Edutainment na świecie (4): Ulica Sezamkowa

Ulica Sezamkowa jest jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych programów Edutainment, świetnie łączącym elementy rozrywki z treściami edukacyjnymi. Ulica Sezamkowa jest znana przede wszystkim dzięki Mupetom, oryginalnym kukiełkom stworzonym przez Jima Hensona. W ciągu 37 sezonów wyemitowano już ponad 4100 odcinków programu, co czyni go show najdłużej goszczącym na antenach w historii amerykańskiej telewizji. Jest też zarazem drugim najdłużej wyświetlanym programem dla dzieci, po angielskim Blue Peter.

Program jest produkowany w Stanach Zjednoczonych przez organizację non-profit Sezame Workshop. Debiut Ulicy Sezamkowej miał miejsce w listopadzie 1969 roku w sieci Narodowej Telewizji Edukacyjnej (NET), a rok później emisję przejęła telewizja PBS (Public Broadcasting Service).

Ulica Sezamkowa wykorzystuje w formacie programu kombinację scen fabularnych i animowanych, odgrywanych przez kukiełki, postaci animowane, a także przez prawdziwych aktorów. Głównym jej celem jest uczenie dzieci rozpoznawania liter i słów oraz liczb, podstawowych działań matematycznych, a także rozróżniania figur geometrycznych. Z czasem dodawano kolejne elementy edukacyjne w celu kształtowania podstawowych umiejętności praktycznych dzieci, takich jak na przykład bezpieczne przechodzenie przez ulicę, zachowanie higieny, muzykowanie, zdrowe odżywianie, komunikowanie się i współpraca w grupie. Cechą charakterystyczną programu jest subtelny humor, który od pierwszych odcinków przyciągał przed telewizory także starszą widownię. Był to celowy zabieg, który miał spowodować, że program razem z najmłodszymi będą oglądać ich rodzice i opiekunowie, włączając się tym samym w proces uczenia dziecka.

Format show opiera się na pomyśle przemieszania w programie kolejnych sekwencji - scen, w których występują ludzie z animacjami, krótkimi scenkami akcji i występami samych Mupetów. Wszystkie sceny mają mieć dynamikę reklam – być krótkie, zwracające uwagę i pozostające w pamięci, ale tak skonstruowane, aby proces uczenia się był bardziej zabawą niż nauką. Ulica Sezamkowa przyczyniła się bardzo do popularyzacji pojęcia i samej formuły programów Edutainment.

Program był również wyznacznikiem nowego podejścia do wielokulturowości. W wielu odcinkach Ulicy Sezamkowej występowali: niepełnosprawni, dzieci, nastolatkowi, osoby dorosłe i starsze, aktorzy biali, czarnoskórzy i pochodzenia latynoskiego. Ta różnorodność została naturalnie wbudowana w konstrukcję programu, w którym obok Mupetów mających postaci ludzkie, mamy również postaci różnokolorowe, w różnych rozmiarach, także postaci zwierzęce, a nawet wyglądających jak groźne potwory. Jim Henson skomentował ten fakt z naturalnym dla siebie humorem: „osoby, które uważają, że w programie są jakieś podziały rasowe, muszą być koloru albo zielonego, albo pomarańczowego”.

W efekcie współpracy z psychologami dziecięcymi każdy z głównych bohaterów programu - Mupetów - był dopasowany do ściśle określonego etapu rozwoju dziecka, a jego zachowania i wypowiedzi były typowe dla dzieci w danym wieku. Taki sposób ujęcia bohaterów pomagał nie tylko przekazywać określone treści edukacyjnych pod adresem różnych grup wiekowych jednocześnie, ale również oddać różne dla tych grup problemy, obawy, troski i zainteresowania.

Takie podejście było wynikiem ścisłej współpracy producentów programu z psychologami oraz powołania dla potrzeb realizacji programu w Sezame Workshop Departamentu Edukacji i Badań, odpowiedzialnego za zbieżność programu z potrzebami i oczekiwaniami najmłodszych widzów. Żeby program spełniał swoją rolę, badania prowadzono szeroko w odniesieniu do wszystkich kanałów komunikacji. Scenariusze kolejnych odcinków były zawsze opiniowane przez zespół psychologów i edukatorów, którzy mieli prawo ich odrzucenia lub modyfikacji, gdy nie spełniały założeń programu, lub gdy poszczególne sceny mogłyby okazać się niezrozumiałe dla dziecka. W efekcie powstał unikalny program edukacyjny, który „słuchał” swoich odbiorców. Wyniki przeprowadzonych badań wskazały, że 64% matek dzieci do lat 6-ciu uznało Ulicę Sezamkową za najważniejszy i najbardziej innowacyjny program edukacyjny adresowany do ich dzieci.

Z kolei wyniki badań Nielsen Media Research wskazują, że Ulica Sezamkowa jest rozpoznawalna przez 99% przedszkolaków w Stanach Zjednoczonych. Jeszcze inne badania wykazały, że 81% dzieci w wieku poniżej 6 lat posiada jakąś zabawkę lub grę związaną z bohaterami Ulicy Sezamkowej, zaś 87% ma również publikacje o bohaterach programu. Popularność bohaterów programu sprawiła, że niektóre kukiełki Mupetów i same logo Sesame Street trafiły również do Narodowego Muzeum Historii Amerykańskiej w Waszyngtonie, jako ważny element dorobku kulturalnego Stanów Zjednoczonych.

Pojawienie się Internetu skłoniło Sezame Workshop do umiejscowienia części aktywności Ulicy Sezamkowej na stronie internetowej. W ten sposób rozwinął się nowy kanał komunikacji z dziećmi, sponsorami i z rodzicami. Dla tych ostatnich stworzono nawet osobny dział Parents, w którym zamieszczono wiele zasobów dotyczących wychowywania dzieci, odpowiedzialnego rodzicielstwa, promocji czytania, radzenia sobie z lękami i obawami dziecka, profilaktyki zdrowia i zdrowego trybu życia. Rodzice dzieci mogą tam dowiedzieć się praktycznie wszystkiego o prawidłowej opiece nad swoimi dziećmi – od tego jak czesać dzieci, aż po podpowiedzi, jak bawić się z czterolatkiem.

Na stronie internetowej Ulicy Sezamkowej można znaleźć wiele gier i zabaw dla dzieci, a także kolorowe plansze, dzięki którym dzieci uczą się alfabetu. Strona jest rekomendowana rodzicom przez wiele ośrodków akademickich prowadzących badania nad rozwojem dzieci. Średnio odwiedza ją ponad 1 milion osób dziennie.

Obecnie, przede wszystkim wskutek rewolucji w technologiach komunikacyjnych i większej konkurencji, Ulica Sezamkowa stopniowo traci swoją widownię. Ale mimo tego każdego tygodnia gromadzi przed telewizorami widownię około 7,5-8 miliona osób. Największą oglądalność ma program w grupie dzieci do 3 lat, które oglądają Ulicę Sezamkową razem ze swoimi mamami. Mimo dużej konkurencji ze strony innych programów edukacyjnych, w 2005 roku Ulica Sezamkowa utrzymywała się w pierwszej dziesiątce najchętniej oglądanych programów edukacyjnych dla dzieci.

Ulica Sezamkowa była i jest oczywiście świetnym narzędziem marketingowym, Powstały setki książek, magazynów, nagrań dźwiękowych, video i zabawek, sprzedawane pod marką Sesame Workshop. Część wpływów ze sprzedaży gadżetów związanych z bohaterami programu przeznaczona jest na finansowanie kolejnych programów lub powstawania wersji międzynarodowych.

Warto również zwrócić uwagę na nieprawdopodobną siłę oddziaływania programu na media i społeczeństwo. Mupety wielokrotnie traktowane były jak pełnoprawni uczestnicy życia społecznego i prawdziwe gwiazdy medialne. Każde ich pojawienie się na ulicy przyciągało uwagę mediów i oczywiście dzieci. Powstały setki materiałów filmowych, a nawet całe serie filmowe towarzyszące programowi, na przykład jednodniowe wycieczki bohaterów Ulicy Sezamkowej do innych krajów (np. Big Bird In China, 1983; Big Bird In Japan, 1988) albo ich przygody w różnych ciekawych miejscach, np. w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku (Don’t Eat the Pictures, 1983), w telewizji ABC (Out to lunch, 1974). Popularnością cieszyły się również musicale z udziałem Mupetów, np. Christmas Eve on Sesame Street (1978), które zdobyło Nagrodę Emmy, Sesame Street: 20 And Still Counting (1989), All-Star 25th Birthday: Stars and Street Forever (1994), The Street We Live On (2004). Mupety uwielbiały pojawiać się niespodziewanie również w rozmaitych programach telewizyjnych, zwłaszcza gdy temat dyskusji dotyczył dzieci i ich rozwoju.

Popularne okazały się również piosenki, śpiewane przez bohaterów programu. Zdarzało się, że nawet trafiały one na listy przebojów (np. Rubber Duckie doszedł do 16 miejsca na Billboard Hot List w 1970 roku). Łącznie Ulica Sezamkowa zdobyła 11 Nagród Grammy, ostatnią w 2001 roku za Elmo and the Orchestra.

Wielką popularnością cieszyły się zawsze filmy video z udziałem Mupetów, np. NBC Salutes the 25th Anniversary of the Wonderful World of Disney (1978), I Love Liberty (1982), czy We Are Family (2005). Powstały również dwa filmy nawiązujące do Ulicy Sezamkowej: Follow That Bird (1985) o przygodach Wielkiego Ptaka oraz The Adventures of Elmo in Grouchland (1999) o przygodach Elmo.

Ze względu na pozytywny wpływ na rozwój dzieci i młodzieży, Ulica Sezamkowa jest uznawana na całym świecie za jeden z najbardziej wartościowych programów edukacyjnych dla dzieci, a zarazem za największy do tej pory Edutainment realizowany w mediach. Żadna z produkcji telewizyjnych dla dzieci nie odnotowała dotąd takiego sukcesu i uznania. Serial emitowany był już w telewizjach 120 krajów, powstało ponad 30 wersji międzynarodowych programu, nie licząc wersji dubbingowanych. Ulica Sezamkowa zdobyła do tej pory 109 Nagród Emmy, o wiele więcej niż jakikolwiek inny program telewizyjny. Szacuje się, że 75 milionów dorosłych mieszkańców Stanów Zjednoczonych oglądało ten program jako dzieci.

Popularność programu przyczyniła się również do powstania innej kultowej produkcji. Jim Henson, zaniepokojony popularnością programy i tym, że wszyscy zaczynają go kojarzyć z tematem edukacji dzieci w wieku przedszkolnym postanowił wykorzystać swoje Mupety w programie przeznaczonym dla starszej widowni. I tak powstało The Muppet Show. Ale to już zupełnie inna historia.

Przeczytaj poprzedni artykuł z cyklu o wielkich programach edutainment.