Kluby filmowe to jeden z filarów edukacji filmowej w szkołach prowadzonej między innymi w ramach Filmoteki Szkolnej. Akcja! Ponad połowa szkół zgłoszonych do projektu prowadzi swoje szkolne kluby, gdzie uczniowie i uczennice są zaznajamiani z wybitnymi dziełami sztuki filmowej i zapraszani do otwartej i partnerskiej wymiany poglądów, którą inicjują twórcy. Jak wykorzystać ten potencjał? Czy film sprawdza się przy omawianiu trudnych tematów, które mogą budzić ogromne emocje i ujawniać różne punkty widzenia?
Przeczytajcie tekst Julii Godorowskiej dotyczący doświadczeń z włączaniem filmu do promocji pozytywnych wzorców rozmowy w ramach inicjatywy Centrum Edukacji Obywatelskiej pt. Klub dobrej rozmowy „Punkty widzenia”.
***
Czy polski wieszcz Adam Mickiewicz wypowiadając słowa „Nic pożądańszego, a nic trudniejszego na ziemi, jak prawdziwa rozmowa” mógł podejrzewać, że wymiana poglądów i wzajemne słuchanie racji rozmówców będzie stanowić wyzwanie nie tylko dla współczesnych mu społeczeństw, ale również dla tych dzisiejszych? Obecnie jednym z wielu tematów pokazujących powszechną trudność wymiany opinii pomiędzy rozmówcami jest rozmowa na temat sytuacji uchodźców i uchodźczyń przybywających do krajów europejskich. Okazało się, że brakuje w polskim społeczeństwie, a w szczególności w rzeczywistości szkolnej, pozytywnych wzorców rzetelnej debaty, służącej wzajemnemu zrozumieniu oraz poznaniu różnorodnych stanowisk.
W opanowywaniu sztuki rozmowy, polegającej na wymianie stanowisk, argumentów i wzajemnym słuchaniu swoich racji, szkoła może odegrać znaczącą rolę. W celu ułatwienia szkołom podjęcia wyzwania, jakim jest umożliwienie młodym ludziom udziału w procesie podejmowania osobistych, jak również obywatelskich decyzji dotyczących uchodźców, Centrum Edukacji Obywatelskiej realizuje inicjatywę Klub dobrej rozmowy „Punkty widzenia” w ramach ogólnopolskiego projektu edukacyjnego „Rozmawiajmy o uchodźcach”.
Celem Klubu dobrej rozmowy jest zachęcenie uczniów i uczennic w wieku od 11 do 18 roku życia do wzajemnego poznawania swoich punktów widzenia i prowadzenia rozmów na temat sytuacji uchodźców i uchodźczyń oraz współczesnych migracji, niezależnie od tego, jakie są ich poglądy w tej sprawie. Klub dobrej rozmowy może czerpać inspiracje i materiały z różnych źródeł. Jednym ze sposobów na zainicjowanie przez młodzież rozmowy na temat współczesnych migracji, obok przeczytanej przed spotkaniem książki, wyjścia na wystawę artystyczną, analizy przekazów medialnych czy spotkania z ciekawym człowiekiem, jest wspólnie obejrzany film o tematyce migracyjnej.
Dzieła kultury takie jak film umożliwiają wstęp do świata, którego często inaczej nie moglibyśmy tak wyraźnie poznać i dają możliwość konfrontacji z nowym punktem widzenia na przedstawioną na ekranie historię. Aby zajęcia z filmem nie ograniczały się jedynie do oglądania, warto zadbać o stworzenie przestrzeni do krytycznej analizy i interpretacji filmowej opowieści. Przy poruszaniu tematyki migracyjnej szczególnie ważne jest odwoływanie się do faktów, szukania ich potwierdzenia w sprawdzonych źródłach i wiarygodnych statystykach. Nie należy jednak zapomnieć, że za każdymi statystykami stoją żywi ludzie ze swoimi historiami, emocjami i postawami.
Grafika przedstawia fragment przewodnika dla młodzieży „Punkty widzenia. Klub dobrej rozmowy” wydanej przez Centrum Edukacji Obywatelskiej: wersja elektroniczna dostępna na stronie www.migracje.ceo.org.pl.
Dlaczego warto rozmawiać o migracjach?
Migracje i uchodźstwo to jedne z największych wyzwań współczesnego świata, a do tego zjawiska, które będą coraz powszechniejsze. Warto o nich rozmawiać, aby lepiej rozumieć zmiany, jakie wokół nas zachodzą: zarówno te w skali globalnej – kiedy obserwujemy w mediach szlak migracyjny osób opuszczających ogarnięte wojną Syrię, Somalię lub Jemen, czy w skali lokalnej – kiedy pojawiają się nowi sąsiedzi, którzy mówią w innym niż nasz języku, czy kiedy koleżanka z klasy wyjeżdża z rodzicami na stałe za granicę. Aby uczyć się wyszukiwać wiarygodne, rzetelne informacje i samodzielnie wyrabiać sobie zdanie na tematy, które budzą skrajne emocje. Rzetelna rozmowa pozwala zrozumieć różnorodne stanowiska i ukazuje wiele perspektyw – świat nie jest przecież czarno-biały, a my nie musimy we wszystkim się ze sobą zgadzać, żeby nadal się lubić, cenić i traktować z szacunkiem.
Jak założyć Klub dobrej rozmowy? O czym rozmawiać, żeby było ciekawie? Jakie inspiracje filmowe?
Odpowiedzi na te pytania znajdują się w przewodniku dla młodzieży „Punkty widzenia. Klub dobrej rozmowy” przygotowanym przez zespół ekspertek tworzących projekt CEO „Rozmawiajmy o uchodźcach” – wersja elektroniczna publikacji jest dostępna na stronie www.migracje.ceo.org.pl. Przewodnik ten pomoże krok po kroku założyć Klub dobrej rozmowy, a także podsunie tematy do dyskusji oraz wesprze w planowaniu spotkania stanowiącego przestrzeń do wymiany myśli, refleksji, a także do bycia razem. Zachęcamy do tego, aby na spotkanie wybrać temat współczesnych migracji, a liczba zagadnień i pomysłów związanych z tym zjawiskiem jest ogromna – migracje w skali globalnej czy lokalnej, ich przyczyny i skutki, uchodźcy czy migracji ekonomiczni, prawa człowieka w kontekście migracji – wylicza koordynatorka projektu Elżbieta Krawczyk.
Inspiracje filmowe
(zaczerpnięte z Przewodnika dla młodzieży „Punkty widzenia. Klub dobrej rozmowy” za: www.migracje.ceo.org.pl)
- Zozo, reż. Josef Fares, 2005 (dramat, 103 min)
- W dobrej wierze, reż. Philippe Falardeau, 2014 (dramat, 110 min)
- Fala, reż. Bożydar Pająk, 2016 (dokument, 32 min)
- Rozpoznanie, reż. Bożydar Pająk, 2016 (dokument, 29 min)
- Salam, reż. Zach Ingrasci, Chris Temple, 2015 (dokument, 75 min)
- Granice. Europejski sen, reż. Łukasz Szczepański, Anna Żebrowska, 2016 (40 min)
- Bekas, reż. Karzan Kader, 2012 (dramat, 92 min)
- Znam kogoś, kto cię szuka, reż. Julia Kowalski 2015 (dramat, 79 min)
Można także sięgnąć po krótkie filmy przygotowane przez CEO – wywiady z migrantami mieszkającymi w Polsce. Wywiady trwają po kilkanaście minut, a w ich omówieniu pomogą karty pracy, które znajdują się na stronie: www.migracje.ceo.org.pl/content/filmy. Scenariusz jednego ze spotkań odnosi się do przedstawionej w filmie opowieści pana Lahouda Toum, który jako uchodźcą z Syrii zamieszkał kilka lat temu w Polsce. Podczas wywiadu Lahoud Touma opowiada o swoim życiu, doświadczeniu migracyjnym i odnajdywaniu się w nowej rzeczywistości po przyjeździe do Polski. Zajęcia na podstawie sfilmowanego wywiadu prowadzone na podstawie scenariusza CEO kształtują postawę empatii i zrozumienia innego punktu widzenia, a także nakreślają kontekst sytuacji w Syrii.
Jak przygotować się do szkolnego spotkania filmowego poświęconego zagadnieniu migracji i uchodźstwa?
Poniże wskazówki zostały zaczerpnięte z Przewodnika dla młodzieży CEO „Punkty widzenia. Klub dobrej rozmowy”.
1. Dowiedzcie się więcej na temat reżysera/reżyserki filmu.
Kim jest? Skąd pochodzi? Czy i w jaki sposób doświadczenia życiowe tej osoby wpłynęły na tematykę poruszaną przez nią w jej twórczości? Poszukajcie wywiadów, wypowiedzi dla prasy, komentarzy odnośnie jej pracy i twórczości.
2. Poznajcie szerszy kontekst poznawanej historii czy opowieści.
Jeśli film dotyczy np. losów uchodźczyni z Czeczenii, dowiedzcie się więcej na temat samej Czeczenii, konfliktu zbrojnego w tym rejonie świata, bieżącej sytuacji społeczno-politycznej. Pozwoli wam to zweryfikować aktualność poruszanych kwestii.
3. Zastanówcie się, co czują bohaterowie i bohaterki omawianego filmu.
Co czują osoby z doświadczeniem migracyjnym? Starajcie się głębiej poznać ich historie, wychwycić wyzwania, z jakimi się mierzą, i sposoby radzenia sobie z nimi.
4. Starajcie się docierać do wiarygodnych źródeł informacji, weryfikować je, sprawdzając w kilku miejscach.
Warto sięgać po dane i raporty niezależnych instytucji badawczych, organizacji pozarządowych, międzyrządowych i międzynarodowych, a także statystyki urzędowe – na poziomie krajowym, europejskim i globalnym.
5. Dzielenie się wrażeniami i emocjami wywołanymi przez obejrzany film.
Podczas samego spotkania przeznaczcie czas zarówno na podzielenie się ogólnymi wrażeniami i emocjami związanymi z obejrzanym filmem, jak również na omówienie wybranych wątków tematycznych lub zagadnień, które uznacie za szczególnie ważne. Możecie wypisać sobie te tematy na tablicy lub na dużych kartkach papieru i omawiać wspólnie na forum lub łącząc się w mniejsze podgrupy tematyczne. Pamiętajcie, by zwrócić szczególną uwagę na to, z jakiej perspektywy pokazana jest dana opowieść – kto jest narratorem, a kto bohaterem? Czy osoby z doświadczeniem migracyjnym lub uchodźczym mówią same o sobie? Czy to ich perspektywa, czy osoby z zewnątrz? Czy dana sytuacja pokazana jest z różnych stron i pozwala zrozumieć szerszy kontekst?
Młodzież jednogłośnie podkreślała, że otwarcie na trudne tematy było zaletą Klubu
Z informacji zebranych w roku 2017 przez badaczy zajmujących się ewaluacją projektu „Rozmawiamy o uchodźcach” z Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia wynika, że uczniowie i uczennice którzy w swojej szkole założyli Klub dobrej rozmowy zdecydowanie doceniają taką formułę spotkań. Zwracali uwagę, że spotkania w Klubie o określonej tematyce dają okazję do konfrontowania się z trudnymi tematami. Chodzi nie tylko o różne aspekty kryzysu polityk migracyjnych, ale też o dyskutowane zagadnienia czy podejmowane ćwiczenia, które oddziałują na emocje. Jako przykłady wskazywano m.in. oglądanie filmów o życiu codziennym w krajach ogarniętych wojną oraz ćwiczenia polegające na pracy z silnymi emocjami.
Jeśli poszukujesz ciekawych materiałów edukacyjnych i inspiracji na tematy związane z migracjami i uchodźstwem, zapraszamy na stronę internetową projektu „Rozmawiajmy o uchodźcach”: www.migracje.ceo.org.pl. Znajdziesz tam:
- scenariusz bazowy „Rozmowa o uchodźcach w Polsce” pomoże w atmosferze wzajemnego szacunku przeprowadzić z młodzieżą rozmowę o sytuacji uchodźców opartą na faktach. Jednym z celów scenariusza jest kształtowanie u młodych ludzi umiejętności słuchania się, wyrażania własnego zdania i argumentowania w oparciu o rzetelne źródła informacji.
- ponad 40 scenariuszy przedmiotowych przygotowanych w odniesieniu do podstawy programowej. Pomysły na lekcję znajdą tu nauczyciele i nauczycielki języka polskiego, edukacji filmowej, angielskiego, wiedzy o społeczeństwie, biologii, geografii, religii, etyki czy historii. Proponujemy również aktywności, które można wykorzystać w czasie godzin wychowawczych oraz zajęć pozalekcyjnych.
- materiały merytoryczne i metodyczne. Teksty merytoryczne dostarczają rzetelnej wiedzy na temat sytuacji migracyjnej. Mówimy o migracjach w kontekście polskim i globalnym, wyzwaniach związanych z migracjami, ale też poszukujemy dobrych praktyk i rozwiązań, zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Teksty metodyczne to z kolei omówienie pracy ze scenariuszem bazowym. Dotyczą takich zagadnień, jak: sposób rozmowy o uchodźcach, język, jakiego warto używać, prowadząc lekcje na ten temat, praca z emocjami, a także kwestie przeciwdziałania stereotypom i uprzedzeniom, które takiej rozmowie mogą towarzyszyć.
Rozmawiajmy o uchodźcach. Globalnie-lokalnie o migracjach to projekt realizowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej dzięki współfinansowaniu w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, a także dzięki środkom Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Głównym celem projektu jest umożliwienie młodym ludziom udziału w procesie podejmowania osobistych, jak również obywatelskich decyzji dotyczących uchodźców. Może się tak stać tylko dzięki poznaniu kluczowych i wiarygodnych informacji dotyczących sytuacji oraz dzięki udziałowi w prowadzących do wzajemnego zrozumienia rozmowach. Oferujemy różnorodne narzędzia edukacyjne dla nauczycieli, nauczycielek m.in.: kurs internetowy, szkolenia, scenariusze zajęć przedmiotowych, teksty merytoryczne i metodyczne, jak i materiały bezpośrednio skierowane do młodzieży m.in.: warsztaty tematyczne, przewodnik jak założyć i realizować Klub dobrej rozmowy. Dostęp do materiałów można uzyskać na stronie projektu www.migracje.ceo.org.pl.
Notka o autorce: Julia Godorowska jest koordynatorką projektów i kierowniczką kursów internetowych z edukacji globalnej w Centrum Edukacji Obywatelskiej, autorką materiałów edukacyjnych.
(Źródło: Centrum Edukacji Obywatelskiej)
