Każdy chce być traktowany z szacunkiem. To ważna podstawa, która jest fundamentem wartości moralnych. Wartości, takie jak szacunek do drugiego człowieka, przyrody i tego co nas otacza, wprowadzają harmonię w naszym życiu. System wartości to ważny element, który nas kształtuje i wpływa na to, jak patrzymy na świat. Jakie wartości przekazują dzieciom rodzice, szkoła i media? Wiele wartości przekazywanych przez naszych dziadków zaczęło podupadać…
Rodzice jako wzorzec wychowawczy powinni przekazywać dzieciom takie wartości, które chcieliby, aby poszły z nimi w świat. Na przykład oczekujemy od dzieci, żeby były odpowiedzialne, uczciwe a także rozsądnie wydawały pieniądze. Chcemy, żeby w przyszłości założyły rodzinę i dobrze sobie w życiu poradziły. Ale co robimy, aby przygotować je do takich scenariuszy?
Ojcowie w dzisiejszym świecie ciężko pracują, aby zarobić pieniądze na spłacenie kredytu na mieszkanie lub na samochód. Matka pracuje po 8 godzin, a nawet 10 godzin, aby zapłacić swojemu dziecku za zajęcia dodatkowe, wyrównawcze itp. Kariera, tempo życia powoduje, że dorośli mają mniej czasu dla swoich pociech. Podążają za pieniędzmi i nie mają czasu na wychowywanie swoich brzdący. A to powoduje, że ich latorośle mają lepszy kontakt z rówieśnikami i to z nimi rozpoczynają relacje, dzieląc się problemami i ważnymi chwilami z życia. Czy można to jakoś zmieniać?
Dobrym sposobem na spędzenie z dzieckiem wolnego czasu jest przygotowywanie wspólnych posiłków. Wystarczy czasami jak dziecko pokroi owoce do kolacji lub zrobi przy pomocy mamy prostą sałatkę i na pewno będzie to mile spędzony czas. Ale nawet wspólne leżenie na trawie i obserwowanie insektów sprawia, że dziecko poczuje, że jest ważne dla rodzica. Żadna kupiona zabawka nie zastąpi dziecku wspólnego czasu spędzonego ze swoimi rodzicami.
W szkole uczymy się matematyki, fizyki, ale nie dostajemy „recepty” jak być dobrym człowiekiem, jak dokonywać właściwych wyborów i budować więzi z innymi ludźmi. Nie zawsze spotykamy się z szacunkiem, odpowiedzialnością, sprawiedliwością. Musimy się podporządkowywać nauczycielom i się uczyć, bo tego od nas wymagają. Dzisiejsza szkoła nie jest dla uczniów atrakcyjna, nauczyciel kojarzy im się z rygorem nauki, a szkoła z szarym budynkiem.
Dzieci potrzebują przewodnictwa w wartościach nawet w szkole. Jeśli szkoła nie zapewnia im bezpieczeństwa, a nauczyciele nie są dla nich dostatecznym autorytetem, to uczeń łatwo się gubi w zasadach szkolnych. Spróbujmy w szkole wprowadzić kilka zmian. Zamiast przekazywać uczniom ogromnej ilości informacji na zajęciach, lepiej zapytać się ich co ich interesuje i o czym chcieliby usłyszeć na zajęciach.
Powinniśmy uczyć dzieci wytrwałości i zachęcać do działania na zajęciach. Przykładem może być grupowy projekt przygotowywany przez uczniów. Uczniowie, którzy są zaangażowani na zajęciach, czerpią z nich większą satysfakcje, szukają różnych rozwiązań i sami próbują dojść do wniosków. Odkrywają także wartości, które są dla nich istotne.
Powinniśmy rozbudzać w dzieciach ciekawość i wewnętrzna motywacje do nauki. Dzieci nie powinny uczyć się dla ocen, tylko dla samych siebie zdobywać wiedzę. Wiem, że ciężko nauczycielowi przy dużej grupie pomagać wszystkim uczniom w szukaniu motywacji do przyswajania wiedzy, ale musimy pamiętać, że to my nauczyciele jesteśmy dla nich i to my musimy ich przygotować, tak żeby w przyszłości robili to co kochali i wiedzieli dlaczego to robią.
Twórcze zastosowanie metod przez nauczyciela np. malowanie na dużych kartach papieru emocji i rozmowa na ten temat jest ciekawsze niż kartka z podręcznika. Twórcza postawa edukatora na zajęciach powoduje, że uczeń mniej się nudzi i z chęcią uczestniczy w zajęciach. Nauczyciel powinien pobudzać w dzieciach kreatywność, wrażliwość i dać mu prawo wyboru, nie krytykować za porażki, tylko próbować rozmawiać.
Nauczyciel, który się ciągle rozwija, wprowadza innowacje dydaktyczne na swoich zajęciach, sprawia, że uczniowie z chęcią do niego przychodzą. Jeśli nauczyciel pozwoliłby uczniom na stosowanie aplikacji edukacyjnych, które rozwijają kompetencje logiczno-matematyczne czy językowe, to prawdopodobnie lekcje byłby ciekawsze. Uczeń poczułby się bardziej doceniany i na pewno zyskałby poczucie większej sprawczości.
Ale nie tylko o dydaktykę chodzi – czasem istotna jest sama rozmowa. Jeśli nauczyciel rozmawia z dziećmi i pyta się, co ich nurtuje, zaskakuje, co im przeszkadza, jakie mają problemy, czy nawet próbuje od czasu do czasu zagrać z nimi w różne gry edukacyjne, to powstaje pewna relacja przyjacielska, zmniejsza się strach przed spotkaniem z nauczycielem.
Media współczesne to potęga XXI wieku. Filmy, bajki na telewizorze, tabletach i smartfonach mają swoich wiernych najmłodszych fanów, którzy chętnie patrzą w kolorowy ekran. Młodzież w wirtualnym świecie chętnie uczy się nowych wzorców, ale czy aby na pewno tych, które są wartościowe? Dzieci idąc ulicą nie unikną reklam wielkoformatowych, które wskazują nowe trendy. Reklama pokazuje obraz, który promuje wyidealizowany, nierealistyczny trend ciała i urody. Dzieci nie potrafią odróżnić iluzji od tego, co jest prawdziwe, zazwyczaj wszystkie informacje reklamowe interpretują bezkrytycznie. Dzieci nie są świadome, że reklamy pełnią funkcję nakłaniającą, czyli mają ich przekonać do kupna danego produktu. W konsekwencji reklama oglądana przez dzieci w Internecie lub na bilbordzie może prowadzić dzieci do zmiany systemu wartości, a przez to dziecko może poddać się niewłaściwym wzorcom.
Rodzice nie są w stanie zweryfikować wszystkiego, co ogląda ich dziecko w komputerze, telefonie i telewizorze, ale mają duży wpływ na to, jakie programy, bajki i serwisy internetowe powinni oglądać. Dzieci powinny być zachęcane do oglądania filmów naukowych, astronomicznych, przyrodniczych o treściach rozwijających wartości, poszerzających wiedzę o świecie, uczących miłości do przyrody, pokazujących pozytywne spędzanie wolnego czasu. Jeśli tego nie będziemy podpowiadać, nie dziwmy się, że dzieci wybiorą głośniejsze propozycje pop-kultury, lepiej wypromowane, ale często powierzchowne i bez treści. Pojawiają się też ciekawe i atrakcyjnie wizualne „dobre” bajki, które przekazują wiedzę na temat wartości, uczą wyrażać emocje, a także mają funkcje terapeutyczne. Takim dobrym przykładem jest chociażby film „Mały Książę”, który opowiada o miłości i przyjaźni. Oczywiście, dorośli muszą wykonać pewną pracę, wysiłek, czasem to ciężkie zadanie, ale na pewno się opłaci.
Nasze dzieci żyją w społeczeństwie, gdzie zacierają się stare wartości przekazywane przez naszych dziadków, a kształtują nowe (m. in. wartości materialne, ekonomiczne). Wychowanie ku wartości w dzisiejszym świecie jest trudne ponieważ nie wiadomo, na jakie wartości powinnyśmy kłaść szczególny nacisk, aby nasze pociechy lepiej radziły sobie w późniejszym życiu.
Notka o autorce: Anna Stefanowska jest nauczycielką i terapeutką. Uczy w szkole alternatywnej Creogedania w Gdańsku.
