Przeczytałam artykuł pt: Assessing Global Competence Andreasa Schleichera, osoby odpowiedzialnej za edukację w OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), postanowiłam go dla Was streścić. Autor przedstawia plany PISA (Programme for International Student Assessment) włączenia do badań oceny umiejętności uczniów kompetencji związanych ze zrównoważonym rozwojem. Warto się zapoznać z tymi badaniami, gdyż nie sądzę, żeby polska edukacja miała duże doświadczenia w uczeniu uczniów tych kompetencji. Z drugiej strony szybko rozwijający się świat wymaga od młodych ludzi opanowywania tych kompetencji i dlatego warto przygotować się do ich nauczania.
Schleicher omawia w swoim artykule cztery ważne kompetencje globalne, na które stawia edukacja przyszłości; podaje konkretne przykłady, jak te kompetencje mogą być nauczane, bez rujnowania programu nauczania oraz przedstawia (zrozumiale) plany OECD badania tych kompetencji.
W 2015 roku 193 kraje zobowiązały się do osiągnięcia 17 celów zrównoważonego rozwoju (CZR) uzgodnionych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Czy uda się to osiągnąć, zależy w dużej mierze od tego, co w tej chwili dzieje się w salach lekcyjnych w szkołach. To właśnie nauczyciele mają klucz do uczynienia z CZR prawdziwej umowy społecznej na temat tego, jakie umiejętności są niezbędne we współczesnym świecie.
Jeden z celów CZR zapowiada wysoką jakość edukacji dla wszystkich obywateli. Mowa tu nie tylko o dostępie do wiedzy i kształceniu umiejętności, takich jak umiejętność czytania i pisania, znajomość matematyki i nauk przyrodniczych, ale o konieczności uczenia się, jak żyć w sposób zrównoważony. To zainspirowało PISA do włączenia do swoich badań oceny globalnych kompetencji uczniów. Po raz pierwszy stanie się to w roku 2018. Jest nadzieja, że to pomoże w planowaniu edukacji tak, aby umożliwiała realizację celów zrównoważonego rozwoju. Wyniki badań przyczynią się zapewne do zmian w programach nauczania. Przyjrzyjmy się kompetencjom, które PISA chciałaby włączyć do badań.
- Oczekuje się, że uczniowie będą w stanie badać i analizować problemy lokalne, globalne i kulturowe. Odnosi się to do łączenia wiedzy o świecie z krytycznym myśleniem uczniów i wydawaniem przez nich opinii. Uczniowie powinni być nauczeni łączenia interdyscyplinarnej wiedzy z własnym osądem, umieć zadawać pytania, analizować dane, konstruować argumenty, wyjaśniać zjawiska i wypracować własne stanowisko dotyczące zjawisk lokalnych, globalnych i kulturowych. Powinni również umieć analizować i krytycznie oceniać wiadomości dostarczane przez media i być przygotowanymi do utworzenia nowych treści multimedialnych.
- Drugi aspekt to ocena, czy uczniowie potrafią zrozumieć i docenić perspektywy innych krajów i kultur. Wymaga to od uczniów zdolności do rozważania problemów globalnych z różnych punktów widzenia. Potrzebna jest świadomość, że inne kultury inaczej postrzegają świat, mają inną historię, wyznają inne wartości, inaczej się komunikują, mają inne przekonania. Uczniowie muszą rozumieć, iż perspektywa innych kultur została ukształtowana w innych warunkach i przez wiele różnych czynników, które trudno dogłębnie poznać. Wymaga to od ucznia rozważenia poglądów i perspektyw innych oraz wynikających z tego konsekwencji. To z kolei oznacza konieczność otwartości i zainteresowania poglądami innych ludzi i uszanowania ich, mimo że nie są zbieżne z naszymi. Jeśli nie będziemy dążyć do realizacji tego celu, to w uczniach rozwiną się poglądy stereotypowe, uprzedzenia i fałszywe przekonania.
- Trzeci cel to zaangażowanie uczniów odpowiednio i skutecznie w różne kultury. Uczniowie powinni umieć dostosować swoje zachowania i sposoby komunikacji do interakcji z osobami z różnych kultur. Kontakt powinien się wyrażać pełnym szacunku i zrozumienia dialogiem. Oznacza to umiejętność budowania mostów ponad różnicami kulturowymi. Potrzebna jest ciekawość, otwartość, poszanowanie norm i chęć współpracy z innymi.
- Ostatni cel to uaktywnianie młodych ludzi jako odpowiedzialnych członków społeczeństwa. Odnosi się do gotowości do zajmowania się lokalnymi, globalnymi i międzykulturowymi problemami, reagowania na spotykane sytuacje. Podejmowanie świadomych i widocznych działań. W szkolnych warunkach może to oznaczać reagowanie na brak poszanowania godności, inicjowanie kampanii społecznych i medialnych w szkole (np. upowszechnianie opinii o kryzysie uchodźczym). Potrzebujemy obywateli gotowych do zaangażowania się w poprawę warunków życia w swoich społecznościach, a także do budowania świata bardziej sprawiedliwego, pokojowego, o zrównoważonym środowisku.
Trudno zaprzeczyć znaczeniu budowania tych kompetencji u uczniów na całym świecie. Oczywiście problemem jest znalezienie miejsca w szkole na budowanie takich kompetencji, w szkole z określonym programem nauczania i licznymi obowiązkami. Jednak dla wielu dzieci szkoła jest pierwszym miejscem, gdzie spotykają się z różnorodnością społeczeństwa i odgrywa kluczową rolę w tym zakresie. Przed szkołami stawiane są różne wymagania, takie jak zapewnienie młodym ludziom możliwości uczestnictwa w ważnych zmianach, które są istotne dla świata, jak i dla indywidualnego obywatela. Szkoła uczy uczniów odpowiedzialnego korzystania z technologii komputerowych i portali społecznościowych. Może również uczyć wrażliwości międzykulturowej i poszanowania innych przez zachęcanie uczniów do zaangażowania się w doświadczenia, które kultywują uznanie dla różnych ludzi, języków i kultur.
To z pewnością nie oznacza konieczności dodania nowych przedmiotów dla uczniów w szkole, raczej trzeba będzie zintegrować aspekty globalnych kompetencji z przedmiotami szkolnymi.
To z pewnością nie oznacza konieczności dodania nowych przedmiotów dla uczniów w szkole, raczej trzeba będzie zintegrować aspekty globalnych kompetencji z przedmiotami szkolnymi. Na przykład z wiedzą o społeczeństwie, czy historią. Uczniowie wiedzą, że w czasach współczesnych, powojennych, nastąpiło gwałtowne uprzemysłowienie i wzrost gospodarczy w krajach rozwijających się i że miało to wpływ na inwestycje zagraniczne. Uczniowie wiedzą, że wiele dziewcząt i chłopców w ich wieku, zamiast chodzić do szkoły, musi pracować po wiele godzin dziennie w fabrykach i to w złych warunkach. Nauczyciel poleca uczniom przynieść jeden element swojego ubioru do szkoły i spojrzeć na etykietę producenta. Uczniowie są zaskoczeni tym, że większość ich ubrań została wykonana w Bangladeszu. Rozpoczyna się dyskusja o warunkach produkcji odzieży, uczniowie poszukują informacji w internecie, odkrywają, że niektóre marki odzieży przestrzegają praw człowieka w swoich fabrykach, a niektóre nie. Uczniowie sięgają do artykułów dziennikarskich na ten temat, oglądają krótki film dokumentalny na YouTube. Poszerza się świadomość uczniów i zaczynają zwracać uwagę, co kupują i zaczynają się interesować sprawiedliwym handlem. Stają się rzecznikami etycznie odpowiedzialnej produkcji.
Pozostaje pytanie, jak PISA będzie oceniać kompetencje globalne? W 2018 r. PISA planuje zrobić test złożony z dwóch części: poznawczej i kwestionariusza tła. W części poznawczej uczeń będzie miał za zadanie np. ocenić krytycznie przedstawiony artykuł o globalnych zagadnieniach, ocenić wpływ treści na kształtowanie poglądów czytelnika, rozpoznać, w jaki sposób autor komunikuje się z odbiorcami, zidentyfikować i porównać podejście autora do prezentowanych przez innych podejść do kwestii globalnych i międzykulturowych.
W części nazwanej kwestionariuszem tła uczeń napisze raport, jakie są jego opinie na temat globalnych problemów; jak ocenia on swoje umiejętności językowe i komunikacyjne; w jakim stopniu związane są one z jego postawami, szacunkiem dla ludzi z różnych środowisk kulturowych i jakie uczeń ma w szkole możliwości rozwijania swoich kompetencji globalnych.
Odpowiedzi zawarte w raportach dadzą materiał porównawczy systemów edukacji i integracji międzykulturowej w różnych państwach.
OECD wierzy, że planowana ocena zaoferuje zebranie wymiernych danych potrzebnych do budowy poprzez edukację bardziej pokojowego, sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa. Jednocześnie zapewni przegląd edukacyjnych systemów pod kątem zachęcania młodych ludzi do lepszego zrozumienia siebie i świata i do podjęcia działań w kierunku budowania spójnych i zrównoważonych społeczności. To pomoże wielu nauczycielom w działaniach niwelujących niewiedzę uczniów na temat wszelkich uprzedzeń i w przeciwdziałaniu kulturze nienawiści, dyskryminacji i przemocy.
Niektórzy mają obawy odnośnie możliwości pomiaru. Porównania międzynarodowe nigdy nie są łatwe i nie są idealne, zwłaszcza, gdy chodzi o pomiar tak złożonych kompetencji. Ale bez zbierania dobrych jakościowo danych, trudno będzie stworzyć owocny, globalny dialog o tym, co działa w edukacji.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.
