Musimy zerwać z nauczaniem polegającym na zapamiętywaniu faktów i treści i odtwarzaniu zapamiętanej wiedzy. Innowacyjni i produktywni ludzie, jakich potrzebują społeczeństwa przyszłości, powinni być wyposażeni w szeroki katalog specjalistycznych kompetencji. Wśród nich są takie, na których rozwijanie system edukacji musi zwrócić szczególną uwagę.
Podczas swojego wystąpienia w UNESCO, Angel Gurría, Sekretarz Generalny OECD, zwrócił uwagę na trzy podstawowe kompetencje, których kształcenia system edukacji nie może zaniedbywać.
Współpraca w zespole
„Oczywiście w szkołach zazwyczaj każdy uczy się indywidualnie i na koniec roku szkolnego, doceniane są właśnie indywidualne osiągnięcia. Ale w zglobalizowanym i pełnym rozmaitych zależności świecie, potrzebujemy więcej osób potrafiących współpracować i grać w zespole, a nie wyizolowanych indywidualistów, bez względu na to, jak dobrze im idzie.“ – zauważa Gurría. „Musimy wychowywać osoby dla świata bardziej zintegrowanego, które potrafią szanować i tworzyć w oparciu o różne wartości, wierzenia, kultury. Kompetencje interpersonalne, dzięki którym będzie można tworzyć zintegrowane rozwiązania, będą w cenie.“
Interdyscyplinarne podejście
Tradycyjne podejście do rozwiązania zadań w szkole polega często na jego rozłożeniu problemu na mniejsze czynniki i części, a następnie nauczenie uczniów, w jaki sposób mogą rozwiązać te poszczególne i wyizolowane elementy. „W nowoczesnych gospodarkach tworzymy wartość dzięki syntezie różnych obszarów wiedzy, tworząc połączenia pomiędzy pomysłami, które wcześniej wydawały się nie mieć związku ze sobą. To wymaga otwartości i zdolności do przyswajania wiedzy z innych dziedzin, niż tylko ta, w której się specjalizujemy.“ – przekonuje Gurría. „Niestety za wyjątkiem Japonii i krajów skandynawskich w Europie, mało jest korzyści z pracy interdyscyplinarnej dla nauczycieli.“
Wyszukiwanie i przetwarzanie informacji oraz komunikowanie
Kiedy dziś zalogujemy się do Internetu, praktycznie znajdziemy w nim wszystko, czego szukamy. „Im większy mamy dostęp do informacji i im więcej możemy przeszukiwać treści, tym większe znaczenie ma zdolność do sortowania i filtrowania informacji. W nadmiarze informacji krytyczna jest umiejętność oceny jej wartości. I oprócz tego musimy jeszcze potrafić wyjaśnić treść z jednej dziedziny osobom, które nie są w niej specjalistami.“ – przekonuje Sekretarz Generalny OECD.
Wyzwaniem dla szkół XXI wieku jest zatem wspieranie osób indywidualnych: w rozwoju i stałym dopasowywaniu się do zmieniającego otoczenia, w powiększaniu ich potencjału i motywacji, w poszerzaniu ich horyzontów, w transferze i zastosowaniu wiedzy w otoczeniu nowatorskim.
Bieżący kryzys finansowy uwidocznił luki w systemach edukacji. Na przykład wyraźnie widzimy, że dziś ludzie potrzebują edukacji finansowej i podstawowych kompetencji z zakresu finansów osobistych. Muszą być zdolni myśleć i planować uwzględniając różne scenariusze, ryzyko, prawdopodobieństwo różnego rodzaju zdarzeń, oceniać krótko- i długofalowe skutki swoich dzisiejszych decyzji.
Innym przykładem jest nasz stosunek do zmian klimatycznych. Kluczowe są innowacje technologiczne i dobrze dobrane instrumenty realizacji polityki [gospodarczej]. Ale ostatecznie, to zrównoważony rozwój będzie zależał od zachowań ludzi i ich indywidualnego rozumienia ich wpływu na środowisko i społeczność.
Co to oznacza dla edukacji? Bez względu na to, o jakich kompetencjach potrzebnych do odniesienia sukcesu we współczesnych społeczeństwach mówimy, polityka edukacyjna i szkoły muszą nie tylko dostosowywać się do tych kompetencji, ale również je rozwijać wśród uczniów.
Istota reformy edukacji: uczenie się jeden od drugiego
„Powinniśmy się zapytać: jak efektywnie polityki edukacyjne przystosowują się do nowych globalnych warunków? Uważam, że nie najlepiej. A to przecież klucz do przyszłości naszych narodów“ – podkreśla Sekretarz Generalny OECD. „W krajach OECD politycy demonstrują zaangażowanie w reformowaniu systemów edukacji. Ale jeśli chcemy uznać politykę edukacyjną za wiarygodną, musimy być pewni, że reforma faktycznie zmienia edukację i stare praktyki. A o to mamy najwięcej obaw.“
Powiększające się stale zasoby danych na temat systemów edukacji i ich wyników dzięki programom OECD takim jak PISA czy TALIS, pokazują, że cele reform edukacji nie zawsze się zdaniem Sekretarza Generalnego OECD materializują. Generalnie łatwo się wszyscy zgadzają co do celów, ale realizacja reform przebiega już różnie. Trudno jest przełamać status quo systemu szkolnego, do którego wszyscy są przyzwyczajeni. Dlatego jednym z ważniejszych wyzwań, jakie widzi OECD jest przełamywanie oporu przed zmianami w polityce edukacyjnej. Warto korzystać z doświadczeń innych krajów i wzajemnie uczyć się od siebie, jak modernizować edukację.
Dzięki badaniom porównawczym prowadzonym od wielu lat, OECD jest w stanie identyfikować wspólne wyzwania, ale i najlepsze praktyki. Jednym z odkryć jest to, że często nauczyciele i władze szkolne nie są w stanie konstruktywnie pomóc uczniom mającym trudności w uczeniu się, ponieważ niewłaściwie wykorzystują dostępne im narzędzia diagnozy i oceny. Spędzają zbyt dużo czasu na pracy administracyjnej, zamiast skupiać się na konkretnych problemach konkretnego ucznia.
Zmiany na lepsze są oczywiście możliwe, na przykład gdy: większą uwagę przywiązuje się nie do kontrolowania treści i zasobów edukacyjnych, lecz wyników osiąganych przez uczniów; gdy rezygnuje się z polityki edukacyjnej realizowanej metodą na „chybił-trafił“, a wprowadza się jednolite uniwersalne standardy; kiedy odchodzi się od szablonowego i jednorodnego nauczania do nauczania zróżnicowanego i spersonalizowanego. Takie praktyki są w stanie spowodować jakościową zmianę w edukacji.
Zdaniem Sekretarza Generalnego za modelowe działania reformatorskie w edukacji można uznać działania rządu szkockiego, serię reform przeprowadzoną w Meksyku, czy stawiającą na nauczyciela politykę edukacyjną Finlandii, dzięki której zawsze kraj ten znajduje się w czołówce w badaniach PISA. Gurría uważa, że krajowi reformatorzy edukacji nie mogą już dłużej szukać poprawy w odnesieniu do wyników osiąganych w przeszłości w ich kraju. Muszą obserwować inne kraje i rezultaty, jakie one osiągają. W tym tkwi wartość wielostronnej współpracy. Reformując edukacyjne systemy musimy nauczyć się korzystać z doświadczeń innych krajów.
„Musimy wyposażyć przyszłe generacje w nowe narzędzia, dzięki którym będą mogli tworzyć lepszy świat. Powinniśmy dopasować polityki edukacyjne do nowej, bardziej konkurencyjnej i zglobalizowanej rzeczywistości. Musimy znać zalety i wady naszych rozwiązań, porównywać nasze know-how i przygotować się do uczenia się od siebie wzajemnie w ramach współpracy wielostronnej“ – zakończył wystąpienie Angel Gurría.
Skrócone opracowanie i tłumaczenie przemówienia Sekretarza Generalnego OECD podczas Edukacyjnego Okrągłego Stołu, UNESCO, Paryż, październik 2009 r.
Współpraca w zespole
„Oczywiście w szkołach zazwyczaj każdy uczy się indywidualnie i na koniec roku szkolnego, doceniane są właśnie indywidualne osiągnięcia. Ale w zglobalizowanym i pełnym rozmaitych zależności świecie, potrzebujemy więcej osób potrafiących współpracować i grać w zespole, a nie wyizolowanych indywidualistów, bez względu na to, jak dobrze im idzie.“ – zauważa Gurría. „Musimy wychowywać osoby dla świata bardziej zintegrowanego, które potrafią szanować i tworzyć w oparciu o różne wartości, wierzenia, kultury. Kompetencje interpersonalne, dzięki którym będzie można tworzyć zintegrowane rozwiązania, będą w cenie.“
Interdyscyplinarne podejście
Tradycyjne podejście do rozwiązania zadań w szkole polega często na jego rozłożeniu problemu na mniejsze czynniki i części, a następnie nauczenie uczniów, w jaki sposób mogą rozwiązać te poszczególne i wyizolowane elementy. „W nowoczesnych gospodarkach tworzymy wartość dzięki syntezie różnych obszarów wiedzy, tworząc połączenia pomiędzy pomysłami, które wcześniej wydawały się nie mieć związku ze sobą. To wymaga otwartości i zdolności do przyswajania wiedzy z innych dziedzin, niż tylko ta, w której się specjalizujemy.“ – przekonuje Gurría. „Niestety za wyjątkiem Japonii i krajów skandynawskich w Europie, mało jest korzyści z pracy interdyscyplinarnej dla nauczycieli.“
Wyszukiwanie i przetwarzanie informacji oraz komunikowanie
Kiedy dziś zalogujemy się do Internetu, praktycznie znajdziemy w nim wszystko, czego szukamy. „Im większy mamy dostęp do informacji i im więcej możemy przeszukiwać treści, tym większe znaczenie ma zdolność do sortowania i filtrowania informacji. W nadmiarze informacji krytyczna jest umiejętność oceny jej wartości. I oprócz tego musimy jeszcze potrafić wyjaśnić treść z jednej dziedziny osobom, które nie są w niej specjalistami.“ – przekonuje Sekretarz Generalny OECD.
Wyzwaniem dla szkół XXI wieku jest zatem wspieranie osób indywidualnych: w rozwoju i stałym dopasowywaniu się do zmieniającego otoczenia, w powiększaniu ich potencjału i motywacji, w poszerzaniu ich horyzontów, w transferze i zastosowaniu wiedzy w otoczeniu nowatorskim.
Bieżący kryzys finansowy uwidocznił luki w systemach edukacji. Na przykład wyraźnie widzimy, że dziś ludzie potrzebują edukacji finansowej i podstawowych kompetencji z zakresu finansów osobistych. Muszą być zdolni myśleć i planować uwzględniając różne scenariusze, ryzyko, prawdopodobieństwo różnego rodzaju zdarzeń, oceniać krótko- i długofalowe skutki swoich dzisiejszych decyzji.
Innym przykładem jest nasz stosunek do zmian klimatycznych. Kluczowe są innowacje technologiczne i dobrze dobrane instrumenty realizacji polityki [gospodarczej]. Ale ostatecznie, to zrównoważony rozwój będzie zależał od zachowań ludzi i ich indywidualnego rozumienia ich wpływu na środowisko i społeczność.
Co to oznacza dla edukacji? Bez względu na to, o jakich kompetencjach potrzebnych do odniesienia sukcesu we współczesnych społeczeństwach mówimy, polityka edukacyjna i szkoły muszą nie tylko dostosowywać się do tych kompetencji, ale również je rozwijać wśród uczniów.
Istota reformy edukacji: uczenie się jeden od drugiego
„Powinniśmy się zapytać: jak efektywnie polityki edukacyjne przystosowują się do nowych globalnych warunków? Uważam, że nie najlepiej. A to przecież klucz do przyszłości naszych narodów“ – podkreśla Sekretarz Generalny OECD. „W krajach OECD politycy demonstrują zaangażowanie w reformowaniu systemów edukacji. Ale jeśli chcemy uznać politykę edukacyjną za wiarygodną, musimy być pewni, że reforma faktycznie zmienia edukację i stare praktyki. A o to mamy najwięcej obaw.“
Powiększające się stale zasoby danych na temat systemów edukacji i ich wyników dzięki programom OECD takim jak PISA czy TALIS, pokazują, że cele reform edukacji nie zawsze się zdaniem Sekretarza Generalnego OECD materializują. Generalnie łatwo się wszyscy zgadzają co do celów, ale realizacja reform przebiega już różnie. Trudno jest przełamać status quo systemu szkolnego, do którego wszyscy są przyzwyczajeni. Dlatego jednym z ważniejszych wyzwań, jakie widzi OECD jest przełamywanie oporu przed zmianami w polityce edukacyjnej. Warto korzystać z doświadczeń innych krajów i wzajemnie uczyć się od siebie, jak modernizować edukację.
Dzięki badaniom porównawczym prowadzonym od wielu lat, OECD jest w stanie identyfikować wspólne wyzwania, ale i najlepsze praktyki. Jednym z odkryć jest to, że często nauczyciele i władze szkolne nie są w stanie konstruktywnie pomóc uczniom mającym trudności w uczeniu się, ponieważ niewłaściwie wykorzystują dostępne im narzędzia diagnozy i oceny. Spędzają zbyt dużo czasu na pracy administracyjnej, zamiast skupiać się na konkretnych problemach konkretnego ucznia.
Zmiany na lepsze są oczywiście możliwe, na przykład gdy: większą uwagę przywiązuje się nie do kontrolowania treści i zasobów edukacyjnych, lecz wyników osiąganych przez uczniów; gdy rezygnuje się z polityki edukacyjnej realizowanej metodą na „chybił-trafił“, a wprowadza się jednolite uniwersalne standardy; kiedy odchodzi się od szablonowego i jednorodnego nauczania do nauczania zróżnicowanego i spersonalizowanego. Takie praktyki są w stanie spowodować jakościową zmianę w edukacji.
Zdaniem Sekretarza Generalnego za modelowe działania reformatorskie w edukacji można uznać działania rządu szkockiego, serię reform przeprowadzoną w Meksyku, czy stawiającą na nauczyciela politykę edukacyjną Finlandii, dzięki której zawsze kraj ten znajduje się w czołówce w badaniach PISA. Gurría uważa, że krajowi reformatorzy edukacji nie mogą już dłużej szukać poprawy w odnesieniu do wyników osiąganych w przeszłości w ich kraju. Muszą obserwować inne kraje i rezultaty, jakie one osiągają. W tym tkwi wartość wielostronnej współpracy. Reformując edukacyjne systemy musimy nauczyć się korzystać z doświadczeń innych krajów.
„Musimy wyposażyć przyszłe generacje w nowe narzędzia, dzięki którym będą mogli tworzyć lepszy świat. Powinniśmy dopasować polityki edukacyjne do nowej, bardziej konkurencyjnej i zglobalizowanej rzeczywistości. Musimy znać zalety i wady naszych rozwiązań, porównywać nasze know-how i przygotować się do uczenia się od siebie wzajemnie w ramach współpracy wielostronnej“ – zakończył wystąpienie Angel Gurría.
Skrócone opracowanie i tłumaczenie przemówienia Sekretarza Generalnego OECD podczas Edukacyjnego Okrągłego Stołu, UNESCO, Paryż, październik 2009 r.
