Edukacja globalna pojawiła się w polskiej szkole pod tą nazwą po raz pierwszy w roku 2009. Została wówczas, dzięki staraniom przedstawicieli różnych sektorów – w tym przedstawicieli rządu oraz organizacji pozarządowych – po raz pierwszy uwzględniona w podstawie programowej. Od tego momentu, aż do wprowadzenia reformy oświaty, powstało dużo ciekawych i wartościowych materiałów metodycznych oraz zrealizowano wiele ciekawych projektów, w tym duży i systemowy projekt Ośrodka Rozwoju Edukacji “Edukacja Globalna – Liderzy na rzecz rozwoju”, czy projekt Centrum Edukacji Obywatelskiej “W świat z klasą”.
Ostatecznie, po roku 2015 i zmianach przepisów prawa oświatowego, edukacja globalna zniknęła systemowo z podstawy programowej, choć jej elementy nadal pojawiają się, np. w Prawie Oświatowym, gdzie mamy zapis w Art. 1 Ust. 15.: upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i globalnej, a także w corocznych Podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022 pojawia się zapis w punkcie 6.: Wzmocnienie edukacji ekologicznej w szkołach. Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne.
Oczywiście, już wcześniej, od 2007 roku pilotażowo, realizowane były różne projekty i programy, aby wskazać jednoznacznie, czy taka tematyka jest w polskiej szkole ważna i potrzebna (m.in. projekt pilotażowy realizowany przez Polską Akcję Humanitarną od roku 2007 "Szkoła Globalna" / "Global Action School", a następnie jego kontynuacja "Szkoła Globalna działa lokalnie" / "Global Action School 2 Communities". Jak później się okazało, wielu nauczycieli realizowało treści edukacji globalnej, jako zagadnienia towarzyszące ich przedmiotom, nie mając pojęcia o takiej właśnie kwalifikacji tematycznej.
EG – wprowadzenie
W ostatnich latach zaznaczył się wielki rozwój cywilizacyjny całej wspólnoty ludzkiej, który spowodowany jest przez postęp w nauce i technice. Rozwój ten przyczynia się do globalizacji zjawisk społecznych, politycznych, kulturowych, ekologicznych i innych, a w rezultacie wymusza potrzebę myślenia w kategoriach globalnych i w konsekwencji tworzy nowe wyzwania pedagogiczne, których celem jest przezwyciężenie tradycyjnej perspektywy narodowej na rzecz perspektywy międzynarodowej i międzykontynentalnej. Edukacja globalna to nurt wychowawczy, którego źródłem jest proces globalizacji, obejmujący szerokie spektrum zagadnień, w tym między innymi:
- migracje;
- zmiany klimatu;
- równość płci;
- pokój i konflikty na świecie;
- władza polityczna, demokracja i prawa człowieka;
- zrównoważony rozwój;
- konsumpcja i produkcja;
- żywność i rolnictwo;
- bioróżnorodność;
- globalny rynek i handel międzynarodowy;
- bioróżnorodność;
- globalny rynek i handel międzynarodowy;
- zasoby naturalne;
- różnorodność i stosunki międzykulturowe;
- ubóstwo;
- edukacja;
- zdrowie.
Na tle tych zagadnień edukacja globalna ma na celu wyposażenie zwłaszcza młodego pokolenia w wiedzę na temat przekazania wartości: tolerancji, dialogu międzykulturowego, wolności, prawa do samostanowienia, posiadania własnego światopoglądu.
Poruszając tematykę Edukacji globalnej w szkole należy wspomnieć także o Celach Zrównoważonego Rozwoju, które zostały ujęte w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Określa ona 17 celów zrównoważonego rozwoju oraz związanych z nimi 169 zadań, które mają zostać osiągnięte przez świat do 2030 roku. Ich realizacja wymaga globalnego wysiłku, w tym wysiłku edukacyjnego. W tym zakresie należy wzmacniać obecność edukacji globalnej w szkołach, dbając o to, aby wszyscy uczący się przyswoili wiedzę i nabyli umiejętności potrzebne do promowania zrównoważonego rozwoju, w tym między innymi przez edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego stylu życia, praw człowieka, równości płci, promowania kultury pokoju i niestosowania przemocy, globalnego obywatelstwa oraz docenienia różnorodności kulturowej i wkładu kultury w zrównoważony rozwój.
Na tej stronie znajdują się poszczególne cele zrównoważonego rozwoju wraz z opisami: http://www.un.org.pl/
EG – zasady (język, kodeks, itd.)
Mówiąc o większości świata należy pamiętać o języku oraz sposobie przedstawienia Globalnego Południa i Globalnej Północy. W różnych artykułach i literaturze spotkać można określenie Trzeci Świat, które jest dyskryminujące oraz nieprawdziwe. Mówiąc o różnicach pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się należy zwrócić uwagę na to, aby podawane informacje nie zawierały stereotypów; nie wywoływały sensacji; opierały się na faktach a nie opiniach; przedstawiane były bez uproszczeń oraz z szacunkiem. Najważniejszą zaś kwestią powinno być to, by w podawanych wiadomościach zobaczyć konkretnego człowieka. Zasady te uściśla Kodeks w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa, który został sporządzony przez organizacje pozarządowe, które działają w zakresie pomocy humanitarnej, współpracy rozwojowej i edukacji globalnej. Kodeks został przyjęty w 2006 roku przez CONCORD – konfederację europejskich platform organizacji pozarządowych, skupiającą ponad 1600 organizacji humanitarnych i rozwojowych z krajów Unii Europejskiej. Jest to zbiór zasad, które organizacje powinny uwzględniać przy tworzeniu i realizacji strategii komunikacji publicznej. Zadaniem Kodeksu jest wspieranie praktyków i edukatorów, którzy chcą w sposób spójny i zrównoważony informować o programach i wartościach wyznawanych przez ich organizację.
Edukacja Globalna to również kwestia globalnych współzależności, które można było wyraźnie zauważyć zwłaszcza w czasie pandemii czy też w trakcie trwającej obecnie na Ukrainie wojnie. Wystarczy zastanowić się skąd pochodzi mój T-shirt, gaz, ulubiona kawa, jogurt czy banan? Czy tego chcemy czy też nie żyjemy na planecie, gdzie jest 7 miliardów ludzi i jesteśmy od siebie zależni m.in. w kwestiach politycznych, gospodarczych, społecznych i ekologicznych. Nie ma planety B.
Młodzi ludzie często nie zdają sobie sprawy z tego, że ich zaangażowanie się liczy; że ich działanie też ma znaczenie. Istotne jest, żeby pokazywać, że globalne zależności obecne są także w ich życiu i nawet najmniejsze ich gesty w kierunku globalnej odpowiedzialności mają sens i ogromne znaczenie. Jako nauczyciele i nauczycielki, edukatorki i edukatorzy powinniśmy przybliżać właśnie temat globalnych zależności. Samo wyrażenie potrafi już onieśmielić. Ale jeśli odniesiemy je do ich życia pokazując konkretne przykłady, nagle okazuje się, że to mnie też dotyczy.
EG w praktyce
Edukacja globalna może być realizowana zarówno w edukacji formalnej, jak i pozaformalnej.
Inspiracje i materiały wspierające tą tematykę można znaleźć w wielu źródłach. Postaramy się jednak wskazać Wam te najcenniejsze, o dobrej jakości edukacyjnej, stworzonych przez ekspertów i trenerów zajmujących się od lat tą tematyką. Materiały tworzone są zazwyczaj przez organizacje pozarządowe i współpracujące z nimi osoby. Poniżej prezentujemy wykaz eksperckich organizacji działających w obrębie tematyki edukacji globalnej i Celów Zrównoważonego Rozwoju, nie jest to jednak katalog zamknięty, a raczej lista organizacji, z którymi wielu z nas współpracowało i możemy wystawić im rekomendacje.
Organizacje zajmujące się EG
- Polska Akcja Humanitarna
- Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu
- Społeczności Przyjazne dla Sprawiedliwego Handlu
- Polska Zielona Sieć
- Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie
- Fundacja Otwarty Plan
- Centrum Edukacji Obywatelskiej
- Fundacja Edukacja dla Demokracji
- Stowarzyszenie niemarudni.pl
- Grupa Zagranica (skupia 57 polskich organizacji pozarządowych)
Zapraszamy do posłuchania rozmowy na temat edukacji globalnej w polskich szkołach:
Materiały, które wykorzystaliśmy w trakcie naszego webinaru zostały zebrane i podzielone na następującą tematykę:
- definicja Edukacji Globalnej,
- Cele Zrównoważonego Rozwoju,
- język w edukacji globalnej,
- oddziaływanie,
- Kodeks Etyczny,
- metodologia,
- praktyka,
- współzależności.
Więcej o prowadzących webinar
Sebastian Ropel – nauczyciel geografii w XVII Liceum Ogólnokształcącym Microsoft Showcase School w Gdyni. Doradca metodyczny w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli. Współautor Maturalnych Kart Pracy „Oblicza geografii dla klasy 1 i 2”. Pasjonat nowych technologii. Otrzymał tytuł Microsoft Innovative Educator Expert. Koordynator szeregu projektów oraz scenariuszy z zakresu edukacji globalnej, w tym projektu Get up and Goals. Autor kursów i webinariów programu Mobilny geograf. Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
Barbara Chyłka – certyfikowana trenerka edukacyjna, terapeutka Treningu Umiejętności Społecznych I i II stopnia w ujęciu całościowym oraz Terapii Ręki I i II stopnia. Posiada 16 letnie doświadczenie na stanowisku nauczycielki religii, języka niemieckiego, historii oraz dyrektora szkoły podstawowej. Ambasadorka Wakeleta, ekspertka i trenerka ds. wolontariatu szkolnego w Programie NIW- Korpus Solidarności; trenerka edukacji globalnej przy ORE. Fundraiserka i koordynatorka wolontariatu w Stowarzyszeniu Hospicjum Opolskie. Członkini społeczności Superbelfrzy RP.
Dobrota Egner – trenerka edukacji globalnej, coach i trenerka biznesu, edukatorka i pracowniczka młodzieżowa, od ponad 30 lat związana z edukacją formalną i pozaformalną. Od 2007 roku zaangażowana w projekty międzynarodowe, głównie o tematyce edukacji globalnej i zrównoważonego rozwoju, w tym Fair Trade. Twórczyni i koordynatorka 11-ciu edycji Gry Miejskiej Fair Train. Swoją przygodę z nimi rozpoczęła od projektu Erasmus – „Cut the Ice”, który całkowicie zmienił postrzeganie edukacji. Wartości: współpraca, zaangażowanie, inicjatywa. Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
