Schematy/rutyny widocznego myślenia zostały opracowane przez zespół badaczy z Uniwersytetu Harvarda w ramach projektu Visible Thinking w Project Zero. Są to praktyki, które kierują procesami myślowymi i stymulują ich aktywność.
Wierząc, że uczenie się jest konsekwencją myślenia, lubię obserwować ten proces na moich lekcjach, wykorzystując właśnie rutyny widocznego myślenia (Visible Thinking Routines). Stosując je, mogę uczestniczyć w procesie myślowym moich uczniów i są one pretekstem, aby uczniowie pozwolili mi na to (co wcale nie jest oczywiste). Uważam taką możliwość za przywilej.
Dlaczego warto stosować schematy widocznego myślenia na lekcjach?
- Są to bardzo proste i zrozumiałe schematy.
- Mogą być stosowane na każdej lekcji i dobierane odpowiednio do celu, jaki chcemy osiągnąć z naszymi uczniami.
- Wymagają od uczniów korzystania z ich wcześniej nabytej wiedzy, co sprawia, że oni sami chętnie je stosują.
- Kiedy myślenie naszych uczniów staje się "widoczne", a więc dzieje się nie tylko w ich głowach, to można je udoskonalić.
Jakie są rodzaje schematów widocznego myślenia i jakie niosą korzyści dla uczniów?
Rutyna THINK-PAIR-SHARE (POMYŚL - PRZEDYSKUTUJ Z KOLEGĄ - PODZIEL SIĘ WNIOSKAMI)
Schemat ten wykorzystuję właściwie w każdym momencie lekcji: po przeczytaniu, po wysłuchaniu tekstu, postawieniu pytania, zasugerowaniu problemu.
Krok 1: Uczniowie najpierw samodzielnie analizują problem/zagadnienie/pojęcie.
Krok 2: Uczniowie dyskutują nad zagadnieniem w parach.
Krok 3: Uczniowie dyskutują na forum klasy.
Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń jest zaangażowany w proces myślenia, uczniowie czują się bezpiecznie, dyskutując najpierw w parach swoje pomysły zanim podzielą się nimi w większym gronie.
Rutyna SEE-THINK-WONDER (WIDZĘ - MYŚLĘ - ZASTANAWIAM SIĘ)
Schemat ten sprawdza się, gdy oglądamy fragment filmu, patrzymy na zdjęcie.
Krok 1: Uczniowie najpierw mówią co widzą na obrazku, w filmie: widzę …
Krok 2: Uczniowie mają dokończyć zdanie: sądzę, że …
Krok 3: Uczniowie spekulują, mówią, co ich zastanawia : zastanawiam się, czy….zastanawiam się, dlaczego…
Korzyści dla ucznia: Uczeń formułuje najpierw bardzo proste myśli, powoli przechodząc do wyrażania szczegółowych opinii.
Rutyna THINK-PUZZLE-EXPLORE (POMYŚL - ZASTANÓW SIĘ - ZBADAJ)
Schemat ten pomaga mi wprowadzać nowe zagadnienie.
Krok 1: Stawiam pytanie: Co wiesz o zagadnieniu?
Krok 2: Co Cię zastanawia?
Krok 3: Co chciałbyś zgłębić?
Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń wykorzystuje wcześniej nabytą wiedzę, metoda stymuluje ciekawość i rozwija dociekliwość. Uczniowie notują odpowiedzi na pytania, a następnie dyskutują je w parach, a potem w grupach. Staram się zapisywać ich wnioski tak, aby kolejne lekcje mogły wyjaśnić wszelkie wątpliwości.
Rutyna 3-2-1 BRIDGE (3-2-1 MOST)
Rutyna, którą stosuję kiedy zaczynam lekcję od przeanalizowania pojęcia, ogólnego zagadnienia, na przykład: ryzyko; wspomnienia; przyjaźń; sztuka uliczna; medycyna alternatywna.
Krok 1: Uczniowie notują swoje 3 myśli/skojarzenia z zagadnieniem/pojęciem.
Krok 2: Uczniowie tworzą 2 pytania: Co ich nurtuje w związku z nim? Czego chcieliby się dowiedzieć?
Krok 3: Uczniowie formułują 1 metaforę/ porównanie w celu wyjaśnienia, czym jest analizowane pojęcie: na przykład: przyjaźń jest jak…
Po kilku tygodniach kiedy kończymy pracę nad tematem, uczniowie ponownie przechodzą kroki rutyny 3-2-1 Bridge w celu sprawdzenia, ile się nauczyli.
Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń musi dokonać refleksji, porównując swoją dotychczasową wiedzę i pierwsze skojarzenia dotyczące tematu z wiedzą nabytą po realizacji tematu.
Rutyna COLOUR-SYMBOL-IMAGE (KOLOR - SYMBOL - OBRAZEK)
Rutyna, którą stosuję kiedy zaczynam lekcję od przeanalizowania pojęcia, ogólnego zagadnienia, na przykład: ryzyko; wspomnienia; przyjaźń; sztuka uliczna; medycyna alternatywna.
Krok 1: Wybierz kolor reprezentujący dane zagadnienie/pojęcie.
Krok 2: Stwórz symbol reprezentujący zagadnienie.
Krok 3: Stwórz obrazek reprezentujący zagadnienie.
Krok 4: Zaprezentuj je partnerowi/grupie.
Korzyści dla ucznia: Uczeń niewerbalnie potrafi oddać istotę zagadnienia. Metoda ta sprawdza się zarówno do prostych pojęć jak i skomplikowanych idei.
Rutyna CIRCLE OF VIEWPOINTS (KRĄG PUNKTÓW WIDZENIA)
Rutyna ta sprawdza się w czasie dyskusji, pozwala uczniowi zobaczyć, iż każdy może inaczej postrzegać problem, z innej perspektywy. Uczniowie pracują w grupkach i każdy z nich ma inną rolę i z jej perspektywy dyskutuje nad problemem.
Krok 1: Myślę o… z perspektywy … (moja rola)
Krok 2: Sądzę, że…
Krok 3: Z perspektywy mojej roli mam następujące pytania…
Korzyści dla ucznia: Rutyna pozwala na prezentowanie różnorodnych perspektyw, uczeń dostrzega, iż każdy ma prawo do swojej opinii.
Podsumowując, uczniowie bardzo szybko rozwijają umiejętność posługiwania się tymi schematami. Ich prostota i przejrzystość pozwala niewątpliwie na usystematyzowanie lekcji, ale przede wszystkim stawia uczniów w centrum procesu nauczania i daje im możliwość uporządkowania swoich myśli, co potem ułatwia im pracę nad projektami, wypowiedziami pisemnymi.
Bibliografia:
- "Making Thinking Visible", Ron Ritchhart and David Perkins
- Strona internetowa: http://pz.harvard.edu/thinking-routines#CoreThinkingRoutines
Notka o autorce: Barbara Gondek-Błaszków jest nauczycielką języka angielskiego w Międzynarodowych Szkołach Paderewski, trenerką MYP Language acquisition w IBO (workshop leader), ko-liderką zespołu języków obcych. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
