Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że aż 33 z 50 miast posiadających najbardziej zanieczyszczone powietrze w Europie to polskie ośrodki miejskie. A przecież odpowiedzialność za czyste powietrze ponosi każdy z nas. Dlatego tak ważna jest edukacja i uświadamianie, jak można na co dzień przeciwdziałać temu problemowi. Taki cel ma program Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) - Weź oddech, który wprowadza do polskich szkół potrzebną wiedzę w tym zakresie, a nauczycielom daje konkretne narzędzia, jak rozmawiać o niskiej emisji.
Jak walczyć z zanieczyszczeniem powietrza?
Czy niska emisja oznacza, że jest jej mało? Nic bardziej mylnego! Jest to po prostu emisja szkodliwych substancji na niskiej wysokości, pochodząca z nieefektywnego spalania paliw stałych w przydomowych piecach oraz z transportu. Jak szacuje międzynarodowa organizacja non-profit HEAL, z powodu zanieczyszczenia powietrza w Polsce przedwcześnie umiera około 44 000 osób rocznie. Trudno przejść obok skali tego zjawiska obojętnie. "Niska emisja jest – tylko i aż – skutkiem naszych przyzwyczajeń. Pojadę samochodem do pracy oddalonej od domu o dwa przystanki tramwajem, wrzucę do pieca stare czasopismo albo plastikowe opakowanie" – mówi Urszula Bijoś, koordynatorka programu. "Dlatego świadome postawy i przyzwyczajenia chcemy budować od najwcześniejszych lat, by decyzje podejmowane już w dorosłym życiu służyły środowisku" – dodaje Urszula Bijoś. Aż 20% Polaków uważa, że palenie śmieci to zachowanie proekologiczne (badania przeprowadzone w ramach kampanii "Nie rób dymu"). To tylko dowodzi konieczności prowadzenia działań edukacyjnych w tym obszarze.
W programie edukacyjnym Weź oddech, który jest współfinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, biorą udział nauczyciele i uczniowie z 75 gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z województw lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego. Uczestnicy programu uczą się, jak efektywnie mogą dbać o czyste powietrze na co dzień.
Ważnym elementem działań podejmowanych w Weź oddech była diagnoza społeczna, czyli przeprowadzenie badania w swojej społeczności lokalnej. Pozwalała ona stwierdzić, jakie są lokalne źródła niskiej emisji oraz zbadać stan wiedzy i świadomości mieszkańców danej miejscowości. Uczniowie z pomocą kart pracy przygotowanych przez CEO i samych nauczycieli zaangażowanych w projekt zadawali pytania badawcze, tworzyli ankiety, wypełniali wykresy, wyciągali wnioski. Na podstawie zdobytych informacji młodzież proponowała adekwatne działania.
Przykładowo grupa z Publicznego Gimnazjum w Łagowie samodzielnie opracowała ulotki, spotkała się z wójtem gminy, a następnie zorganizowała happening pod hasłem Stop niskiej emisji! na rynku w Łagowie. W jego trakcie informowała mieszkańców, jakie są przyczyny i skutki niskiej emisji. Natomiast grupa z Gimnazjum nr 5 im. Sybiraków w Zamościu rozdawała przechodniom nasiona lawendy - rośliny nie tylko pięknie pachnącej, ale również oczyszczającej powietrze!
Uczniowie często kierowali swoje projekty do młodszych kolegów i koleżanek. Grupa z Gimnazjum w Gnieździskach przygotowała makietę z natężeniem ruchu w swojej miejscowości, aby przedstawić problem niskiej emisji w przystępny sposób. Zresztą nie tylko najmłodsi potrzebują informacji na temat niskiej emisji. Grupa z Gimnazjum w Dąbrowicach zorganizowała przedstawienie dla seniorów na ten temat. Z kolei uczniowie z Gimnazjum w Czemiernikach zaprosili mieszkańców miejscowości do wzięcia udziału w grze terenowej pt. Co z tym powietrzem?.
"Zachęcamy uczniów do kreatywnego podejścia do tematu czystości powietrza, dzięki czemu bardziej się angażują i przekazują niezbędną wiedzę dalej w sposób atrakcyjny dla lokalnych społeczności" – mówi Urszula Bijoś. Poza edukowaniem mieszkańców na temat ochrony czystości powietrza, uczniowie widzą również inne korzyści z udziału w programie.
"Wyszliśmy z ławek szkolnych, by uczyć innych. Zintegrowaliśmy się wokół bardzo ważnego dla naszej przyszłości tematu" – twierdzą uczniowie z Gimnazjum im. Jana Dobrogosta Krasińskiego w Węgrowie. Natomiast grupa z Gimnazjum im. Jana Pawła II w Żółwinie podkreśla, że nauczyli się planowania i organizacji pracy, wykorzystywania zdobytej wiedzy w działaniu oraz odpowiedzialności za pracę. Za największy sukces młodzież uważa - liczne pytania od młodszych kolegów, co mogą jeszcze zrobić, by poprawić stan czystości powietrza. "Zapraszamy wszystkich nauczycieli do włączenia się w aktywne przeciwdziałanie zanieczyszczeniu powietrza. Z wszystkich materiałów udostępnionych na stronie wezoddech.ceo.org.pl można korzystać bezpłatnie" – zachęca Urszula Bijoś.
Niska emisja a smog
Niska emisja wynika z ogrzewania domów za pomocą węgla i innych paliw stałych, często w piecach nie spełniających żadnych standardów emisyjnych. Można w nich spalić nie tylko węgiel najgorszej jakości, ale również śmieci. Duży wpływ na niską jakość powietrza ma również transport. Liczba pojazdów spalinowych na polskich drogach, szczególnie w miastach, ciągle rośnie. Niska emisja może prowadzić do powstawania smogu, czyli zjawiska polegającego na współwystępowaniu zanieczyszczonego powietrza oraz niekorzystnych zjawisk atmosferycznych (duże zamglenie i brak wiatru).
(Źródło: Centrum Edukacji Obywatelskiej; fot. CC-BY Centrum Edukacji Obywatelskiej)
