Rola nauczyciela jest kluczowa w zwalczaniu zjawiska dokuczania w szkołach. Czy są oni jednak w stanie poradzić sobie z wszystkimi jego przejawami? Z danych zebranych przez Instytut Badań Edukacyjnych wynika, że ogromnym problemem polskiej szkoły jest przygotowanie nauczycieli do radzenia sobie z problemami wychowawczymi, w szczególności związanymi z agresją i przemocą szkolną. Jest to duże wyzwanie choćby z tego powodu, że coraz częściej dokuczanie odbywa się w internecie, do którego nauczyciele nie zaglądają tak często, jak uczniowie.
W opinii specjalistów badanych przez IBE, nauczyciele nie czują się w pełni przygotowani do radzenia sobie z problemami przemocy i agresji w szkole – tylko co piąty uznał, że jego wiedza i umiejętności związane z tematem przemocy i agresji rówieśniczej są całkowicie wystarczające, nieco ponad dwie trzecie określiła je jako raczej wystarczające, a co dziesiąty jako niewystarczające. Podobnie kompetencje nauczycieli oceniają pedagodzy – 22% uznało je za całkowicie wystarczające, a 69% – raczej wystarczające (zaś nieco lepszą ocenę nauczycielom wystawili dyrektorzy). Nieco wyżej swoje kompetencje oceniają nauczyciele starsi, z dłuższym stażem. O poważnym problemie młodych nauczycieli, dopiero zaczynających uczyć, świadczą też odpowiedzi na kolejne pytanie, dotyczące poczucia własnego przygotowania w przeszłości – na początku kariery. Tu już ponad połowa nauczycieli odpowiada, że posiadane wówczas wiedza i umiejętności były niewystarczające, a zaledwie 7% uznało je za całkowicie wystarczające.
Problem przygotowania nauczycieli do rozwiązywania problemów wychowawczych może mieć swoje źródło już w kształceniu przyszłych pedagogów na uczelniach wyższych. Jak wynika z badań IBE, wiedza na ten temat zdobywana jest przede wszystkim w trakcie kariery zawodowej: podczas różnego rodzaju szkoleń i warsztatów odbywających się w szkole, a także poprzez konsultacje z innymi nauczycielami i pedagogiem oraz własne lektury i poszukiwania. Studia znalazły się dopiero na siódmym miejscu wskazane przez zaledwie jedną dziesiątą nauczycieli – przy czym ta odpowiedź zdecydowanie częściej wybierana była przez nauczycieli najmłodszych, zaraz po studiach, którzy – jak można sądzić – nie mieli jeszcze możliwości uzyskania zbyt wielu informacji z innych źródeł.
Zdaniem nauczycieli potrzebna jest głębsza i częstsza współpraca z rodzicami. Regularny kontakt, większe zaangażowanie oraz wypracowanie jasnych procedur i zasad – to ich zdaniem najważniejsze działania, które mogą pomóc w walce z agresją i przemocą.
Eksperci IBE proponują podejmowanie w szkołach szerzej zakrojonych działań wychowawczych, których celem będzie budowanie pozytywnego klimatu szkoły. Potrzebne są warsztaty, ćwiczenia i dyskusje angażujące uczniów i pozwalające wymieniać się im opiniami oraz doświadczeniami. Ciekawym pomysłem mogłoby być prowadzenie zajęć profilaktycznych z zakresu przemocy z naciskiem na rolę świadków. Nauczyciele powinni zwrócić większą uwagę na rozwój umiejętności emocjonalnych i społecznych uczniów, ale też starać się rzetelniej diagnozować sytuację i dokładniej określać skalę i specyfikę występujących problemów. Eksperci IBE rekomendują odejście od profilaktyki opartej na wskazywaniu negatywnych konsekwencji i „straszeniu” uczniów.
Wsparcie nauczycieli w ograniczaniu zjawiska dokuczania było jednym z celów rozpoczętej przez Cartoon Network kampanii „Bądź kumplem, nie dokuczaj”. Stacja zachęca dzieci do koleżeńskich i przyjaznych zachowań oraz reagowania na nieprzyjemne sytuacje. Ambasadorem kampanii w tym roku został piłkarz reprezentacji Polski Grzegorz Krychowiak.
Kampania Cartoon Network „Bądź kumplem, nie dokuczaj” jest skierowana zarówno do dzieci i ich rodziców, jak i nauczycieli. Na stronie http://badzkumplem.cartoonnetwork.pl/ znajdują się materiały dydaktyczne dla nauczycieli, dzięki którym pedagodzy lepiej poradzą sobie z problemem dokuczania w szkołach. Zainteresowani znajdą tam opracowane przez ekspertów wytyczne oraz scenariusze lekcji dla klas szkół podstawowych I-III i dla klas IV-VI na temat prawidłowego postępowania w przypadku zetknięcia się z dokuczaniem, rodziców oraz dla dzieci.
Z myślą o nauczycielach opracowano także wskazówki i rady, jak walczyć z problemem dokuczania wśród uczniów.
Nauczyciele, którzy dostrzegają problem dokuczania, mogą także poprosić o pomoc specjalistów. Dla dzieci doświadczających dokuczania Fundacja Dzieci Niczyje uruchomiła bezpłatny Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111, natomiast dorośli z ich otoczenia mogą dzwonić pod numer 800 100 100, czyli do Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci. W trakcie trwania kampanii także nauczyciele mogą tam uzyskać fachową pomoc – telefonicznie lub online.
Jednym z patronów medialnych kampanii „Bądź kumplem, nie dokuczaj” jest Edunews.pl.
Informacja o badaniu: badanie zostało przeprowadzone przez Instytut Badań Naukowych od kwietnia do czerwca 2014 roku. W jego ramach przeprowadzono wywiady ze specjalistami, eksploracyjne badanie jakościowe oraz badanie ilościowe. Badanie ilościowe zostało przeprowadzone na próbie 10 993 uczniów, 528 wychowawców, 242 psychologów i pedagogów szkolnych, 4 092 pozostałych nauczycieli oraz 185 dyrektorów.
Materiał przygotowany we współpracy z ekspertami Instytutu Badań Edukacyjnych, w ramach kampanii społecznej Cartoon Network, "Bądź kumplem, nie dokuczaj"
