W edycji 2012 The Horizon Report - jednego z ważniejszych na świecie opracowań poświęconych zmianom w nowoczesnej edukacji, znajdziemy wiele cennych informacji na temat trendów i wyzwań stojących przed uczelniami wyższymi. W tym roku autorzy raportu wskazali sześć ważnych trendów, które wpływać będą na rzeczywistość akademicką.
Bogactwo zasobów i relacji osobowych w sieci stawiają poważne wyzwania edukatorom, wymagając od nich redefinicji ról w edukacji. Instytucje edukacyjne dbać o wartość własnej działalności dydaktycznej, gdyż we współczesnym świecie informacja jest już ogólnodostępna dosłownie wszędzie. Mentoring i przygotowanie studentów na wyzwania świata, w którym będą żyli, ponownie stają się centralnym punktem misji uczelni wyższej. Wartość uczelnianych dyplomów była zawsze najwyżej oceniana wśród instytucji edukacyjnych, ale należy pamiętać o tym, że dziś ta wartość łatwo podlega erozji.
Paradygmat edukacji zmienia się i w większym stopniu uwzględnia edukację online, hybrydowe formy kształcenia i modele kolaboracyjne. Problemy finansowe uczelni zmuszają je do poszukiwania nowych form nauczania, alternatywnego do spotkań bezpośrednich wykładowcy i studentów, jak również do tworzenia nowych platform edukacyjnych. Studenci spędzają już wiele czasu w internecie, także ucząc się i współpracując z rówieśnikami. Dlatego nowa oferta edukacji online czy form mieszanych może trafić na właściwy grunt i przyczynić się do podniesienia poziomu umiejętności studentów. Zwłaszcza modele hybrydowe (mieszane) pozwalają studentom lepiej dopasować ich styl uczenia się, tempo i miejsce do osobistych potrzeb.
Studenci generalnie oczekują, że będą mogli pracować, uczyć się i studiować w wybranym czasie i miejscu. Studenci zabiegani pomiędzy domem, uczelnią i pracą (szeroko rozumianą), zaczynają cenić swój czas. Stąd podczas nauki chętnie wybierają rozwiązania „szybkie“, „tu i teraz“. Oczekują nie tylko dostępu do sieci, ale i błyskawicznej reakcji od rówieśników, która pomoże im zrozumieć dany problem i nadać mu znaczenie. To sprzyja rozwojowi edukacji nieformalnej i edukacji online.
Technologie w coraz większym stopniu opierać się będą na idei chmury, co prowadzi do decentralizacji wsparcia IT. Na uczelniach popularność zdobywają aplikacje i usługi w chmurze. Nie ma znaczenia, w którym miejscu fizycznie znajdują się pliki studenta, ważne, aby zawsze był do nich dostęp i przez wszystkie możliwe urządzenia, które „wpadną“ w studenckie ręce. Uczelnie oszczędzają na kosztach infrastruktury IT, chociaż pewne zagadnienia (prywatności i bezpieczeństwa) pozostają ciągle nierozwiązane.
Studenci oczekują większych wyzwań i więcej aktywności podczas zajęć w klasie. Studenci chcą zajęć, które będą im dawać więcej edukacyjnych, praktycznych doświadczeń, tak w szkole, jak i poza nią. Uczelnie i twórcy programu nauczania muszą w większym stopniu łączyć wiedzę teoretyczną z praktyką. Uczelnie muszą stawiać studenta w centrum procesu nauczania. Jeśli studenci będą w stanie wykorzystać wiedzę we własnym życiu czy życiu wspólnoty, w której funkcjonują, będą bardziej zmotywowani do nauki i głębiej się w nią zaangażują.
Świat zmierza w kierunku pracy zespołowej, co musi wpływać także na sposób organizacji nauki studentów. Coraz więcej pracodawców uznaje umiejętność współpracy za kluczową kompetencję. Studenci mają wiele narzędzi do ćwiczenia i pogłębiania współpracy podczas studiów – wiki, Google Docs, Skype, różne platformy edukacyjne. Praktyka współpracy podczas realizowanego wspólnie projektu staje się równie istotna jak końcowe rezultaty.
Jakie zatem wyzwania stoją przed uczelniami?
Nowoczesne formy ewaluacji pracy naukowej przyczyniają się do powstawania nowych modeli autorstwa, wydawania publikacji i organizacji badań naukowych. Niestety nie są one (np. peer-review, tagowanie, wspominanie na ważnych blogach, ratingi czytelnicze, re-tweetowanie, itp.) jeszcze właściwie (d)oceniane na uczelniach, co powoduje powiększanie się luki pomiędzy tym, co jest już możliwe w sieci i nauce, a tym co jest akceptowane przez środowisko.
Cyfrowy alfabetyzm medialny umacnia się jako kluczowa kompetencja w każdej dyscyplinie i profesji. Paradoksalnie, pomimo zgody środowiska naukowego co do znaczenia edukacji medialnej oraz ćwiczenia umiejętności posługiwania się mediami cyfrowymi, alfabetyzm medialny jest słabo rozwijany na poziomie wydziałów uczelnianych. Wyzwanie jest o tyle poważne, że nie chodzi tu wyłącznie o posługiwanie się rozmaitymi narzędziami, a bardziej o myślenie o tym, jak w edukacji wykorzystać cyfrowe media (co jest rzadkością na uczelniach).
Presja ekonomiczna i nowe modele usług edukacyjnych wywierają niezwykle silną presję na tradycyjne formy i praktyki edukacji. Te najbardziej kreatywne uczelnie poszukują nowych modeli usług wobec studentów, które będą w stanie angażować częściej i głębiej studentów w naukę. Niestety, oparcie nowych modeli wyłącznie na fakcie wykorzystania nowych technologii jest niewystarczające. Potrzeba czegoś więcej.
Bariery instytucjonalne stanowią poważne przeszkody w rozwoju edukacji z konstruktywnym wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Wynika to w dużej mierze z chęci utrzymania pewnego status quo na uczelniach. Potrzebne jest zielone światło dla eksperymentowania i innowacyjnego wykorzystania technologii przez naukowców.
Nowe formy kształcenia stanowią wielkie wyzwanie dla uczelnianych bibliotek i repozytoriów wiedzy w zakresie sposobów dokumentowania różnorodnej działalności naukowej i tworzenia nowych modeli dla wsparcia tej działalności. Wyzwaniem jest gromadzenie i przetwarzanie przez biblioteki informacji w innej formie niż tradycyjne zasoby książkowe i drukowane. Studenci mają dostęp do wielu źródeł online i biblioteki nieraz przestają im być potrzebne.
Edycja 2012 The Horizon Report Higher Education dostępna jest na stronie konsorcjum - NMC (trzeba się zalogować, aby pobrać)
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym)
