Sytuacja zdalnego nauczania stawia nauczycieli i wychowawców w sytuacji, gdy nie mogą być w porządku. Zadanie nie jest do wykonania. Ogranicza nas konieczność realizacji podstawy programowej, przepisy prawa, wytyczne władz i zapisy statutu szkolnego, które często nie wynikają z wewnętrznych przekonań nauczyciela, a czasami są z nimi niezgodne. Zdalne nauczanie obciążone jest brakiem czasu na realizację materiału, nieintersującymi dla uczniów treściami, ukrytą lub jawną nieobecnością uczniów podczas lekcji zdalnej, awariami technicznymi itd.
To czyni zadanie nauczania zdalnego często niemożliwym do wykonania.
Wielu nauczycieli stawia sobie teraz pytanie, co jest ważniejsze? Czy zdrowie fizyczne i psychiczne, czy wiedza przedmiotowa. Na pewno obie sprawy są ważne, ale one obie nie mieszczą się razem w jednej lekcji zdalnej. Każdy z nas nauczycieli musi podjąć w swoim sumieniu decyzję – czego się trzymać i każda taka decyzja zakłada, że w rezultacie, nie będziemy w porządku. Może w takim razie, to zaakceptować?
Jeśli wybierzemy przede wszystkim naukę uczniów, to zaniedbamy ich zdrowie psychiczne, jeśli zajmiemy się samopoczuciem, to nie zrealizujemy treści. Wybrać środek, ale dla każdego z nas oznacza on coś innego.
Warto o tym rozmawiać – jak to widzą inni. Nie budować balona, że wszystko da się zrobić. Pewną wskazówką może być kierowanie się empatią i prawdziwą troską o uczniów.
Jak napisali o tym Jill Harrison Berg i Henry Oppong (link u dołu strony) – Empatia „neutralizuje negatywność”, zwiększa nasze poczucie przynależności i pomaga nam zachować spokój w sytuacjach, których nie możemy kontrolować.
We wspomnianym artykule znalazłam 3 wskazówki dotyczące kultywowania empatycznej kultury szkolnej:
1. Dzielenie się z innymi tym, co odczuwamy
Jeśli nauczyciele zaryzykują dzielenie się swoimi uczuciami i doświadczeniami, z uczniami i innymi nauczycielami, to inni będą starać się je zrozumieć, nawet jeśli ich doświadczenia i uczucia będą inne.
Praktycznie warto zarezerwować czas na początku spotkania nauczycieli i na początku lekcji z uczniami na podzielenie się swoim nastrojem i przemyśleniami. Mogą wypowiadać się tylko te osoby, które chcą, a można zrobić rundę bez przymusu. Ważna jest kontrola czasu, może nawet przy pomocy zegara. Każdy chętny powinien moc się wypowiedzieć, w wyznaczonym czasie i być przez innych życzliwie wysłuchany.
W przypadku spotkania online może to być również wypowiedź pisemna na chacie lub podanie hasła ma Mentimetrze lub napisanie wypowiedzi na tablicy kompatybilnej z platformą, na której odbywa się spotkanie. Można też poprosić o podniesienie ręki, te osoby, które czują podobnie. Taka wymiana powinna zająć nie więcej niż kilka minut.
Jasne, że zabiera to czas lekcji i spotkania, ale daje poczucie wspólnoty i wzajemnego szacunku, a to w czasie pandemii wzajemnej izolacji jest szczególnie potrzebne.
2. Słuchanie z empatią
Świadomość, że inni nas wysłuchają ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego. Wysłuchania potrzebują zarówno dzieci, jak i dorośli.
Poprzedni punkt daje tę możliwość, ale można i warto słuchać się w indywidualnych rozmowach.
Uczniowie powinni wiedzieć, że nauczyciel jest gotowy i ma czas na takie rozmowy. Nauczyciel może sam ją zainicjować np. telefonując od czasu do czasu do wybranego ucznia. Taki kontakt jest nie do przecenienia, gdyż narusza izolację, w której znaleźli się uczniowie. Ważne są też rozmowy nauczycieli ze sobą, dzielenie się frustracjami, możliwość narzekania. W sytuacji rzeczywistej w szkole, takim miejscem był pokój nauczycielski, gdzie nauczyciele mogli nawet odreagować nieudana lekcje lub zachowanie ucznia. Teraz zostają z tym sami. W wielu nauczycieli w Internecie chwali się, że nauczanie zdalne jest proste i im idzie świetnie To rodzi poczucie, że ja sobie radzę gorzej. Trudno jest wyczytać w takich wiadomościach, że piszący przedstawia tylko jedną stronę sytuacji, że z innymi ma problemy.
Można zorganizować spotkania nauczycieli, tematyczne lub bez tematu, mające na celu wzajemna pomoc i przede wszystkim możliwość podzielnia się trudnościami. Można też przełamać własny opór i skontaktować się indywidualnie z innym nauczycielem, aby nieść ciężar nauczania zdalnego wspólnie.
To co jest niezbędne w takim kontakcie to: brak oceniania i krytyki oraz docenienie starań. Nie chodzi o dawanie rad i rozwiązywanie czyichś problemów, wystarczy słuchanie i zrozumienie.
3. Jestem człowiekiem, który czuje
Mamy tendencję to pokazywania tylko dobrych stron, że wszystkim dajemy sobie radę. Nawet gdy coś zrobiliśmy wielkim kosztem, to mówimy tylko o efekcie.
Stąd bierze się przekonanie, że nauczyciel sobie zawsze poradzi.
A już sama obserwacja warunków pokazuje, że poradzić sobie ze wszystkim nie da rady. Nie ma odpowiedniego sprzętu, połączenie zdalne rwie się, uczniowie oszukują lub są nieobecni, rodzice atakują, uczniom wiedzy nie przybywa, sytuacja w rodzinna pogarsza się (psychiczna, a często i zdrowotna i ekonomiczna), zalecenia nie są do wykonania, to tylko pewne trudności.
Trzeba jasno widzieć i mówić, że to jest walka o przetrwanie. Jest trudno! Cieszmy się, jeśli coś się uda, ale nie oczekujmy, że wszystko. Na pewno warto doceniać i pokazywać dobre przykłady, jak sobie ktoś z czymś poradził, ale nie może stać się to wymogiem dla innych.
Empatia to też szczerość pokazywania swoich trudności i zrozumienie trudności innych.
Jeśli wybierzemy bycie w zgodzie z naszymi międzyludzkimi odczuciami, a nie formalne wypełnianie obowiązków, to zadbamy też o siebie i w konsekwencji będziemy mieli większe szanse poradzić sobie z problemami.
Nie dajmy się odczuciu, że zostaliśmy pokonani.
Wszyscy zostaliśmy postawieni w sytuacji, gdy nie możemy być w porządku i to jest w porządku.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem "Leading Together / We’re not OK, and That’s OK" w ascd.org.
