Wielu nauczycieli ma krytyczny stosunek do testów. W tym wpisie zastanawiam się, czy testy mogą być wykorzystywane z pożytkiem dla uczenia się i nauczania. Rozważmy dwa rodzaje testów: testy końcowe i testy w czasie procesu uczenia się.
Egzaminy końcowe
W prawie wszystkich krajach uczniowie podlegają testowemu egzaminowi końcowemu. Często owocuje to nauczaniem tak zwanym „pod testy”. Nauczyciel wtedy nie uczy tego, co uważa za ważne, ale tego, co będzie sprawdzane testem końcowym. Jest to negatywny wpływ testów. Oprócz tego testy końcowe już niczego ucznia nie uczą, one jedynie sprawdzają, to co władze uznają za stosowne.
Takie testy nie sprawdzają również kompetencji uczniów, ale jedynie ich wiedzę. A właśnie kompetencje będą uczniom najbardziej potrzebne w dorosłym życiu. Jeśli wiadomo, że testy końcowe nie pomagają w kształceniu kompetencji, a poprzez te właśnie testy uczniowie i nauczyciele są oceniani, to nauczyciel może zaniechać kształcenia umiejętności i kompetencji na rzecz egzekwowania wiedzy, a to będzie z wielką szkodą dla uczniów.
Trudno znaleźć nauczycielowi korzyści z testów końcowych.
Wygląda na to, że ma z nich korzyść tylko system edukacyjny, a główna korzyść polega na selekcji uczniów do następnego etapu kształcenia.
Testy w środku kształcenia
Nieprawdą jest, że z testów nie ma można mieć korzyści dla procesu uczenia się. Testy w trakcie, gdy uczniowie się uczą dają możliwość szybkiego sprawdzenia wiedzy uczniów. Wyniki testów mogą pomóc uczniom w uczeniu się, gdyż pokazują w błyskawicznym tempie, co uczniowie już wiedzą, a czego jeszcze nie. Jeśli testy mają pomóc uczniom w uczeniu się, to muszą być stosowane w czasie procesu uczenia się, a nie po jego zakończeniu.
Jakie testy są przydatne?
Takie, które w jak najszybszym czasie dają informacje o opanowanych przez ucznia treściach. Wynik testu ma służyć, jako natychmiastowa informacja zwrotna dla ucznia i informacja dla nauczyciela:
- dla ucznia – co już umiem, a czego jeszcze nie.
- dla nauczyciela – czy mogę iść dalej z materiałem, czy mam coś jeszcze powtórzyć.
Dobra praktyką jest, zaplanowanie testu z materiału z poprzedniej lekcji i rozpoczęcie nim następnej lekcji. Wtedy uczniowie przypominają sobie, czego już się nauczyli, a nauczyciel wie, czy są już gotowi na następny temat.
Dlaczego testy budzą strach wśród uczniów? Testy mają złą sławę wśród uczniów, gdyż powodują strach przed oceną. Ten strach często niweluje korzyści z przeprowadzenia testu. Dlatego najlepiej, gdy testy nie są w ogóle oceniane stopniem, czy inną formą oceny sumującej. Wynik testu powinien służyć jedynie uczniowi i nauczycielowi.
Czy testy pomagają się uczyć?
Testy mogą pomagać w uczeniu się, gdyż pomagają uczniom zapamiętywać treści i uruchamiają ich myślenie wokół tematu.
Badania pokazują, że testy w czasie procesu uczenia się pomagają w zapamiętywaniu.
Badanie w USA z 2006 roku pokazało, że uczniowie, którzy mieli okazję wykonywać testy próbne, lepiej zapamiętywali materiał. Dokładniej – uczniowie, którzy mieli test w czasie uczenia się, pamiętali 60% wiadomości, a ci którzy ich nie mieli zapamiętywali tylko 40%.
W 2009 roku przeprowadzono badania nad uczniami, którzy mieli w połowie roku test i tych, którzy go nie mieli. Pierwsi z nich zapamiętali 10% więcej faktów z historii USA niż drudzy. Krótkie testy (bez groźby oceny) dają nauczycielowi informację, jak dobrze uczniowie rozumieją materiał i czego potrzebują. Testy podsumowujące, takie jak egzamin końcowy, który mierzy, ile się uczniowie nauczyli, ale nie daje możliwości poprawy, nie wpływa na proces uczenia się uczniów.
Rodzaje testów
Nauczyciele stosują przeważnie dwa rodzaje testów:
- Testy wyboru, polegające na wyborze prawidłowej odpowiedzi z kilku podanych.
- Testy polegający na krótkich odpowiedziach na pytania otwarte.
Z tworzeniem testów wiążą się pewne zagrożenia. Jeśli jest to test wielokrotnego wyboru (a), to może zawierać mylące odpowiedzi, które są dwuznaczne lub niejasne, a to zachęca uczniów do zgadywania. Dlatego nauczyciele wolą testy polegające na sformułowaniu krótkich odpowiedzi (b). Jednak badania wykazują, że nie ma różnicy pomiędzy tymi dwoma rodzajami testów, dają te same informacje o tym, czego uczniowie się nauczyli.
Ciekawa jest różnica pomiędzy radzeniem sobie z testami pomiędzy uczennicami i uczniami. Okazuje się, że dziewczęta zwykle radzą sobie gorzej niż chłopcy z testami wielokrotnego wyboru (a), a za to lepiej z odpowiedziami na pytania otwarte (b). Sean Reardon z Uniwersytetu Stanforda uważa, że w sam rodzaj testu (a czy b) odpowiada za 25% różnicy w wydajności obu płci. Naukowcy wysuwają hipotezę, że przyczyną może być różnica w podejmowaniu ryzyka pomiędzy dziewczętami i chłopcami.
Zauważono również, że wynikami testu można sterować, przeznaczając na rozwiązywanie testu więcej lub mniej czasu. Więcej czasu to mniej strachu i większa możliwość zastanowienia się. Już samo wprowadzenie limitu czasowego na rozwiązanie testu może powodować stres i wpływać na wyniki.
Jak traktować testy?
Korzyści ze stosowania testu zależą od podejścia do nich nauczyciela i uczniów.
Profesor David Paunesku z Uniwersytetu Stanforda (2015) odkrył, że informowanie uczniów, że test jest dla nich okazją do podejmowania wyzwań, które pomogą mózgowi w rozwoju, wpływa na to, że uczniowie osiągają lepsze wyniki. Jeśli nauczyciel traktuje testy, jako sprawdzanie wiedzy i potwierdzenie zdolności i inteligencji uczniów, to takie podejście może wręcz szkodzić w osiąganiu dobrych wyników.
Szkodliwe dla motywacji uczniów do uczenia się (badania z 2014 r.) jest robienie zestawień i rankingów na podstawie wyników testów. Upublicznianie zestawień służy porównywaniu uczniów między sobą, a nie poprawie ich pracy. Dane takie powinny być wykorzystywane jedynie przez nauczyciela do planowania nauczania.
Korzyści dla uczenia się uczniów daje ocena koleżeńska testów. Dzięki ocenie koleżeńskiej uczniowie uczą się od siebie wzajemnie i bez strasu mogą przedyskutować błędne odpowiedzi w teście.
Co dalej z testem?
Z testem można pracować dalej, omawiając go z uczniami, można zdać pytania typu:
- „Czy możesz, coś więcej o tym powiedzieć?”
- „Dlaczego wybrałeś taką odpowiedź?
- „Czy możesz przedstawić na to jakieś dowody?”
- Takie pytania zachęcają do poprawy i dają uczniom szansę na naukę i jednoczesnym wsparciem nauczyciela.
Ogromne korzyści przynosi możliwość poprawy. Praktyka polegająca na teście próbnym, a potem wykonaniu testu drugiego na ten sam temat, bardzo poprawia wyniki uczniów. Przy czym ważna jest wiara nauczyciela w możliwość poprawy pracy uczniów.
Omówienie testu i umożliwienie jego poprawy stanowi właściwą drogę wykorzystania testu w nauczaniu.
Jednak bezsprzeczna zaleta testów polega na błyskawicznej możliwości sprawdzenia ich przez nauczyciela i przekazania informacji uczniom. Żadna inna forma oceniania nie daje takiej możliwości.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.
Inspiracja artykułem dziennikarki i nauczycielki Carly Berwik z Edutopia.org.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
> Testomania - "czarna śmierć" edukacji w XXI wieku
