracą na znaczeniu i funkcjonalności i potrzeba nowych. Aby stworzyć te nowe, trzeba ukierunkować pracę uczniów na umiejętność rozwiązywania problemów, komunikacji, współpracy, rozwój umiejętności cyfrowych, ale dążyć też do tego, aby uczeń stał się osobą odpowiedzialną za swoje uczenie.
Kształtowanie odpowiedzialności to proces. Istnieje szereg czynników, które wspierają ucznia w przejęciu odpowiedzialności za własne uczenie:
- stworzenie warunków do uczenia się,
- odpowiadanie na zbadane potrzeby uczniowskie,
- wspieranie w samodzielności, również tej dotyczącej monitorowania i oceniania w procesie uczenia,
- powierzanie zadań interesujących uczniów,
- pozostawienie wyboru,
- budowanie partnerstwa poprzez wspólne rozwiązywanie problemów i wspólne opracowanie zasad,
- liczenie się ze zdaniem uczniów i słuchanie tego, co mają do powiedzenia.
W kształtowaniu odpowiedzialności uczniów mottem nauczycieli mogą stać się słowa Ernesta Sirolli: Zamknij się i posłuchaj, Michaela Schumachera: Nie pomagaj, jeśli cię ktoś o to nie prosi oraz pytanie, które nauczyciele powinni zadawać uczniom, gdy ci napotykają na trudności i zgłaszają je nauczycielowi: Co zrobiłeś, aby się dowiedzieć?.
Aby określić, że powstała indywidualna odpowiedzialność ucznia należy obserwować, czy uczeń:
- zobowiązuje się do wykonania zadań,
- przyznaje się do trudności, w przypadku kiedy pojawiają,
- w sposób otwarty mówi o postępach w swojej pracy.
Wspólna odpowiedzialność uczniów powstaje, gdy:
- uczniowie angażują się w wykonywanie zadań i jednocześnie wspierają w pracy innych uczniów,
- udostępniają innym uczniom informacje i interesują się ich pracą,
- rozwiązują powstające problemy i nie obwiniają za nie pozostałych osób w zespole.
Zaskakujące sytuacje będą pojawiały się w codziennym życiu. To jednak od nas nauczycieli zależy, czy rozpocząwszy proces kształtowania odpowiedzialności od odpowiedzialności za własne uczenie przygotujemy uczniów na inne wyzwania, które przyniesie rzeczywistość.
Zapraszam na moje wystąpienie podczas INSPIR@CJI 2021 w Warszawie:
Dziękujemy Vitii Hoffmann za skecznotkę do wystąpienia:
***
Konferencja INSPIR@CJE 2021 odbyła się w Warszawie w dniach 25-26 września 2021 r. Uczestniczyło w nich blisko 300 nauczycieli z całego kraju. Organizatorami były: Think Global sp. z o.o., Fundacja Think! i Edunews.pl. Partner merytoryczny: Superbelfrzy RP.
Partnerzy: Amazon, Samsung, Cartoon Network, Learnetic, Skriware, Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, ZłotyNauczyciel.pl, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Wszystkim Partnerom dziękujemy za wsparcie tego wydarzenia edukacyjnego.
Notka o autorce: Dorota Kujawa-Weinke jest nauczycielką w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 8 w Gdańsku. Trenerka, mentorka, prelegentka i współorganizatorka wielu konferencji edukacyjnych. Otrzymała tytuł Edukatora Roku 2020 w edycji online. Członkini społeczności Superbelfrzy RP.
