Drużyna nauczycieli

Współpraca nauczycieli wokół nauczania daje wspaniałe efekty i owocuje tak zwaną – zbiorową skutecznością. Polega ona na tym, że nauczyciele wierzą, że jako zespół mają moc pomagania uczniom w skutecznym uczeniu się. Profesor John Hattie w swoich meta badaniach pokazuje, że zbiorowa skuteczność nauczycieli ma ogromny wpływ na osiągane przez uczniów wyniki nauczania (potencjał – 1,36). Bardzo dużo można nauczyć się od innego nauczyciela i jednocześnie samemu można służyć, jako inspiracja. Zatem warto ją budować. Nie wystarczą standardowe spotkania nauczycieli, np. w zespołach przedmiotowych lub wspólnie uczestnictwo w szkoleniach. Potrzebna jest celowa inicjatywa budowania drużyny.

Przedstawię kilka propozycji, wokół których można budować drużynę nauczycieli skupioną na nauczaniu.

Zazwyczaj potrzebna jest osoba, która zainicjuje temat i spotkanie. W praktyce dobrze, gdy rolę lidera przejmują też inni nauczyciele, aby odpowiedzialność dzieliła się na wszystkich członków grupy. Przy czym nie warto porywać się na wyzwanie w postaci uczestnictwa wszystkich nauczycieli w takiej drużynie, najlepiej zacząć od małej grupy i z nadzieją, że może się rozszerzy. Każda inicjatywa jest pożądana. Może to być drużyna „przedmiotowa” lub ucząca w jednej klasie.

Spotkania przedmiotowców

W dużych szkołach, gdzie pracuje kilku nauczycieli tego samego przedmiotu

można organizować spotkania nauczycieli dotyczące nauczania jednego przedmiotu lub przedmiotów pokrewnych. Ma to wiele zalet, ale również tę, że nauczyciele mówią o tych samych uczniach, uczęszczających do danej szkoły, z określoną kulturą i zwyczajami. Trudniej jest, gdy w szkole jest jeden nauczyciel danego przedmiotu.

Kilka pomysłów tematycznych takich spotkań:

Dyskusja nad sposobem wprowadzania nowego (ustalonego) tematu.
Odnalezienie i zdefiniowanie raf, jakie pokonują uczniowie przy poznawaniu danego tematu.
Wspólne wymyślanie treści sprawdzianu z danego tematu.
Co można zrobić, aby uczniowie byli bardziej samodzielni w uczeniu się?
Jaką dobrą własną praktyką mogę się podzielić z innymi, co mi się sprawdziło?
Wspólne opracowywanie tak zwanych pytań kluczowych/wiodących do różnych tematów.
Wspólne planowanie lekcji z danego tematu.
Jaki temat nadaje się do pracy w grupach i jak taką pracę zorganizować?
Jak wprowadzić w klasie wzajemne nauczanie i ocenę koleżeńską.
Jak oceniać na przedmiocie – dzielenie się sposobami oceniania i ewentualnie opracowanie wspólnego systemu przedmiotowego.

Aby spotkania dawały zamierzony skutek w postaci poprawy warsztatu pracy i udzielania sobie nawzajem wsparcia najlepiej, gdy:

skupiają tylko te osoby, które chcą w nich uczestniczyć – dobrowolność
uczestniczy w nich mała grupa nauczycieli, którzy mają do siebie zaufanie– zaufanie
spotkania nie są długie, mają określony i zapowiedziany czas trwania, np. 1h – czas
prowadzą je zmiennie różne osoby– bez lidera
wcześniej zapowiedziany jest cel i temat spotkania, na przykład określony na poprzednim spotkaniu– temat
podczas spotkania, każda osoba powinna mieć możliwość wygłoszenia swojej opinii, nikt nie powinien dominować, a osoby nieśmiałe powinny być zachęcane do wypowiedzi –każdy po równo.
warto zadbać o stały termin spotkań, dogodny dla wszystkich członków termin

Spotkanie małej grupy nauczycieli uczących w jednej szkole

Najlepiej, gdy grupa wybierze temat istotny dla szkoły w danym czasie. Wtedy motywacja do spotkania jest większa. Może to być:

Pilna sprawa wychowawcza;
Określenie systemu oceniania;
Wymiana dobrych praktyk (np., w zakresie organizacji pracy w grupach, samodzielności uczniów itp.);
Przedstawienie ciekawego artykułu pedagogicznego;
Jak realizować projekt edukacyjny?;
Jak angażować uczniów w naukę?;
Jak pozyskiwać informację od uczniów?;
Jak formułować efektywną informację zwrotną?, itd.

Konieczne podsumowanie i refleksja! W przypadku każdego ze spotkań korzystne jest podsumowanie spotkania, np. poprzez dokończenie zdania:

Dla mnie ważne było….
Chciałabym zapamiętać …..
Skorzystałam, bo …..

Schemat 5 x 5

Jednym ze sposobów prowadzenia spotkania jest – „studium przypadku” z zastosowaniem schematu 5 x 5 (całość trwa 25 minut):

Jedna osoba krótko (do 5 minut) naświetla problem. Reszta milczy
Pozostali zadają pytanie o niejasności. Osoba milczy – do 5 minut
Osoba odpowiada na zadane pytania, reszta milczy – do 5 minut
Uczestnicy generują rady i rozwiązania problemu, osoba milczy – 5 minut
Osoba z zaprezentowanych propozycji wybiera tę, którą wypróbuje. Inni nie komentują – 5 minut

Podstawą jest otwarte dzielenie z innymi nauczyciela trudnościami i wyzwaniami w nauczaniu w atmosferze poufności i zaufania.

Dążenie do tego, aby uczenie się nauczycieli było widoczne

Skuteczność zbiorowa wymaga uwidocznienia uczenia się nauczycieli. Nauczyciele muszą sami zauważyć i podsumować swoje sukcesy i trudności w nauczaniu. Może się to odbywać poprzez opowiadanie o codziennych historiach z lekcji, o tym, czego nauczyli się uczniowie, jakie działania podejmuje nauczyciel. Służy to grupie nauczycieli do rozważenia, w jaki sposób mogą lepiej stawić czoła wyzwaniom i niepewnościom, z jakimi borykają się ich uczniowie i oni sami.

Świętowanie rozwoju zawodowego nauczycieli

Potrzebne są momenty świętowania. Można świętować wszystko, z czego tylko nauczyciel jest zadowolony. W szkole jest mało okazji na docenienie pracy nauczyciela, każda sposobność do świętowania jest dobra. Ważne jest, aby każdy nauczyciel miał szansę wypowiedzenie się i aby był wysłuchany.

Pomoc mogą pytania pomocnicze:

Z czym się zmagałem w tym okresie?
Z czego jestem zadowolony?
Jakie kluczowe punkty zwrotne były na mojej drodze?
Co chcę kontynuować?
Nad czym się teraz zastanawiam?

Refleksja nad własnymi postępami pomaga nauczycielom uwierzyć w ich zdolności do wywierania wpływu na uczniów. Tworzenie przestrzeni do publicznego dzielenia się historiami, jest podstawową strategią budowania świadomości postępów i sukcesów.

Refleksja nad wspólnymi osiągnięciami

Potrzebna jest również refleksja nad tym, co wspólnie jako grupa osiągnęliśmy. Czyli świętowanie – drużyny. Mogą pomóc pytania:

Co się wydarzyło w szkole ważnego w doskonaleniu praktyki nauczania?
Czego się nauczyliśmy od innych?
Gdzie dotarliśmy jako grupa?
Jakie następne wyzwania możemy sobie wyznaczyć?

A co radzą w tej sprawie nauczyciele z inicjatywy "Frajda z nauczania"?

Patrycja Doroszewska, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni

Podzielę się kilkoma przykładami udanej współpracy nauczycieli.

Konferencja nauczycieli jednego przedmiotu z różnych szkół. W tym roku odbyła się druga edycja Akademii Germanisty – wydarzenie online dedykowane nauczycielom języka niemieckiego i przez nich organizowane oraz prowadzone. Przez dwa dni można było uczestniczyć w warsztatach, prelekcjach, wysłuchać wywiadów i wykładu otwierającego. W kolejnej edycji rozważamy również panel dyskusyjny. Była to duża dawka pomysłów i inspiracji (link do naszej grupy, gdzie dostępne są nagrania z dwóch edycji: https://www.facebook.com/akademiagermanisty)

Współpraca nauczycieli jednego przedmiotu z różnych szkół. W ramach Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Języka Niemieckiego oddział Trójmiasto prężnie działa grupa pasjonatów, która podejmuje wiele aktywności. Odbywają się cykliczne szkolenia oraz spotkanie nieformalnie, podczas których wymieniamy się doświadczeniami. Zwykle ustalamy konkretny temat przewodni. Zorganizowaliśmy np. szkolenia dla członków związane z nauczaniem online, które prowadzili nasi członkowie. Każdy prowadzący podzielił się swoimi umiejętnościami z obszaru, w którym czuł się dobrze.

Współpraca nauczycieli w mediach społecznościowych. Warto wspomnieć społeczności na FB, jest wiele grup dla nauczycieli konkretnego przedmiotu. Osobiście prowadzę jedną Pomorscy Nauczyciele Języka Niemieckiego i współprowadzę grupę wyżej wspomnianego oddziału PSNJN. Na tej platformie dzielimy się materiałami, radzimy w kwestii wyboru podręcznika, wymieniamy opiniami i doświadczeniami, polecamy ciekawe strony, informujemy o ciekawych szkoleniach i wydarzeniach związanych z kulturą niemiecką również o konkursach przedmiotowych. Można zapytać o wszystko, co wiąże się z językiem niemieckim i na pewno znajdą się nauczyciele, którzy udzielą odpowiedzi. Czasami dochodzi nawet do burzliwych dyskusji.

Współpraca nauczycieli różnych przedmiotów skupionych wokół tematu. Takie spotkania mamy w ramach grupy Frajda z nauczania. Przedstawiany jest artykuł, potem mamy spotkanie online na dany temat, a następnie uczestnicy uzupełniają artykuł o własne przykłady. Ten artykuł jest przykładem działalności tej grupy.

Elżbieta Łuczkiewicz, nauczycielka języka angielskiego w Szkole Podstawowej w Liniewie

W swojej praktyce nauczycielskiej pracowałam w kilku szkołach. W zdecydowanej większości były to dobre doświadczenia, jeżeli chodzi o współpracujących ze sobą nauczycieli. Za najlepsze relacje uważam te, które oparte są na spontanicznej chęci pracy i współpracy, dopiero później warto dodać do tego dawkę organizacyjną. Raczej nie udają się zespoły stworzone „na siłę”, z obowiązku, narzucane odgórnie. W szkołach w których pracowałam tworzyły się dobre zespoły zadaniowe. Przede wszystkim przy organizowaniu projektów, np.: Dzień Nauki, Dzień Sportu, Dzień Europejski, Konkurs Piosenki, Dzień Dziecka. Przy takich okazjach nauczyciele, zazwyczaj chętnie, angażują się w zadania, które osoba/osoby odpowiedzialne im wyznaczają. Szczególnie dobrze wspominam współpracę przy organizowaniu Comeniusa. To był projekt atrakcyjny zarówno dla uczniów jak i nauczycieli, połączony z podróżami, przyjmowaniem gości z różnych stron świata. Organizowanie takiego przedsięwzięcia angażowało wszystkich, budziło emocje i ciekawość.

Nauczyciele są ambitni i widząc sukcesy kolegów starają się również pokazać, z jak najlepszej strony.

Podsumowując, z moich doświadczeń wynika, że dobrze jest realizować wspólnie projekty. Będąc nastawionym na określone cele zapomina się o ewentualnych animozjach, różnicach itp. Bez wątpienia bardzo ważna jest rola dyrektora jako lidera zespołu, gdyż dużo zależy od tego czy działa on inspirująco czy demotywująco.

Beata Fiszer, nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni

W budowaniu drużyny nauczycieli warto rozważyć stosowanie technologii, które sprawdziły się podczas zdalnego nauczania. W mojej szkole powstała dość zintegrowana drużyna nauczycieli języka polskiego. Między spotkaniami stacjonarnymi często konsultowaliśmy się nawzajem: jak omawiać z uczniami daną lekturę, jaki sprawdzian zrobić z danego materiału, gdzie znaleźć dobre testy przygotowujące do egzaminu? Aby usprawnić wymianę materiałów, wykorzystaliśmy Google Classroom. W chmurze gromadzimy różne materiały uporządkowane w blokach tematycznych. Każdy może je uzupełniać, dodając materiał opracowany samodzielnie albo znaleziony w sieci. Początkowo najwięcej treści umieszczały dwie osoby, a pozostałe głównie korzystały ze zgromadzonych zasobów. Z czasem powiększa się grupa osób wzbogacających wspólny dorobek. Ostatnio w kilka dni zebraliśmy dużo materiałów pozwalających uczyć języka polskiego uczniów z Ukrainy.

Jest to też narzędzie pozwalające na szybką wymianę próśb o pomoc w przygotowaniu lekcji/ konkursu/sprawdzianu, a także na wymianę informacji i pomysłów. Wystaraliśmy się u dyrekcji o osobne pomieszczenie w szkole – w nowym roku szkolnym dostaniemy nieduży gabinet wyłącznie dla polonistów. Zamierzamy go urządzić i gromadzić tam wspólne zasoby: poradniki metodyczne, scenariusze lekcji, słowniki, samodzielnie przygotowane pomoce metodyczne, źródła inspiracji (np. gry planszowe na motywach lektur przygotowane przez uczniów jednej klasy mogą służyć innym zespołom uczniów).

Jolanta Łosowska, nauczycielka nauczania pozytywnego w Szkole Podstawowej nr 2 im. K. Makuszyńskiego w Chojnie

Stawiamy na współpracę. W naszej szkole działają drużyny-tak mogę nazwać zespoły nauczycieli, którzy czują ducha współpracy, czerpią z tego i radość i cieszą się efektami. Mamy kilka takich zespołów. Oprócz zespołów przedmiotowych chętnie działają także:

Drużyna Pomocnych Przyjaciół – grupa chętnych nauczycieli, którzy spotykają się stacjonarnie i online i dzielą się swoim sukcesami, trudnościami, zdobytymi umiejętnościami. Wspólnie wypracowujemy cele i zadania, które potem przenosimy na obszar naszej pracy, do klas. Na bieżąco tworzymy bazę zasobów, gdzie pojawiają się zdjęcia z zajęć, ciekawe artykuły, filmiki – wszystko na współdzielonym dysku z dostępem dla całej drużyny. Obserwujemy też swoje zajęcia, inspirując się i wspierając, czasem nagrywamy fragmenty lekcji. Lekcje, dzięki naszym spotkaniom i temu co, wypracowujemy, stają się ciekawsze, bogatsze w metody, zapraszają dzieci do uczenia się, a nauczyciele czują frajdę z nauczania.

Klub Dyskusyjny „Dwójki” – to grupa również chętnych nauczycieli, którzy lubią dyskutować na ważne, dla nas nauczycieli, tematy. Staramy się spotykać raz w miesiącu, na ile pozwala kalendarz szkolny. Spotkania są w szkolnej bibliotece, przy kawie i ciastku. To są przyjemne i swobodne spotkania. Nic tak bowiem nie pobudza do działania, jak dobra kawa i ciekawa dyskusja. Omawiamy ważny wcześniej przygotowany i znany dla grupy temat. Spotkania odbywają się według scenariusza przygotowanego przez CEO – Rozmowy o nauczaniu, tematyka zaś dostosowana jest do naszych potrzeb. Spotkania kończymy wypracowanymi dla nas zadaniami. Stworzyliśmy też małą przestrzeń w pokoju nauczycielskim, gdzie na gazetce dzielimy się tym, co działo się na spotkaniach zarówno Klubu jak i PP. Wartością takich spotkań drużyn, zespołów jest to, że są to spotkania chętnych nauczycieli, każdy może w dowolnej chwili dołączyć lub zrezygnować (hm… takiego przypadku nie mieliśmy). W spotkaniach również, jeśli chce, ma czas, uczestniczy dyrektor szkoły. Wszyscy na takich spotkaniach jesteśmy równie ważni i potrzebni, nie ma rang i hierarchii.

Zespoły zadaniowe. Tak, takie zespoły też u nas funkcjonują. Powstają na czas określonego, wyznaczonego wcześniej zadania. Zostają automatycznie rozwiązane po zakończeniu zadania. Zespół zadaniowy spotyka się, omawia zadanie, dzielimy się zadaniami mniejszymi, wyznaczamy czas na ich realizację. Ważne jest dobre przygotowanie, planowanie i wspieranie się. Ostatnio zapytano mnie o świętowanie. Warto świętować – każde wykonane zadanie (niezależnie od wyniku) warto przedyskutować, wyciągnąć wnioski z tego co było dobre, a nad czym należy popracować, no i… docenić samych siebie. To teraz przed nami czas na naukę świętowania.

Żaneta Wójcik, nauczyciel plastyki i techniki SP 36 w Tychach

Jako przykład współpracy nauczycieli przytoczę zespół dwuosobowy jaki udało nam się stworzyć z koleżanką z innej szkoły, kiedy jeszcze istniały gimnazja. Agnieszka jest nauczycielem języka polskiego, ja plastyki, i w tamtym czasie również nauczycielem edukacji wczesnoszkolnej. Poznałyśmy się zupełnie przypadkowo, a udało nam się stworzyć dwa wspaniałe przedsięwzięcia angażując uczniów gimnazjum, klasy III szkoły podstawowej oraz grupę uczniów z Ukrainy, którzy przyjechali do nas na tygodniowy pobyt w ramach wymiany. To był rok 20212 i 2013. Nikt nie przypuszczał, że tak potoczy się historia. Pierwszy spektakl, a w zasadzie salon poezji, zatytułowany był: „Miłość, nie tylko kresowa”, w którym, młodsi i starsi uczniowie śpiewali piosenki o miłości przy akompaniamencie i wsparciu artystów częstochowskiego teatru im. Adama Mickiewicza. W drugim salonie poezji, o jakże wymownym tytule: ”Nie chciejcie ojczyzny, która was nic nie kosztuje”, uczniowie z Ukrainy i Polski recytowali i śpiewali wiersze patriotyczne. Ja jako plastyk, opatrzyłam spektakle w scenografię i choreografię. Agnieszka jako polonistka, napisała scenariusz i wybrała utwory. Teatr udostępnił nam deski swojej sceny a dyrektor wraz aktorami, służyli wsparciem i również uczestniczyli w spektaklu. To były dwa wspaniałe tygodnie a największą nagrodą były sale pełne widzów i oklaski na stojąco. Współpraca nauczycieli nie musi kończyć się na murach szkoły. Warto wyjść poza ramy. Szukać nowych miejsc, gdzie uczeń może zaprezentować swoje umiejętności, poczuje się ważny i doceniony. Satysfakcja dla nauczyciela, jest gwarantowana.

Jako drugi przykład współpracy przytoczę działania, które realizuję również z nauczycielem z innej szkoły i z innego miasta. Jest to wymiana korespondencji pomiędzy dwoma uczniami ze stwierdzonym zespołem Aspergera. To wspaniały przykład tego, jak można wspierać rozwój dziecka na odległość poprzez pisanie listów, przesyłanie drobnych upominków oraz rozmowę telefoniczną z użyciem kamery. Chłopcy budują swoją przyjaźń na odległość a my w dyskretny sposób ich wspieramy. Tego typu współpraca, stanowi świetną formę terapii dla ucznia a nas, nauczycieli, systematycznie uczy czegoś nowego.

Danuta Sterna, nauczycielka matematyki, obecnie współpracująca z CEO

Gdy pracowałam w jednym z liceów w Warszawie ciążyła mi samotność, szczególnie przy rozwiązywaniu problemów wychowawczych z uczniami. Wywiesiłam w pokoju nauczycielskim – list z propozycją spotkań „pomocnych przyjaciół”. Zgłosiło się 6 osób. Podczas spotkań każdy z nas miał czas na podzielenie się swoim problemem z pozostałymi i na pozyskanie rad od nich. Każdy wybierał jedną z propozycji rozwiązania problemu zaproponowaną przez pozostałych uczestników grupy. Na następnym spotkaniu zdawał relację, czy sposób okazał się skuteczny. Spotykaliśmy się w tej grupie, nawet wtedy, gdy część z nas przestała uczyć w tej szkole.

Druga sprawa, o której chce opowiedzieć, to drużyna, którą tworzyła moja wychowawczyni, gdy byłam w szkole. Zadbała, aby w jej klasie uczyli nauczyciele, którzy byli jej przyjaciółmi. Wiem, że spotykali się w całej grupie lub w mniejszych podgrupach, aby rozmawiać o naszej klasie. My uczniowie czuliśmy się bezpiecznie pod skrzydłami naszej wychowawczyni.

Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Korzystałam z artykułu Sarah Sugarman w ASCD.org i mojego wcześniejszego wpisu na blogu Osi świata – Jak budować wspólnotę małych grup nauczycieli (PPP).