O zadawaniu pytań ciąg dalszy. Czyli jak to zrobić, aby pozyskując odpowiedź uczniów, skorzystać i dowiedzieć się, co wie cała klasa, a nie tylko osoba odpowiadająca?
Najczęstszym pytaniem ze strony nauczyciela jest: Kto odpowie na moje pytanie? Po tym pytaniu zgłasza się kilka osób i nauczyciel prosi ich o udzielenie odpowiedzi. Nauczyciel często wyciąga mylny wniosek, że reszta klasy też tak by odpowiedziała. To uspakaja czujność nauczyciela, ale może być wręcz szkodliwe, bo nauczyciel w dobrej wierze przechodzi dalej z nauczaniem, a uczniowie pozostają w tyle.
Przedstawię trzy proste sposoby, jak monitorować pracę i proces uczenia się wszystkich uczniów.
1. Tablice suchościeralne
Są to białe tablice, na których można pisać flamastrem ścieralnym, a potem zetrzeć zapis. Nauczyciel zadaje pytanie i prosi, aby każdy uczeń na swojej tablicy napisał odpowiedź i podniósł tablicę do góry tak, aby nauczyciel mógł się z odpowiedzią zapoznać.
Można zadać pytanie o wiedzę (aby sprawdzić stan opanowania materiału), ale można też zadać bardziej złożone pytanie angażujące głębsze myślenie, np. o konsekwencje gospodarcze jakie niesie kapitalizm lub np. co się stanie, gdy wlejemy coś do czegoś. Pytanie może też polegać na wyborze odpowiedzi z zaproponowanej kafeterii, ale wtedy uczniowie muszą wiedzieć, że będą proszeni o uzasadnienie swojego wyboru.
Jeśli nie mamy suchościeralnych tablic, możemy użyć papieru z makulatury, który ma jedną stronę czystą lub włożyć sztywny biały papier w tak zwaną koszulkę.
Ten prosty sposób zmusza wszystkich uczniów do udzielenia odpowiedzi, a nauczycielowi pozwala zapoznać się z odpowiedziami wszystkich uczniów.
2. Rozmowa w parach
Zamiast oczekiwać odpowiedzi od zgłaszającego się ucznia, można poprosić uczniów o rozmowę w parach i o przedyskutowanie odpowiedzi.
Najlepiej poprosić uczniów o ruszenie się z miejsc i znalezienie sobie innego partnera niż ten, z którym najczęściej rozmawiają. Daje to możliwość wymiany pomiędzy różnymi uczniami w klasie, a jednocześnie uczniowie mogą wstać i ruszyć się.
Aby uniknąć chaosu, uczniowie powinni znać instrukcje do rozmowy w parach, może być ona wywieszona w klasie w widocznym miejscu:
- Wstań i wybierz partnera do rozmowy.
- Wysłuchajcie uważnie pytania nauczyciela i czasu jaki jest przeznaczony na waszą dyskusję.
- Najpierw mówi jedna osoba, a na dany znak nauczyciela głos zabiera druga osoba. Gdy mówi jedna osoba, druga jej nie przerywa, tylko uważnie słucha.
- Po wymianie opinii następuje chwila dyskusji na temat opinii partnerów.
- Jeśli będzie potrzebna następna zmiana, to nauczyciel poprosi, abyście zmienili partnerów na innych i powtórzyli dyskusję w parach.
Wybór partnerów do rozmowy może przebiegać losowo, wtedy jest szansa, że uczniowie będą mieli okazję rozmawiać z przypadkowymi osobami, a nie tylko z przyjaciółmi i wtedy nie ma obawy, że ktoś zostanie bez pary.
W czasie rozmów nauczyciel krąży po sali i słucha dyskusji uczniów. Dopiero po rozmowie w parach nauczyciel prosi wylosowaną parę o podanie odpowiedzi. Można zrobić głosowanie, kto się z tą odpowiedzią zgadza, a kto nie.
Aby uczniowie stale nie wybierali do rozmowy w parach tych samych partnerów, można na plakacie zrobić koło z imionami i zaznaczyć wykorzystane połączenia. Wtedy następnym razem będą musiały być wybrane inne.
Taki sposób uruchomienia dyskusji w klasie daje nauczycielowi szansę zorientowania się w opiniach wszystkich uczniów.
3. Gwiazdy
Ta technika najlepiej sprawdza się przy podsumowaniu tematu. Nauczyciel prosi uczniów o przejrzenie notatek, które zrobili na dany temat w swoim zeszycie i zaznaczenie gwiazdą tych treści, które uczniowie uznali za ważne do zapamiętania. Następnie prosi uczniów o wybór trzech najważniejszych „gwiazd”.
Kolejnym krokiem jest użycie tablic sucho ścieralnych, na których uczniowie zapisują swoje „gwiazdy” lub zapisanie ich na tablicy i postawienie przez uczniów znaczków przy tych gwiazdach, które sami wybrali. Dzięki temu widać rozkład „gwiazd” uczniów i nauczyciel orientuje się, co uczniowie uważają za ważne.
To samo można postępować nie tylko z notatkami uczniów, ale też z tekstem, który nauczyciel przygotuje dla uczniów. Wtedy „gwiazdami” mogą być nie fakty do zapamiętania, ale np. pojęcia niezrozumiałe lub momenty, z którymi uczniowie się nie zgadzają.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.
Inspiracja artykułem Perisidy i Billa Himmele, 3 Ways to Ask Questions That Engage the Whole Class, Edutopia.org.
