W nauce języków obcych należy wykorzystywać materiały multimodalne, czyli takie, które łączą w sobie środki językowe, wizualne, przestrzenne czy dźwiękowe. Dzięki temu pracujemy na autentycznym materiale, który poza umiejętnościami językowymi kształtuje zdolność krytycznego myślenia. Wielowymiarowość przekazu na lekcjach odzwierciedla komunikację w otaczającym nas świecie.
Co to jest multimodalność?
W dzisiejszych czasach jesteśmy zasypywani informacjami w różnej formie: Internet, e-maile, komunikatory, portale społecznościowe, filmiki i wiele innych. Ważną umiejętnością współczesnego obywatela świata jest rozumienie i interpretacja komunikatów, wynikających z różnych aspektów przekazu, takich jak:
- językowy: dobór słownictwa, struktur gramatycznych, budowa zdania, środki stylistyczne,
- wizualny: kolory, styl, wielkość, obrazki, symbole, czcionki,
- przestrzenny: układ, odległości, organizacja,
- dźwiękowy: muzyka, dźwięki, tempo, głośność,
- odnoszący się do gestów: mowa ciała, gesty, mimika, interakcje międzyludzkie.
Przekazy multimodalne, czyli łączące więcej niż jeden wymiar komunikacji
Multimodalność w praktyce
Multimodalność jest ważnym elementem nauczania języków obcych. W najnowszym przewodniku dla nauczycieli języków obcych IB MYP duży nacisk położony jest na wielowymiarowość tekstów, która powinna być obecna w ćwiczeniu umiejętności słuchania, czytania, pisania i mówienia.
Oto przykłady multimodalności w odniesieniu do poszczególnych umiejętności:
Słuchanie:
- animacje z dźwiękiem
- fragmenty filmów
- nagrania wywiadów
- vlogi
- podcasty
- reklamy video
- nagrania teatru
- programy telewizyjne.
Czytanie:
- artykuły ze zdjęciami
- strony internetowe
- wpisy z blogów lub portali społecznościowych
- komiksy
- e-maile
- instrukcje, przepisy kulinarne, broszury informacyjne.
Multimodalność jest istotna również w umiejętnościach produktywnych. Materiał stymulujący do zadań mówienia i pisania powinien zawierać różne formy przekazu. Dzięki temu, że uczniowie zrozumieją istotę różnych aspektów tekstu w zadaniach na słuchanie i czytanie ze zrozumieniem, sami również będą stosować poznane elementy w swoich komunikatach ustnych i pisemnych.
Poniżej kilka przykładów prac multimodalnych tworzonych przez uczniów:
- list / e-mail, w którym użyją odpowiedniego rejestru języka oraz układu przestrzennego, emotikonów,
- plakat z użyciem środków wizualnych,
- broszura informacyjna,
- reklama,
- prezentacja multimedialna.
Jakie możliwości daje praca z tekstami multimodalnymi?
W wielowymiarowym ujęciu komunikatu język pisany czy mówiony nie jest już jedynym nośnikiem informacji. Odniesienie się do różnych form przekazu daje możliwość dokładnej analizy tekstu, jego różnych aspektów oraz powiązań między poszczególnymi elementami oraz między tekstem a odbiorcą.
Oto przykładowe pytania związane z analizowaniem konwencji i powiązań w odniesieniu do różnorodnych form przekazu. Używane są one w zadaniach kryterialnych z języków obcych w programie IB MYP:
- W jaki sposób zostały użyte obrazki / zdjęcia?
- Jakie emocje wzbudzają zdjęcia / obrazki / muzyka?
- Jaki jest nastrój filmu i z czego on wynika?
- W jakim celu zostało użyte zwolnione tempo lub zbliżenia w filmie?
- Jaki jest związek muzyki z treścią filmu / ilustracji z treścią tekstu?
- Jakie jest graficzne rozmieszczenie informacji i dlaczego?
- Czy dołączone zdjęcie wpływa na odbiór teksu?
- Jakie znaczenie ma dobór kolorów w tekście?
Jak widać w powyższych pytaniach, istotnym elementem pracy z materiałem multimodalnym jest również interakcja ucznia z tekstem: wyciąganie wniosków, refleksji, odnoszenie do własnych poglądów, patrzenie na tekst z różnych perspektyw, kształtowanie postaw kulturowych, myślenie krytyczne. Na wyższych poziomach zaawansowania jest to także zgłębianie takich pojęć jak: punkt widzenia, empatia czy stronniczość.
Multimodalność a zdalne nauczanie
Nauczanie online daje wiele możliwości do korzystania i tworzenia tekstów multimodalnych. Ważnym czynnikiem jest łatwy dostęp do autentycznych tekstów na stronach internetowych, filmików i animacji. Uczniowie mają świadomość, że pracują z prawdziwymi materiałami, aktualnymi tematami i prawdziwym językiem.
Niejednokrotnie w podręcznikach znajdujemy polecenia: napisz e-mail, zrób wpis na forum internetowe na dany temat. W warunkach szkolnych tworzona jest sztuczna sytuacja, w której uczniowie zapisują e-maila w zeszytach, a wpis na bloga opatrują wydrukowanym i przyklejonym zdjęciem. Podczas nauczania zdalnego takie zadania mogą wykonać zgodnie z ich prawdziwym przeznaczeniem i w odpowiedniej, autentycznej formie.
Również tworzenie tekstów multimodalnych przez uczniów w zdalnym nauczaniu daje liczne możliwości, np. korzystanie w tekstach z kolorów i czcionek dobranych odpowiednio do formy i celu tekstu. W zdalnej pracy mają również łatwy dostęp do zdjęć i obrazków, którymi mogą wzbogacać swoje wypowiedzi. Dzięki wielu aplikacjom uczniowie mogą również tworzyć atrakcyjne graficznie plakaty (np. w programie canva.com), komiksy (pixton.com) czy prezentacje multimedialne (prezi.com).
W nauce języków obcych warto wykorzystywać materiały multimedialne, ponieważ są autentyczne, pochodzą z prawdziwych źródeł i odzwierciedlają realną komunikację. Dodatkowo są one angażujące dla uczniów, a to przekłada się na zwiększoną motywację do pracy i rozwijania umiejętności językowych. Jest to również szansa na uatrakcyjnienie nauczania online, które stało się naszą nową rzeczywistością.
Bibliografia:
1. Language acquisition guide IB MYP, September 2020
2. Multimodality: Out From the Marginsof English Language Teaching; Margaret Early, Maureen Kendrick, And Diane Potts
3. Blog: Prodigy
4. Dyskurs multimodalny – nowa kategoria badawcza? Maciej Kawka, Zeszyty Prasoznawcze, 2016, Nr 2 (226).
Notka o autorce: Justyna Górecka – nauczycielka języka angielskiego w Międzynarodowej Szkole Podstawowej Paderewski, wychowawczyni klasy 5, liderka zespołu. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
