Storytelling to termin będący synonimem opowiadania żywych historii, gawędziarstwa, snucia ciekawych opowieści. Można powiedzieć, że pod tym względem rzeczywistość, którą przedstawia, towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. To dzięki niemu zawiązywały się więzi w grupie, trwała wymiana informacji, wreszcie człowiek sam siebie zaczynał rozumieć.
Ważną dziedziną, gdzie zadomowił się w dzisiejszych czasach storytelling jest edukacja. Ciekawym przykładem są tu konferencje TED, służące popularyzacji wiedzy w wielu dziedzinach. Prelegenci dostają do dwudziestu minut na wystąpienie i przekazują słuchaczom jakieś ważne dla obu stron treści, nie unikając nawiązań do własnego życia czy prowadzonej właśnie pracy.
Storytelling na lekcji
Jednak opowiadanie historii to nie tylko międzynarodowe konferencje. To również proza szkolnego życia. Jeśli sfabularyzujemy swój przekaz, trafimy z nim do znacznie większej liczby uczniów niż podając im tylko suche fakty.
Jak tworzyć inspirujące historie?
Wybitny amerykański pisarz i myśliciel, Joseph Campbell, opisał punkty, na których opiera się praktycznie każda opowieść, dawna i obecna. Są to:
- Opisanie kontekstu historii – zwyczajnego świata, w którym egzystuje bohater oraz pojawienie się problemu lub wyzwania, zewu przygody, który chce wyrwać go z jego poukładanego świata.
- Bohater waha się, czy podjąć wyzwanie, stawia najczęściej opór temu, co się nieuchronnie zbliża, ale w rozwinięciu akcji przechodzi do działania, a tuż za pierwszą przygodą ukazuje się nowy nieznany świat.
- Następuje sprawdzian bohatera, w trakcie którego napotyka on przyjaciół i wrogów, przechodzi liczne próby, którym trzeba stawić czoła, wchodzi na drogę prowadzącą do ostatecznego zwycięstwa lub klęski.
- Okazuje się, że pierwsze spotkanie z wrogiem kończy się porażką i cierpieniem. W tym stanie bohater poszukuje siły i odnajduje wiedzę, jak pokonać przeciwnika. Bogatszy o przebyte doświadczenia, kolejny raz próbuje rozwiązać problem.
- Przeżywa dzięki temu przemianę, a opowiadana historia osiąga punkt kulminacyjny – finałowe zmagania z przeciwnikiem.
- Zakończeniem każdego dobrego opowiadania jest puenta, która ma wywołać katharsis u słuchacza, sprawić że właśnie ta historia zostanie zapamiętana i przekazana dalej.
Dlaczego storytelling jest skuteczny w edukacji?
Podczas interakcji międzyludzkiej będącej wynikiem opowiadania i słuchania historii mózg człowieka pracuje w znacznie większej ilości ośrodków niż to się dzieje podczas słuchania suchych faktów.
Aktywizacja mózgu następuje w efekcie doświadczania emocji, sięgania do pamięci, uaktywniania się ośrodka wzroku, węchu, kory ruchowej, a nie tylko ośrodków rozumienia i przetwarzania mowy oraz umiejętności językowych, gdy analizujemy surowe dane.
W dalszej kolejności można wymienić korzyści z tego płynące takie jak: integracja umiejętności językowych, nauka interpretacji historii poprzez wyłapywanie treści podawanych świadomie i nieświadomie, uwypuklanie dylematów moralnych, kształtowanie sprawności uważnego słuchania.
Opowieści stają się źródłem empatycznego doświadczenia i służą powstawaniu przenikliwości personalnej umożliwiającej poznanie drugiego człowieka. Jednak w podstawowej swojej funkcji opowiadanie historii staje się na lekcji formą sztuki i zabawy prowadzącą do radości odczuwanej tak przez nauczyciela jak i ucznia.
Gdzie jeszcze w dzisiejszych czasach wykorzystywany jest storytelling?
Okazuje się, że strategie wylansowania najbardziej popularnych marek, czyli marketing opierają się na storytellingu. Aby konkretny produkt wyróżniało się spośród całego szeregu podobnych do niego, potrzebna jest otoczka, tworzenie oryginalnej, jedynej w swoim rodzaju, opowieści nawiązującej do marki.
Chcąc zachęcić do zakupów zwłaszcza dóbr luksusowych, opowiadający historię, jej bohaterem czyni nie tyle rzecz, którą chce sprzedać, ile osobę, do której jest kierowana reklama. W opowieści stwarza klimat niesamowitości, braterstwa, przygody dostępnej dla tych którzy (w podtekście) skuszą się na posiadanie produktu reklamowanej marki.
Storytelling ma w sobie urok, któremu nie mógł się oprzeć świat rozrywki. Najbardziej wyrazistym przykładem może być tu wystąpienie stand-up. Jest to forma artystyczna w postaci monologu przed publicznością, gdzie celem jest jej rozbawienie, poprzez opowiadane historie ubarwione charyzmą wykonawcy. Ważny tu jest bezpośredni przekaz i żywy kontakt ze słuchaczami.
Cel i odbiorca
Przy konstruowaniu historii ważne jest, kto zostanie jej odbiorcą. Inaczej będziemy opowiadać bajki dzieciom w przedszkolu, inaczej historie skierowane do nastoletniej młodzieży, a jeszcze inaczej te, których odbiorcami są ludzie dorośli. Jednak podstawową sprawą pozostanie zasada, że to nadawca komunikatu w pierwszej kolejności odpowiada za jego zrozumienie przez odbiorcę, to on powinien zadbać, by zostać tak odebranym, jak to zaplanował i jak tego chce. Wtedy osiągnie cel, jaki wyznaczył sobie opowiadając taką, a nie inną historię oraz będzie miał satysfakcję z jej pozytywnego odbioru.
Artykuł został zainspirowany udziałem w seminarium o storytellingu organizowanym przez Lubelskie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką im. Komisji Edukacji Narodowej w Lublinie, które odbyło się 14.11.2019 roku.
Notka o autorce: Adriana Kawecka jest nauczycielką, bibliotekarką w Międzynarodowym Liceum Paderewski w Lublinie. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
