Przedsiębiorczość to talent - giętkość i motywacja do nieustannego poszukiwania nowych rozwiązań poprzez kreatywne zastosowanie dostępnych danych oraz przystosowanie się w zależności od szans i narzuconych ograniczeń, akceptacja faktu, że lepsze pomysły z czasem wyprą te słabsze. Przedsiębiorczość to coś więcej niż zdolność zarządzania ryzykiem w celu osiągnięcia zysku.
Od tradycyjnej działalności biznesowej wyróżnia ją unikalna cecha „kreatywnej destrukcji". Mamy z nią do czynienia wtedy, gdy następuje zmiana poprzez wprowadzenie na rynek nowego/lepszego produktu/usługi, nowych metod produkcji, nowych źródeł podaży lub reorganizacja danej gałęzi przemysłu, w wyniku której wyparte zostaną mniej produktywne rozwiązania (Schumpeter, 1975)
Nauka na obecnym etapie nie jest w stanie odpowiedzieć, nam skąd biorą się przedsiębiorcy, ale i zbadanie zostały ich nieodłączne cechy: tolerowanie ryzyka i wysokie wewnętrzne poczucie sprawstwa. Znamy też warunki niezbędne do przełożenia tych cech na sukces. Są to: okazja (lub potrzeba) i zasoby do działania, kultura, tradycja myślenia i system wsparcia ryzykownych przedsięwzięć.
Szczególną odmianą przedsiębiorczości jest przedsiębiorczość społeczna. Charakteryzuje ją: tworzenie i podtrzymywanie wartości społecznej (wrażliwość i wyczucie grupy), innowacyjne rozwiązanie wypierające dotychczasowe oraz poczucie odpowiedzialności wobec grupy, której się służy, i gotowość do odpowiadania za wszelkie konsekwencje swoich działań (Dees, 2004). Przedsiębiorcę społecznego wyróżnia zatem:
- wysokie poczucie etyki, empatia (Drayton, 2006)
- nieufność do zastanego systemu kształcenia, ekspertów zewnętrznych, narzuconych autorytetów (Praszkier, 2007)
- zdolność do uczenia się otwartego - angażowanie się w działanie bez z góry określonego rezultatu, zaufanie do złożonego procesu (emergencja) i wysokie oczekiwania wobec jakości rozwiązania.
Transformacyjne przywództwo - wyczucie potrzeb i nadanie sensu działaniom członków zespołu w miejsce systemu „ kija i marchewki" (Kouses & Posner, 2002)Badając preferencje edukacyjne przedsiębiorców społecznych w różnym wieku i z różnych kultur wstępnie stwierdziłem, że wszyscy z nich albo sami mieli szczęście doświadczyć otwartego uczenia się albo udało im się taki proces zorganizować dla grup, którym pragnęli pomóc poprzez przedsiębiorczość.
Najważniejszymi elementami takich lekcji są:
-kapitał społeczny grupy uczącej się (zaufanie, koncentracja i orientacja zadaniowa, nawyki współpracy),
-zadania dywergencyjne: wielość rozwiązań, ale ograniczenie zasobów i wymóg oryginalności, konieczność podjęcia ryzyka i wyboru rozwiązania na danym etapie (element współzawodnictwa grup).
Pierwsze polskie lekcje przedsiębiorczości
W Polsce nie musimy zaczynać uczenia przedsiębiorczości od zera. Istnieje wiele przykładów dobrych praktyk, które nieustannie rozwijają się, także za wsparciem funduszy unijnych przeznaczonych na ekonomię społeczną. Warto wymienić wśród nich inicjatywę lekcji fizyki i innych nauk ścisłych dla przedszkolaków dr Wiesławy Korczak na UMCS, projekt E-szkoła na Dolnym Śląsku (Sysło, 2008) czy projekt „Szkoły z klasą" promujący edukację zintegrowaną (także poza nauczaniem początkowym.) Od kilku już lat Ashoka w Polsce organizuje młodzieżową Akademię Innowatorów Społecznych. Najbardziej jednak godne polecenia są moim zdaniem "siostrzane" programy kreatywnego rozwiązywania problemów Odyseja Umysłu oraz Destination Imagination. Trenerzy tych programów przeszkoleni są zarówno w technikach otwartego uczenia się, jak również posiadają doświadczenie organizowania młodym talentom warunków do rozwoju nie tylko w ramach konkursów, ale także w pracy codziennej w szkole, różnorodnych poradniach czy centrach kultury. Są oni częścią dużej międzynarodowej społeczności pedagogów twórczości i nieustannie wymieniają się własnymi pomysłami na partnerskie działania z utalentowanymi grupami młodzieży. Co ważniejsze programy wytwarzają własną subkulturę, w której młodzież bezpiecznie się odnajduje i sama sobie organizuje wsparcie, także to finansowe, ucząc się samodzielnego pozyskiwania sponsorów, pisania grantów, podań o stypendia czy drobną działalność przedsiębiorczą jak organizacja koncertów, aukcji czy szkoleń.
Nauka na obecnym etapie nie jest w stanie odpowiedzieć, nam skąd biorą się przedsiębiorcy, ale i zbadanie zostały ich nieodłączne cechy: tolerowanie ryzyka i wysokie wewnętrzne poczucie sprawstwa. Znamy też warunki niezbędne do przełożenia tych cech na sukces. Są to: okazja (lub potrzeba) i zasoby do działania, kultura, tradycja myślenia i system wsparcia ryzykownych przedsięwzięć.
Szczególną odmianą przedsiębiorczości jest przedsiębiorczość społeczna. Charakteryzuje ją: tworzenie i podtrzymywanie wartości społecznej (wrażliwość i wyczucie grupy), innowacyjne rozwiązanie wypierające dotychczasowe oraz poczucie odpowiedzialności wobec grupy, której się służy, i gotowość do odpowiadania za wszelkie konsekwencje swoich działań (Dees, 2004). Przedsiębiorcę społecznego wyróżnia zatem:
- wysokie poczucie etyki, empatia (Drayton, 2006)
- nieufność do zastanego systemu kształcenia, ekspertów zewnętrznych, narzuconych autorytetów (Praszkier, 2007)
- zdolność do uczenia się otwartego - angażowanie się w działanie bez z góry określonego rezultatu, zaufanie do złożonego procesu (emergencja) i wysokie oczekiwania wobec jakości rozwiązania.
Transformacyjne przywództwo - wyczucie potrzeb i nadanie sensu działaniom członków zespołu w miejsce systemu „ kija i marchewki" (Kouses & Posner, 2002)Badając preferencje edukacyjne przedsiębiorców społecznych w różnym wieku i z różnych kultur wstępnie stwierdziłem, że wszyscy z nich albo sami mieli szczęście doświadczyć otwartego uczenia się albo udało im się taki proces zorganizować dla grup, którym pragnęli pomóc poprzez przedsiębiorczość.
Najważniejszymi elementami takich lekcji są:
-kapitał społeczny grupy uczącej się (zaufanie, koncentracja i orientacja zadaniowa, nawyki współpracy),
-zadania dywergencyjne: wielość rozwiązań, ale ograniczenie zasobów i wymóg oryginalności, konieczność podjęcia ryzyka i wyboru rozwiązania na danym etapie (element współzawodnictwa grup).
Pierwsze polskie lekcje przedsiębiorczości
W Polsce nie musimy zaczynać uczenia przedsiębiorczości od zera. Istnieje wiele przykładów dobrych praktyk, które nieustannie rozwijają się, także za wsparciem funduszy unijnych przeznaczonych na ekonomię społeczną. Warto wymienić wśród nich inicjatywę lekcji fizyki i innych nauk ścisłych dla przedszkolaków dr Wiesławy Korczak na UMCS, projekt E-szkoła na Dolnym Śląsku (Sysło, 2008) czy projekt „Szkoły z klasą" promujący edukację zintegrowaną (także poza nauczaniem początkowym.) Od kilku już lat Ashoka w Polsce organizuje młodzieżową Akademię Innowatorów Społecznych. Najbardziej jednak godne polecenia są moim zdaniem "siostrzane" programy kreatywnego rozwiązywania problemów Odyseja Umysłu oraz Destination Imagination. Trenerzy tych programów przeszkoleni są zarówno w technikach otwartego uczenia się, jak również posiadają doświadczenie organizowania młodym talentom warunków do rozwoju nie tylko w ramach konkursów, ale także w pracy codziennej w szkole, różnorodnych poradniach czy centrach kultury. Są oni częścią dużej międzynarodowej społeczności pedagogów twórczości i nieustannie wymieniają się własnymi pomysłami na partnerskie działania z utalentowanymi grupami młodzieży. Co ważniejsze programy wytwarzają własną subkulturę, w której młodzież bezpiecznie się odnajduje i sama sobie organizuje wsparcie, także to finansowe, ucząc się samodzielnego pozyskiwania sponsorów, pisania grantów, podań o stypendia czy drobną działalność przedsiębiorczą jak organizacja koncertów, aukcji czy szkoleń.
Prezentowane w niniejszym artykule przykłady sugerują więc, że innowacyjną formą obrony talentu może być samoobrona, jeśli młodzi uzdolnieni odważą się być przedsiębiorczy. Jako tacy nie muszą się przystosowywać, czyli poddawać presji systemu edukacyjnego czy społecznego, ale aktywnie poszukują okazji do rozwoju, zmieniają własne środowisko na bardziej przyjazne. Doświadczenie przedsiębiorczości, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie ma pozytywny wpływ na sprawstwo edukacyjne i społeczne. Przedsiębiorczości uczymy poprzez lekcje myślenia otwartego i specjalne projekty edukacyjne. Potrzebujemy jednak zmian społeczno-kulturowych dla lepszego wsparcia młodych talentów, w tym przedsiębiorców społecznych i innowatorów.
W Polsce jesteśmy u progu zmian w zakresie wspierania coraz bardziej poszukiwanych talentów. Mam nadzieję, że na fali promowania przedsiębiorczości zmieni się także podejście do jej uczenia, stając się bardziej otwartym, opartym na zaufaniu, także do mądrości i zaradności samej młodzieży.
Część 3/3 opracowania.
(Źródło: Edukacja i Dialog, nr 200, 09/2008)
Literatura cytowana:
G. Czetwertyńska, O projekcie, ciekawości, skuteczności i satysfakcji w "Psychologia w szkole", Warszawa 2008.
G. Dees, For Profit Social Ventures, in Kourilsky and Walstad, Social Entrepreneurship, Washington, 2004.
M. Delgado, Social Youth Entrepreneurship, Greenwood, Washington 2004.
B. Drayton, Everyone a Changemaker, Innovations, Harvard 2006.
J Kouses & Posner, The leadership Challenge, San Francisco: Jossey-Bass, 2002.
E. Landau, Twoje dziecko jest zdolne, Warszawa 2003.
J. Pihkala, Ammattikorkeakoulutuksen aikaiset irrittayysintentioiden, Helsinki 2008.
R. Praszkier ,Struktura magii przedsiębiorców społecznych, badania niezwykłych efektów działania członków Ashoki, prezentacja pracy doktorskiej, Warszawa 2007.
W Polsce jesteśmy u progu zmian w zakresie wspierania coraz bardziej poszukiwanych talentów. Mam nadzieję, że na fali promowania przedsiębiorczości zmieni się także podejście do jej uczenia, stając się bardziej otwartym, opartym na zaufaniu, także do mądrości i zaradności samej młodzieży.
Część 3/3 opracowania.
(Źródło: Edukacja i Dialog, nr 200, 09/2008)
Literatura cytowana:
G. Czetwertyńska, O projekcie, ciekawości, skuteczności i satysfakcji w "Psychologia w szkole", Warszawa 2008.
G. Dees, For Profit Social Ventures, in Kourilsky and Walstad, Social Entrepreneurship, Washington, 2004.
M. Delgado, Social Youth Entrepreneurship, Greenwood, Washington 2004.
B. Drayton, Everyone a Changemaker, Innovations, Harvard 2006.
J Kouses & Posner, The leadership Challenge, San Francisco: Jossey-Bass, 2002.
E. Landau, Twoje dziecko jest zdolne, Warszawa 2003.
J. Pihkala, Ammattikorkeakoulutuksen aikaiset irrittayysintentioiden, Helsinki 2008.
R. Praszkier ,Struktura magii przedsiębiorców społecznych, badania niezwykłych efektów działania członków Ashoki, prezentacja pracy doktorskiej, Warszawa 2007.
