Uczniowie ucząc się do sprawdzianów, stosują znane im najprostsze strategie uczenia się, na przykład takie jak wielokrotne czytanie tekstów z podręcznika, bezładne podkreślanie jego fragmentów lub robienie przypadkowych notatek. Warto, wiedzieć, które ze strategii uczenia się są efektywne.
Samo ponowne przeczytanie tekstu przed sprawdzianem to łatwy i wygodny sposób nauki, ale niestety mało skuteczny. Jednak wprowadzenie kilku zmian może ten sposób nauki znacznie poprawić. Takimi zmianami są: robienie przerw między sesjami czytania i zapisywanie notatek i pytań w czasie czytania.
Zamieszczę kilka wskazówek, jak konkretnie poprawić sposób przygotowania się do sprawdzianu/egzaminu w oparciu o czytane treści.
Rozłożenie czytania w czasie
Uczniowie przeważnie przygotowują się do sprawdzianu na ostatnią chwile i wtedy czytają tekst kilkukrotnie. Badania z 2013 pokazują, że znacznie mniej z niego zapamiętują niż wtedy, gdy czytają go kilka razy, ale w różnym czasie. Z kolei w badaniach z 1987 okazało się, że uczniowie, którzy robili 30-minutową przerwę po pierwszym przeczytaniu krótkiego fragmentu i przed jego ponownym przeczytaniem, zapamiętywali więcej informacji niż ci, którzy przeczytali fragment ponownie bez robienia przerw.
Skuteczność można jeszcze zwiększyć, gdy po pierwszym czytaniu tekstu uczeń zrobi notatki lub streszczenie albo przeprowadzi test dla samego siebie. Może również odpowiedzieć na pytanie: „Jak wyjaśniłbym to komuś innemu?” lub narysować mapę myśli. Nazywa się to praktyką odzyskiwania lub przywoływania.
Wyróżnianie i podkreślanie
Zaznaczanie fragmentów tekstu jest dla każdego uczącego się naturalna metodą uczenia się i faktycznie pomaga w zapamiętywaniu. Badania pokazują, że łatwiej przywołać z pamięci podkreślone fragmenty, niż te niepodkreślone. Jednak zauważono, że podkreślanie nie zawsze musi być skuteczne, szczególnie wtedy, gdy uczeń zakreśla za dużo lub za mało lub informacje mało istotne. Przy pierwszym czytaniu trudno wybrać te fragmenty, które są ważne. Wnioski z badania z 2022 sugerują, aby podczas pierwszego czytania powstrzymać się od podkreślania. Pierwsze spojrzenie na tekst powinno zakwalifikować jego rodzaj, dla kogo jest on przeznaczony, czy jest oparty na faktach, z jakim celem był napisany.
Czytając pierwszy raz uczeń może notować pytania na marginesach lub rysowanie na nich symboli, to pomoże przy późniejszych podkreśleniach w tekście.
Robienie notatek
Uczniowie robią notatki i zamiast czytać tekst powtórnie, czytają tylko notatki. Jakość notatek jest bardzo istotna. Jeśli są tylko przepisywaniem fragmentów tekstu, to nie są zbyt skuteczne. Uczeń przez to może stracić ważne informacje. Wskazane jest przy robieniu notatek – parafrazowanie, podsumowanie i zapisywanie własnymi słowami. Mówimy wtedy o kodowaniu i zapamiętywaniu informacji.
Tak samo jest przy robieniu notatek z wykładu. Uczniowie nie powinni zapisywać tego, co mówi nauczyciel, ale starać się zapisać to, co sami myślą na temat informacji, których słuchają.
Notatki dobrze, jeśli są przetwarzane i konsultowane z kimś innym. Dzięki słuchaniu, przetwarzaniu i zrozumieniu lepiej się zapamiętuje. Według badania z 2016 uczniowie, którzy poprawiali swoje notatki z partnerem, robili więcej notatek i osiągali wyższe wyniki na egzaminach.
Polecane przez badaczy procesów uczenia się jest robienie testów sprawdzających. Badanie z 2021 wykazało, że gdy uczniowie piszą krótkie streszczenie — własnymi słowami — trudnego tekstu i otrzymują test sprawdzający zrozumienie, osiągają znacznie lepsze wyniki niż uczniowie, którzy czytają streszczenie lektury dostarczonej przez nauczyciela.
Uczniowie, którzy używają mniejszej liczby słów do wyrażania kluczowych idei w swoich notatkach, mają większe szanse na zapamiętanie ważnego materiału niż uczniowie, którzy używali większej liczby słów.
Fiszki
Korzystanie z fiszek może okazać się najbardziej skuteczne, ponieważ jest to praktyka przypominania, pomaga uczniom uczyć się i zapamiętywać informacje oraz samooceniać stopień opanowania materiału. Dużo zależy od jakości przygotowanych fisze i o ich częstości wykorzystania. Warto powtarzać ich przeglądanie.
Zbierając wyniki badań można stworzyć tabelę efektywnych i nieefektywnych strategii, które można przedyskutować z uczniami.
Krótkie podsumowanie:
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
