Zaledwie 4% młodych Polaków widzi zawód nauczyciela jako swoją wymarzoną karierę, choć aż 81% miało doświadczenie w nauczaniu. Kluczowym wnioskiem z nowego raportu Fundacji Teach for Poland „Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej”, opracowanego we współpracy z Fundacją Stocznia, nie jest brak chęci młodych ludzi do bycia nauczycielami, ale brak odpowiednich warunków, które przyciągnęłyby nowe talenty do edukacji. Raport swoją premierę miał w Dzień Nauczyciela. Eksperci i ekspertki apelują, by dyskusja o zmianach w systemie edukacji wykraczała poza obecną pragmatykę zawodową i skupiała się na projektowaniu profesji, która stanie się atrakcyjna dla przyszłych generacji.
- Mimo że 81% młodych ludzi miało jakieś doświadczenie w nauczaniu, jedynie 4% z nich uważa bycie nauczycielem za swój wymarzony zawód. Zawód nauczyciela nie jest postrzegany jako atrakcyjna ścieżka kariery – pokazują wyniki sondażu przeprowadzonego w 2024 r. przez Fundację Teach for Poland.
- Niecałe 5% nauczycieli w Polsce ma mniej niż 30 lat, wynika z raportu OECD Education at a Glance 2024, co świadczy o starzejącej się kadrze i podkreśla pilną potrzebę przyciągnięcia młodszych pokoleń do tej profesji.
- Aż 79% młodych ludzi uważa, że nauczyciele powinni zarabiać więcej, a niemal połowa twierdzi, że są przeciążeni pracą. Niskie wynagrodzenia i nadmiar obowiązków stanowią istotne bariery, które zniechęcają do wyboru tej ścieżki zawodowej – wynika z analiz Fundacji Teach for Poland.
W ciągu najbliższych 20 lat polski system edukacji może zmagać się z poważnym kryzysem kadrowym (zob. poniższy wykres z raportu Fundacji Teach for Poland - przyp. red.) – obecnie zaledwie 5% polskich nauczycieli ma mniej niż 30 lat. Sondaż przeprowadzony przez Fundację Teach for Poland ujawnia, że jedynie 4% młodych osób uważa zawód nauczyciela za swój wymarzony, co stawia przed nami pytanie – kto, czego i jak będzie uczył w przyszłości? Raport "Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej" analizuje wyzwania związane z przyszłością edukacji i proponuje zmiany, które uczynią tę profesję atrakcyjną i dostosowaną do potrzeb młodego pokolenia oraz nowoczesnej edukacji. Wskazuje, że modernizacja systemu edukacji jest kluczowa dla kształtowania przyszłości Polski, pełnej wyzwań, ale i możliwości dla młodych talentów.
Młodzi nie widzą przyszłości w nauczaniu – jak odwrócić trend?
Badanie Fundacji Teach for Poland pokazuje, że choć zawód nauczyciela zajął 9. miejsce spośród 20 profesji pod względem prestiżu społecznego, to jedynie 5% respondentów uznało go za najbardziej prestiżowy. Jednocześnie aż 38% młodych Polaków rozważało kiedyś pracę w tym zawodzie, co stanowi cenny zasób. Kluczowe pytanie brzmi: co zrobić, aby młodzi nadal rozważali tę ścieżkę i decydowali się ją podjąć? Aż 75% badanych uznaje nauczyciela za jeden z najważniejszych zawodów dla przyszłości Polski, a 72% postuluje wprowadzenie przez państwo rozwiązań, które uczyniłyby tę profesję bardziej atrakcyjną. Wyzwaniem jest stworzenie takich warunków, które przyciągną i zatrzymają nowe talenty, odpowiadając na ich potrzeby i oczekiwania. Jak podkreśla Katarzyna Nabrdalik, fundatorka i prezeska Fundacji Teach for Poland i inicjatorka raportu: Przyszłość edukacji w Polsce nie może opierać się na przestarzałych modelach. Potrzebne są systemowe zmiany, które wykraczają poza to, co jest nam znane. To czas na odważne myślenie i działanie poza utartymi schematami, które umożliwi stworzenie nowej jakości w edukacji i zawodzie nauczyciela.
Praca przyszłości. Co mówią młodzi?
Tegoroczny sondaż Fundacji Teach for Poland dostarcza informacji na temat aspiracji młodzieży. 45% uczniów już teraz wie, jaki zawód będą wykonywać w przyszłości, jednak aż 25% z nich przyznaje, że nie jest to ich wymarzona praca. Młodzi ludzie stawiają na ciekawe zajęcia i godziwe wynagrodzenie, co pokazuje, że oczekują od swojej kariery nie tylko stabilności, ale również satysfakcji osobistej i finansowej. Niestety, zawód nauczyciela nie jest postrzegany przez młodzież jako szczególnie atrakcyjna ścieżka zawodowa. 81% młodych ludzi ma doświadczenie w nauczaniu – pomagając innym w nauce lub pracując jako wychowawcy. To nie kwestia braku zainteresowania, lecz potrzeby satysfakcji i rozwoju zawodowego. Młodzi mogą na poważnie rozważać pracę nauczyciela, a ich potencjał jest ogromny. Ważne jest, aby stworzyć warunki, które ten potencjał wykorzystają i pozwolą im realizować się w tym zawodzie.
Jak może wyglądać nauczanie w przyszłości?
Raport Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej prezentuje nie tylko wyniki sondażu przeprowadzonego wśród 600 młodych Polaków (w wieku 16-25 lat), ale też propozycje czterech możliwych scenariuszy przyszłości zawodu nauczyciela. Zostały one opracowane na podstawie procesu badawczego, na który składały się; wywiady eksperckie, analiza trendów, warsztaty foresightowe, poświęconych analizie nadchodzących trendów i, czynników niepewności. Scenariusze powstały we współpracy nauczycieli, studentów i przedstawicieli uczelni, a następnie zostały rozwinięte przez zespół projektowy i skonsultowane z ekspertami i ekspertkami takimi jak prof. ALK Aleksandra Przegalińska, Edwin Bendyk i prof. UAM Sylwia Jaskulska. Ich celem jest inspirowanie do dalszych działań i redefinicji roli nauczyciela w zmieniającej się rzeczywistości edukacyjnej. To zaproszenie do refleksji nad tym, jak system edukacji może ewoluować, by być siłą kształtującą przyszłość Polski w sposób trwały i odpowiadający na wyzwania współczesności. W dzisiejszym świecie nauczyciel nie może być jedynie przekazicielem wiedzy. Aby kształcić według nowoczesnych standardów, potrzebne są innowacyjne metody, godne warunki pracy, stabilność finansowa i możliwości rozwoju zawodowego. Bez tych zmian trudno będzie przyciągnąć młodych do zawodu i zapewnić przyszłym pokoleniom liderów edukacji. – zwraca uwagę Marta Butryn, dyrektorka jednej z warszawskich szkół i managerka ds. relacji z sektorem publicznym w Fundacji Teach for Poland.
W pierwszym scenariuszu przeczytamy o roli odkrywcy talentów i nauczyciela tematycznego. Odkrywca wspiera uczniów w rozwijaniu zdolności i planowaniu kariery, organizuje spotkania z pracodawcami, konsultacje indywidualne i zajęcia projektowe. Nauczyciel tematyczny dzieli się praktyczną i teoretyczną wiedzą, koordynuje pracę w grupie i bloki tematyczne. Uczy według własnej autorskiej wizji w tzw. fab labach, np. skupionych na technologiach, naukach humanistycznych, STEAM czy naukach przyrodniczych.
Drugi scenariusz zakłada, że nauczyciele stają się lokalnymi liderami, angażując się w życie społeczności i współpracując z instytucjami, takimi jak biblioteki czy ośrodki kultury. Zajęcia odbywają się w szkole, na świeżym powietrzu i online, budując więzi z lokalnym środowiskiem i wspierając całościowy rozwój młodych.
Trzeci scenariusz zakłada pełną integrację technologii z edukacją, w której nauczyciel staje się przewodnikiem rozwoju cyfrowego – nadzoruje i koordynuje proces nauki sugerowany przez cyfrową aplikację, ale przede wszystkim jest w osobistym kontakcie z uczniem, którego wspiera w rozwoju. Jest dla niego mentorem. Aplikacja analizuje predyspozycje ucznia, a także proponuje „sytuacje edukacyjne”, uwzględniając jego potrzeby, zdolności i plany.
Czwarty scenariusz przedstawia nauczycieli jako architektów rozwoju społecznego, koordynujących edukację w szkole i poza nią. Kluczowe są tu doświadczenia zdobywane poza klasą, jak podróże i wymiany, oraz działania związane z edukacją obywatelską i przyrodniczą, które rozwijają współpracę, empatię i umiejętność pracy w grupie.
Te cztery scenariusze pokazują, że zawód nauczyciela może ewoluować zgodnie z potrzebami uczniów i społeczeństwa, oferując nowe podejście do edukacji i przygotowanie młodzieży na przyszłe wyzwania. Każdy z nich to kompleksowa wizja, obejmująca nie tylko rolę nauczyciela, ale także warunki pracy, możliwości rozwoju, ścieżki awansu zawodowego oraz dodatkowe benefity, które mogą nadać nauczycielom inspirującą rolę w kształtowaniu przyszłości – mówi Marta Michalska, psycholog, absolwentka Programu Rozwoju EduLiderstwa Teach for Poland.
Jak mówią autorzy raportu, aby w pełni skorzystać z potencjału młodego pokolenia i przyciągnąć je do zawodu nauczyciela, konieczne są długofalowe, przemyślane i spójne działania na rzecz modernizacji systemu edukacji oraz podniesienia atrakcyjności tego zawodu. Plany na zmianę systemową, która ma nastąpić w 2026 roku, muszą być bezpośrednio powiązane z dyskusją, pracą i realnymi planami dotyczącymi ewolucji roli i warunków pracy nauczyciela.
Raport skierowany jest do studentów, uczniów szkół średnich, nauczycieli, rodziców oraz wszystkich, dla których ważna jest przyszłość edukacji i bliskie jest hasło Twoja przyszłość siedzi w ławce.
Dodatkowo, na stronie projektu dostępne jest wideo zrealizowane we współpracy z Papaya Films Studio, promujące raport “Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej”:
Pełny raport "Nauczyciel_ka 2040" jest dostępny na stronie https://nauczyciel2040.pl/, gdzie można oddać głos na najbardziej interesujący scenariusz przyszłości. Więcej informacji w social mediach pod hashtagiem #nauczyciel_ka2040.
***
Fundacja Teach for Poland to organizacja non-profit założona w 2019 roku. Jest częścią międzynarodowej sieci Teach For All, która działa w 61 krajach na całym świecie i wykształciła już ponad 65 000 młodych liderów edukacyjnych, jacy wpłynęli na edukację i doświadczenie życiowe ponad 6 milionów uczniów. Teach for Poland pokazuje w praktyce, na czym polega liderstwo w edukacji, oferując dwuletni Program Rozwoju Eduliderstwa dla nauczycieli szkół publicznych. Fundamentem działalności jest przyczynianie się do realnych zmian w klasie, szkole, mieście i kraju. Celem jest inspirowanie społeczności szkolnej, uczenie sprawczości i odwagi. Fundacja dąży do szkoły, w której uczniowie czują się równi, wspierani i doceniani oraz wierzy, że świat będzie lepszy, gdy pozwolimy dzieciom na odkrywanie i rozwijanie swojego potencjału.
(Źródło: Fundacja Teach for Poland)
