Ocenianie kojarzy się z klasówkami, odpytywaniem i testami. Ale często nie są to najlepsze metody sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów. Szczególnie w stosunku do sprawdzania umiejętności, np. rozumienia pojęć i zdolności do stosowania wiedzy w nowych sytuacjach. Jeśli chcemy ocenić kreatywność rozwiązania problemu, umiejętność krytycznego myślenia, sposób prezentacji lub umiejętność efektywnej pracy w grupach, to musimy zastosować inny sposób oceniania. W tym wpisie siedem propozycji.
Dyskusja
Uczniowie mogą brać udział w dyskusji, przedstawiać argumenty, przekonywać do swoich opinii. Jeśli wcześniej będą ustalone kryteria dla dobrego uczestnictwa w dyskusji, to można oceniać udział w niej uczniów. Jako kryteria można podać np.: Podawanie argumentów, wykorzystywanie wiedzy wcześniej zdobytej, nieprzerywanie wypowiedzi innych, odnoszenie się do wcześniejszych wypowiedzi dyskutantów itp.
Jeśli kryteria są dobrze określone, to uczniowie niebiorący udziału w dyskusji mogą ocenić koleżeńsko uczniów zaangażowanych w dyskusję.
Jessica Guidry nauczycielka w szkole średniej na lekcji poświęconej ekologii poprosiła uczniów, aby wcielili się w role naukowców biorących udział w konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych poświęconej problemowi związanemu z ekologią.
Film
Zamiast testu można polecić uczniom zrobienie filmu. Jak przy każdym ocenianiu konieczne jest podanie kryteriów sukcesu, np.: tematyka filmu jest zgodna z założeniami, wykorzystana jest wcześniej zdobyta wiedza, przekaz jest zrozumiały itp.
Zamiast filmu można poprosić uczniów o przygotowanie prezentacji, np. jako raport badawczy lub podsumowanie projektu lub poznanego działu.
Mapy myśli i rysunki
Można zapowiedzieć uczniom, że na koniec działu każdy uczeń przygotuje mapę myśli dotyczącą tego działu. I znowu trzeba podać uczniom kryteria sukcesu, mogą to być między innymi: zwarte są wszystkie pojęcia kluczowe dla tematu, uwzględnione są połączenia pomiędzy pojęciami, mapa jest czytelna itp.
Inna forma może być sporządzenie plakatu. Plakat uczniowie mogą wykonać w grupie, wtedy mogą się wzajemnie inspirować. Można zadać każdej grupie inny temat do plakatu, wtedy uczniowie mogą skorzystać z pracy innych grup.
Opowiadanie historii
Nauczyciel poleca uczniom napisanie historii na dany temat. Na przykład może to być: opowiadania o grupie astronautów, którzy przetrwali na określonej planecie — na przykład Neptunie. Uczniowie muszą podać realne możliwości, aby tak się mogło stać, czyli muszą wykazać się znajomością warunków, które panują na Neptunie. Może to być relacja z życia zwierzęcia w lesie lub opis drogi kawałka chleba w przewodzie pokarmowym.
Inna forma to polecenie napisania – jak dany temat może być zastosowany w innych dziedzinach lub w realnym życiu.
Raport jednostronicowy
Uczniowie mają za zadanie sporządzenie raportu na jednej stronie. Zmusza to uczniów do wybrania najważniejszych spraw do raportu i uzasadnienia swojego wyboru. Jako kryteria sukcesu można podać np.: zamieszczenie cytatów, dat, nazw, definicji, odwołanie się do źródeł itp.
Można również podzielić materiał na części i do każdej z nich sporządzać jednostronicowe raporty, a potem zebrać je w jedną całość.
Kontrowersyjne pytanie
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, które nie ma jednej odpowiedzi i poleca uczniom przekonanie innych do własnej odpowiedzi. Taka dyskusja pozwala uczniom uczyć się od siebie nawzajem. Może to być np. na lekcji geografii pytanie: Jak zorganizować wycieczkę po stolicach krajów Europy? Uczniowie mogą uwzględniać zwiedzanie zabytków, ale też obejrzenie widoków, poznanie życia miasta itp. Przygotowanie wymaga od ucznia znajomości krajów Europy.
Rebecca Hall poleca przygotowanie dyskusji poprzez zadanie uczniom konkretnych pytań (znanych im wcześniej), z których każdy uczeń może wybrać kilka i w czasie dyskusji na nie odpowiedzieć.
Nauczanie innych
Nauczyciel może polecić uczniom opisanie lub zilustrowanie tematu dla młodszych uczniów. Może to być np.: wyjaśnienie działania kwasów i zasad; objaśnienie zmysłów, wyjaśnienie, co oznacza miejsce zerowe funkcji itp. Inny sposób, to przygotowanie pytań do testu z danego tematu. To wymaga od uczniów zastanowienia się, co jest w temacie ważne.
Można dać uczniom wybór sposobu oceniania wykonanego przez nich zadania. Ktoś może zdecydować się na mapę myśli, ktoś inny na prezentację lub film. Warto na początku roku zaplanować formy oceniania i uprzedzić o nich uczniów.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Inspiracja artykułem Daniela Leonarda z Edutopia.org.
