Uczniowie w szkole obawiają się wypowiadać, a to w dużej mierze dlatego, że stracili wcześniej pewność siebie. Nauczyciel może poprawić sprawę poprzez budowanie społeczności klasowej, która promuje szacunek w słuchaniu i zachęca uczniów do wyrażania swoich opinii. Potrzebny jest wzajemny szacunek i zaufanie. Ale nie mogą one zaistnieć bez wzajemnego poznania się.
Siedem praktycznych sposobów na poznanie się i słuchanie wzajemne uczniów.
Codzienne spotkania
Poświęcenie 5 minut dzienne na zauważenie się wzajemne. Na przykład można przy sprawdzaniu listy poprosić uczniów o odpowiedź na pytanie, przy czym każdy uczeń może powiedzieć – pas. Pytania mogą dotyczyć samopoczucia uczniów, dobrych zdarzeń danego dnia, wskazania osoby lub zderzenia, któremu należy się wdzięczność, albo przeprosiny.
Można też poprosić o zapisanie odpowiedzi na karteczce i przyklejenie na tablicy. Pusta karteczka może świadczyć o tym, że ktoś ma gorszy dzień i warto się tym w czasie dnia zająć.
Skojarzenia
Nauczyciel podaje temat i cel lekcji i pyta uczniów, jakie mają z tematem skojarzenia. Dzięki temu nauczyciel może się zorientować, co uczniowie na dany temat wiedzą i wykorzystać to przy prowadzeniu lekcji. Można również rozłożyć pocztówki z obrazami, poprosić, aby każdy uczeń wybrał tę, która mu się kojarzy z tematem i uzasadnił swój wybór. Zachęca to uczniów do wypowiedzenie swojego zdania.
Dialog
Można polecić uczniom ćwiczenie dialogu na tematy mniej zasadnicze, na przykład: Czy woda jest mokra? lub Czy lepsza na śniadanie jest owsianka, czy kanapki?
Dzięki wypowiedziom uczniowie poznają się wzajemnie, co jest podstawą zaufania. Ważne jest to, że każdy może wyrazić swoją opinię i nie wzbudza ona krytyki innych.
Inna perspektywa
Nauczyciel pokazuje uczniom obraz i nie komentuje, co on przedstawia. Uczniowie zapisują swoją pierwszą reakcję i skojarzenie, a następnie zastanawiają się, dlaczego perspektywy innych uczniów są różne. Buduje to tolerancję na spojrzenie innych.
Prezentacja
Raz na semestr każdy uczeń przygotowuje pięciominutową prezentację na aktualny temat lub na temat tego, czym się interesuje. Dzięki temu uczniowie poznają się wzajemnie i swoje zainteresowania.
Trzeba zadbać o to, aby po prezentacji jej autor otrzymał docenienie, można poprosić uczniów: Powiedz jedną rzecz, która ci się podobała w prezentacji.
Co wolisz?
Na początku nauczyciel zadaje pytanie z możliwością wyboru, na przykład: Czy wolałbyś uczyć się sam w domu, czy wolisz chodzić do szkoły? lub Jaki kraj chciałbyś odwiedzić? Uczeń odpowiadający na pytanie, wymyśla inne pytanie dla kolegi lub koleżanki. Można przed udzieleniem przez ucznia odpowiedzi zagłosować, którą z odpowiedzi wybierze.
Wszyscy, którzy tak jak ja….
Ćwiczenie: Uczniowie siedzą na krzesłach w kręgu, krzeseł jest o jedno mniej. Jeden z uczniów stoi w środku kręgu i mówi: Wszyscy, którzy tak jak ja... Uczniowie zgadzający się z tym zdaniem wstają i starają się zająć inne krzesło. Osoba, która nie zdążyła, staje w środku i teraz ona wygłasza zdanie.
Ta zabawa pokazuje uczniom, że inni mogą mieć te same przeżycia lub opnie, ale też mogą się różnić.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
