Żyjemy w ciekawych czasach, w których tak wiele wokół nas się zmienia. Wydaje się, że również edukacja podlega zmianom, a zatem także szkoły. Jaka zatem jest nowoczesna szkoła? Postanowiliśmy zorganizować (po raz kolejny) spotkanie ze społecznością naszej szkoły, aby porozmawiać o tym, co jest dla nas ważne i w którym kierunku powinniśmy podążać. Do takich spotkań i rozmów chciałbym zachęcić inne społeczności szkolne w Polsce. To ważne, abyśmy o edukacji i kształceniu myśleli i rozmawiali jak najczęściej.
O metodzie narady obywatelskiej
Wiosną 2019 r. odbył się najpoważniejszy od lat w Polsce strajk nauczycieli i pracowników oświaty. W tym samym czasie z inicjatywy Fundacji Stocznia oraz środowisk nauczycielskich, dostrzegających potrzebę szerszej dyskusji o edukacji, zorganizowano Narady Obywatelskie o Edukacji. Przyjęta formuła rozmowy to metoda world café, czyli taka organizacja dyskusji (wymiany informacji i pomysłów), aby możliwie największa liczba uczestników (a najlepiej wszyscy) mogli w przyjaznych warunkach brać bezpośredni udział w rozmowie dotyczącej różnych aspektów wybranego zagadnienia. Nazwa tej metody symbolicznie ma przywoływać rozmowę w kawiarni. Niewielki stolik, swobodna rozmowa, możliwość przysiadania się do różnych stolików. W praktyce oznacza to, że uczestnicy całego przedsięwzięcia podzieleni są na niewielkie grupy i wędrują od stolika do stolika, a przy każdym z nich w obecności jego gospodarza wypowiadają się na temat przypisany do danego stolika. Gospodarze każdego ze stolików pozostają cały czas tylko przy jednym „ich” stoliku – prowadzą przy nich rozmowę, rejestrują jej wyniki, podsumowują je przed publicznością i dokumentują wyniki każdego ze stolików spisując najważniejsze konkluzje. Należy pamiętać, że World Café jest metodą służącą do prowadzenia dialogu, dzielenia się wiedzą i kreatywnymi pomysłami, nie do wypracowania konkretnych rozwiązań czy poznania opinii jakiejś grupy na dany temat
Efektem tych spotkań, w które włączyło się również Podkowiańskie Liceum nr 60 był Raport o stanie Edukacji[1]. W 2020 roku wspólnie z lokalnymi szkołami Podkowiańskie Liceum nr 60 zorganizowało w Żółwinie Trójmiasto Ogrodów dla Edukacji pod patronatem honorowym Rzecznika Praw Obywatelskich[2].
Narada obywatelska jako metoda rozmowy o naszej szkole
9 lutego 2024 w Podkowiańskim Liceum Ogólnokształcącym nr 60 ponownie spotkali się przedstawiciele społeczności lokalnej, nauczyciele, rodzice, uczniowie. Celem zorganizowanej Narady Obywatelskiej o Szkole, była wymiana poglądów na temat obecnego stanu systemu edukacji, identyfikacja kluczowych problemów oraz opracowanie zaleceń dotyczących możliwych ulepszeń. Tematem przewodnim stało się zagadnienie „Szkoła nowoczesna - czyli jaka?”[3].
Główne punkty narady:
- Czego brakuje naszej szkole, by stała się nowoczesna – a może nic nie brakuje?
- Jak uczyć w naszej szkole? Czego potrzebują uczniowie i uczennice, by praca nauczycieli była skuteczna?
- Prace domowe w naszej szkole – stwórzmy wspólnie sensowne zasady, których wszyscy będziemy przestrzegać.
- Popatrzmy na szkolny system oceniania – czy można coś zmienić, żeby lepiej motywował? Do czego powinno służyć oceniania w naszej szkole?
- Czy nowoczesne technologie mogą polepszyć skuteczność w edukacji i jak dokładnie je wykorzystać, aby przyniosły więcej pożytku niż szkody.
Zdaniem uczestników i uczestniczek Narady, nowoczesna szkoła, to szkoła otwarta, ucząca szacunku i otwartości na drugiego człowieka, mądrze korzystająca z szeroko dostępnych technologii. Uczestnicy podkreślili znaczenie dostosowania systemu edukacyjnego do szybko zmieniającego się świata, w tym potrzebę kształcenia kompetencji przyszłości, takich jak: umiejętności cyfrowe, krytyczne myślenie, kreatywność i umiejętność pracy zespołowej, pracy w grupach. Zwrócono uwagę na konieczność podniesienia jakości nauczania poprzez modernizację programów nauczania np. możliwość realizacji przedmiotów w różnych etapach cyklu nauczania, odejście od sztywnego przydziału przedmiotów i godzin w ramowym planie nauczania, powszechne wprowadzenie edukacji interdyscyplinarnej (np. nauczania blokowego). Na interdyscyplinarność nauczania składają się: nowe podejście opracowywania treści z różnych przedmiotów, wielokierunkowy charakter poruszanych zagadnień, innowacyjne metody stosowane w procesie nauczania – uczenia się, wykorzystanie opracowanych treści i zagadnień w praktyce, a co najważniejsze ukazywanie uczniom całościowego obrazu świata.
Technologia była motywem przewodnim wielu wątków dyskusji, wskazując na jej potencjał w personalizacji nauczania i dostępie do zasobów edukacyjnych, ale również na ryzyko związane z cyberbezpieczeństwem oraz zdrowiem psychicznym uczniów. Zwrócono uwagę na wprowadzenie do przedmiotów nauczania elementów edukacji medialnej, opracowania i wdrożenia strategii edukacyjnych ukierunkowanych na rozwijanie kompetencji przyszłości. Ważnym punktem w rozmowach było zagadnienie zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia w szkołach. Pojawiły się zapisy dotyczące zapewnienia odpowiedniego wsparcia psychologicznego nie tylko dla uczniów, ale i nauczycieli np. w postaci superwizji.
Uczestnicy w temacie ocen zwracali uwagę (podobne wnioski zostały podniesione podczas Trójmiasta Ogrodów dla Edukacji), że warto myśleć o tym, by ocena była informacją zwrotną, a nie czymś zapisywanym w stopniowej skali. Ważne jest pokazywanie mocnych stron i predyspozycji po ocenie, wspieranie ucznia w rozwijaniu silnych stron, a kryteria oceniania powinny być jasne i klarowne.
W ocenie uczestników szkoła w Polsce jest niedemokratyczną instytucją uczącą demokracji, a więc trzeba się starać, żeby młodzi mieli większą sprawczość. Należy kształtować myślenie analityczne i logiczne. Więcej czasu należy poświęcać na edukację obywatelską na lekcjach. Uczniowie powinni być zachęcani do wolontariatu, ważne są kompetencje przyszłości i samodzielne myślenie.
Podsumowując, uważamy, że istotny jest całokształt pracy uczniów i nauczycieli, a uwagi wniesione w debacie mają służyć poprawie istniejącego systemu dla lepszych wyników w nauce i lepszego samopoczucia społeczności szkolnej.
Przypisy:
[1] zob. https://www.naradaobywatelska.pl/.
[2] zob. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/debata-edukacyjna-w-zolwinie
[3] zob. https://wiewiory.edu.pl/2024/02/10/narada-obywatelska-o-szkole-w-liceum/
Notka o autorze: Paweł Włoczewski jest z wykształcenia historykiem, nauczycielem historii oraz wiedzy o społeczeństwie, wicedyrektorem w społecznym Podkowiańskim Liceum Ogólnokształcącym nr 60. Jako absolwent Akademii Liderów Oświaty - Szkoły Uczącej Się - tworzy projekty aktywizujące społeczność lokalną wokół zagadnień z przestrzeni kultury i edukacji m.in. inicjator Narady Obywatelskiej o Edukacji w Podkowie Leśnej w 2019 r. oraz Trójmiasta Ogrodów dla Edukacji pod patronatem honorowym Rzecznika Praw Obywatelskich w 2020 r. Współpracuje z instytucjami edukacyjnymi (Stowarzyszenie Demagog) w zakresie wdrażania edukacji medialnej w szkole.
