Świat epoki cyfrowej żyje bardzo rozmaitymi problemami techniki, informatyki, Internetu i wieloma innymi ważnymi sprawami. Rodzi to nowe wyzwania i trudne problemy. Człowiek jednak żył, teraz i jutro będzie żył w kontakcie z przyrodą i innymi żywymi organizmami. I będzie pragnął poznać siebie samego. Czy można teraz mniej lub kiepsko uczyć się biologii?
Te nowe problemy dziś w szkole często koncentrują się wokół komputeryzacji, korzystania z Internetu, wdrożenia reformy i wykorzystywania nowych technologii w edukacji. Warto jednak pamiętać, że nowoczesność edukacji nie kończy się na komputerach i Internecie. W tym całym zabieganiu, reformowaniu i staraniu o wykorzystywanie nowoczesnych technologii w edukacji - nie można zapomnieć o człowieku. Nowoczesna szkoła - to edukacja humanistyczna służąca lepiej i pełniej człowiekowi. A w szkole tym pierwszym jest uczeń.
W wielu krajach tzw. „cywilizowanych”, najgłośniejsza wydaje się być, tzw. „ekologia” i działania na rzecz środowiska naturalnego. W naukach przyrodniczych zaś największe i istotne sukcesy dla naszej przyszłości odnosi obecnie genetyka, fizjologia mózgu i biologia molekularna. Dlatego, wielu dziś przyrodników wskazuje, że wiek XXI jest „erą biologii” - a może genetyki i biologii ludzkiego mózgu?
Edukacja biologiczna jest dziedziną bardzo ważną dla każdego z nas, wręcz wyjątkową, tak dla dalszej edukacji, rozwoju i zdrowia człowieka, jak i dla pracy edukacyjnej każdej ogólnokształcącej szkoły. Różnorodne zagadnienia biologiczne, są z natury rzeczy niezwykle interesujące dla wielu młodych ludzi, niezależnie od ich kultury, religii i poziomu wykształcenia. Budzą one spore zaciekawienie i zainteresowanie, różnorodną aktywność oraz zaangażowanie intelektualne i praktyczne. I to trzeba skutecznie wykorzystać, tj. nowe programy nauczania mocniej oprzeć na faktycznych zainteresowaniach uczniów.
Biologia szkolna znacznie skuteczniej niż inne przedmioty nauczania uwrażliwia uczniów na potrzeby drugiego człowieka, żywej przyrody i jej ochrony oraz od lat realizuje zasady i założenia nowoczesnej edukacji ekologicznej. Stąd, edukacja biologiczna w gimnazjum i liceum jest dla szkoły zadaniem szczególnie ważnym o silnym zabarwieniu motywacyjnym, wychowawczym oraz rozwojowym. A uczenie się treści biologicznych jest normalnym zaspokojeniem naturalnej ludzkiej ciekawości. Bardzo trafnie i z wielkim wyczuciem potrzeb edukacji ku przyszłości ustalono ten kluczowy cel edukacji biologicznej w gimnazjum, już 10 lat temu w Podstawie programowej... (MEN 1999). Jako jej cel pierwszy - czyli nadrzędny, najważniejszy - uznano:
„Rozwijanie zainteresowań biologicznych i skłanianie do samodzielnego poznawania świata żywego (...)”.
W nowej podstawie programowej (2008) jest podkreślenie potrzeby rozwijania biologicznych i ekologicznych zainteresowań uczniów - i bardzo słusznie - ale, już w szczegółowych wymaganiach, które są konkretną wykładnią do budowania programu nauczania biologii - dominują wymagania dotyczące znajomości wiedzy merytorycznej. A szkoda, bo rozwój zainteresowań jakoś się rozpływa. Jest tak, jakby założenia i cele ogólne (wymagania ogólne) były sobie, a wymagania szczegółowe - sobie. Dokąd zmierza takie ustawienie wymagań programowych uczenia się treści biologicznych?
Priorytetem powinno być rozwijanie biologicznych zainteresowań, bo zainteresowany czymś uczeń jest po prostu na naszej stronie. One są zwykle trwalsze i głębsze od szybko ulotnej wiedzy o budowie pantofelka czy układzie nerwowym szczura. Edukacja biologiczna więc powinna przede wszystkim właśnie ten kluczowy ww. cel edukacyjny budzić, rozwijać i wzmacniać. Nazywana dotychczas najczęściej nauczaniem biologii, ma na celu pomoc w ukształtowaniu określonych umiejętności i kompetencji biologicznych, ekologicznych i zdrowotnych - czyli życiowych - oraz wyposażyć uczniów w pewien określony zasób aktualnej wiedzy przedmiotu oraz w ekologiczne i zdrowotne postawy, oceny i przekonania. Szczególna rola w tym zakresie przypada kształceniu w liceum, m.in. z racji przygotowania uczniów do studiowania w szkołach wyższych.
Głównym celem publikacji edukacyjnych, doradztwa pedagogicznego i udzielanej nauczycielom biologii obecnie pomocy metodycznej jest wdrażanie w klasie I gimnazjum nowej podstawy programowej. A przecież ważniejsze jest, aby ich przekonać do wejścia w nowoczesność edukacji biologicznej oraz przyjęcia nowoczesnego stylu (innego od dotychczasowego) edukowania młodych – wg potrzeb i na miarę II dekady XXI wieku.
(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant
Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji
Edunews.pl)
