Nauczyciel jest w swojej pracy bardzo samotny, pomimo pracy w jednej szkole z wieloma innymi nauczycielami. Ta izolacja jest główną przyczyną wypalenia zawodowego nauczycieli[1]. Izolacji sprzyjają – zamknięte drzwi klasy, brak chęci i czasu na spotkania zawodowe, ale też lekcje online i ułożony plan lekcji. Powinniśmy szukać wokół siebie osób, które darzymy zaufaniem, i które są chętne do pomocy.
Szczególnie trudno mają nauczyciele z terenów wiejskich, gdy są jednymi specjalistami od przedmiotu w szkole i gdy autobus szkolny odjeżdża o określonej godzinie i nie ma czasu na spotkania.
Ale nawet, gdy warunki w szkole są sprzyjające to, to nie wystarczy do nawiązania kontaktu, musi być odpowiednia atmosfera – szczerości, pomocy, zaufania i płaszczyzna do wymiany poglądów.
Jeśli uda się nawiązać kontakt i nauczyciele poczują potrzebę wymiany myśli i doświadczeń, to wtedy można nawet przejść na łatwiejszy w organizacji kontakt telefoniczny lub online.
W jednym z poprzednich wpisów pisałam o Nagietkach. Jest w nim również ostrzeżenie dotyczące Orzechów, warto wybierać na partnerów myślowych Nagietki. Jeśli nie uda się znaleźć Nagietka w szkole, to można go poszukać poza szkołą, nawet w mediach społecznościowych. Miejscem bezcennym są konferencje dla nauczyciela, można na nich spotkać osoby podobnie myślące [np. INSPIR@CJE - przyp. red.]. Trzeba tylko zadbać o wymianę adresów i zaoferować chęć dalszego kontaktu.
Kontakt z partnerem myślowym nie musi być indywidualny, można „spotykać się” w kilka osób i wymieniać doświadczenia, wtedy jest więcej inspiracji.
Grupy pomocnych przyjaciół
Gdy pracowałam w szkole zorganizowałam grupę pomocnych przyjaciół, która spotykała się cyklicznie i omawiała trudności, które napotykaliśmy w nauczaniu. Na początku wydawało nam się, że to zbędny wysiłek, ale po pewnym czasie zauważyliśmy korzyści i spotykaliśmy się nadal, nawet wtedy, gdy uczyliśmy już w innych szkołach. Do tej grupy należeli nauczyciele różnych przedmiotów.
Wspólne zadanie
Dobrym pomysłem jest skupienie się wspólne nad jakimś zadaniem lub projektem - wtedy wymiana doświadczeń następuje swobodnie i naturalnie.
W ramach wspólnego zadania możemy prowadzić wspólne nauczanie. Polega ono na opracowaniu i przeprowadzeniu, a następnie omówieniu wspólnie poprowadzonej lekcji. Pisałam o tym tutaj.
Coaching grupowy
Bardzo dobra jest praktyka coachingu grupowego. Taki coaching trwa 25 minut, a jego struktura pozwala na koncentracji na problemie. Polega on na zastosowaniu 5 kroków, każdy po 5 minut:
- Nauczyciel opowiada o swojej trudności, nikt mu nie przerywa
- Nauczyciele z grupy wsparcia dopytują o niejasności, wtedy nauczyciel tylko słucha.
- Nauczyciel odpowiada na zdane mu pytania.
- Nauczyciele z grupy wsparcia podają różne rozwiązania problemu, nauczyciel w tym czasie tylko słucha.
- Nauczyciel wybiera jedną z propozycji do wypróbowania lub sam decyduje, co zrobi.
Ważne jest, aby przestrzegać czasu i nie przerywać wypowiedzi.
Zwykłe podzielenie się trudnością
Każdy z nauczycieli przeżywa w swojej karierze trudne chwile i nie powinien być z nimi sam. Już zrozumienie przez partnera daje dużo. Ale zobaczenie innej perspektywy pozwala często wyjść z silnych emocji, uspokoić się i znaleźć wyjście z sytuacji. Ważne jest, aby partner nie krytykował, nie pouczał, ma przede wszystkim zrozumieć i wysłuchać.
Rozmowy z partnerem myślowym dodają energii do pracy. Można razem planować i dzielić się efektami działań. Czasami już wystarczy porozmawianie z osobą, która nas rozumie, nie krytykuje.
Tak jak uczniowie najwięcej uczą się od siebie nawzajem, tak nauczyciele najwięcej mogą skorzystać od innego nauczyciela. Kluczowa jest inspiracja. Może nam do głowy nie przychodzić rozwiązanie, które jest wypróbowane przez innego nauczyciela. Jeśli nie mamy możliwości inspiracji, to nie mamy możliwości próbowania.
Jest tu też pole do popisu dla dyrektora szkoły, który może zachęcać do rozmów o nauczaniu, do wzajemnych obserwacji lekcji i do wymiany doświadczeń.
Dobrym pomysłem jest zapytanie nauczycieli na spotkaniu rady pedagogicznej, o to czego się nauczyli od innych nauczycieli. Warto, aby dyrektor zaczął od siebie i podziękował komuś za inspirację.
Poszukiwanie partnera do przemyśleń to świetny sposób na podsycenie ognia do nauczania i może zapobiec izolacji i wypaleniu. Wzajemne pobudzanie i inspirowanie może być najcenniejszym i najpotężniejszym doświadczeniem w zakresie rozwoju zawodowego, jakie można stworzyć.
[1] Zob. https://fortune.com/well/2023/10/16/burnout-loneliness-work-cycle/
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Inspiracja artykułem Darcy Bakkegard i Jennifer Carlson z Edutopia.org.
