Nauczanie to bardzo wymagający zawód. Proces rozwoju szkół jest tak naprawdę procesem rozwoju zawodowego. Ciągły rozwój zawodowy nauczycieli to nie luksus, ale niezbędna inwestycja, warunkująca sukces uczniów, ich szkół i społeczności. Tako rzecze Sir Ken Robinson i trudno się z tym nie zgodzić.
W XIII LO w Krakowie od kilku lat przywiązujemy dużą wagę do rozwoju zawodowego nauczycieli. Mamy świadomość, że kluczem do wszelkich zmian w szkole jest nauczyciel. Nie ma lepszego sposobu na rozwój szkoły niż rozwój jej nauczycieli. Bardzo ważne jest wzmacnianie profesjonalnego profilu nauczyciela, dlatego staramy się stwarzać takie możliwości rozwoju, aby nauczyciele doskonalili nie tylko kompetencje przedmiotowe, ale przede wszystkim kompetencje przekrojowe.
Jedną z lepszych form doskonalenia i rozwoju jest zagraniczna mobilność nauczycieli, która pozwala nauczycielom uczyć się od siebie nawzajem, korzystać z doświadczeń europejskich kolegów i otwierać na to co nowe, inne.
W czerwcu zakończyliśmy projekt „Nauczyciel architektem uczenia się” realizowany w ramach programu Erasmus+ Mobilność szkolnej kadry, we współpracy ze szkołą średnią ze Szwecji Hjalmar w Stromsund. W jego ramach grupa 14 nauczycieli naszej szkoły uczestniczyła w wyjeździe szkoleniowym do Szwecji. Program szkolenia był bardzo różnorodny i niezwykle interesujący. Obejmował obserwację lekcji, warsztaty nauczycieli polskich i szwedzkich, wizyty w wielu instytucjach edukacyjnych oraz poznanie walorów kulturowo-historycznych. Nauczyciele polscy mieli możliwość obserwacji procesu nauczania i funkcjonowania szwedzkiej szkoły, a także aktywnego uczestniczenia w życiu szkoły.
Obserwując pracę szkoły szwedzkiej byliśmy przede wszystkim pod wrażeniem atmosfery panującej w szkole, współpracy pomiędzy nauczycielami, nauczycielami i uczniami oraz nauczycielami i dyrekcją. Szkoła ma doskonale wypracowany sposób uczenia się nauczycieli od siebie. Nauczyciele przeznaczają dużo czasu na wspólne planowanie i analizę uczenia się uczniów oraz na dzielenie się sukcesami i porażkami. Dyrektor szkoły bardzo dba o budowanie atmosfery zaufania, otwartości i wspólnej odpowiedzialności. Nauczyciele podejmują się wielu innowacyjnych działań, wzajemnie się inspirują, wiedzą, że to co robią przynosi im i uczniom wymierne korzyści. Dyrektor jest prawdziwym liderem, który potrafi inspirować nauczycieli do pracy, mając przy tym ogromny szacunek i uznanie dla swoich pracowników. Praca w szkole wyraźnie sprawia nauczycielom szwedzkim przyjemność.
Obserwacja wielu lekcji, rozmowy z nauczycielami i dyrektorem szkoły jednoznacznie pozwoliły nam stwierdzić, że szkoła szwedzka odniosła sukces wypracowując model pracy sprzyjający uczeniu się. Na większości lekcji obserwowaliśmy indywidualny tok pracy, który pozwalał uczniom na pracę we własnym tempie, z zależności od zdolności i możliwości. Uczniowie mieli świadomość celów lekcji, byli zaangażowani w wykonanie zadania i dzięki temu w maksymalny sposób wykorzystywali swoje możliwości i rozwijali własny potencjał. Nauczyciel w klasie wspierał uczniów w realizacji zadań, tworzył środowisko do przejmowania odpowiedzialności za własne uczenie. Ocenianie nie sprowadzało się do wystawiania stopni, ale rozpoznawania przez nauczyciela poziomu postępów uczniów. Uczenie się uczniów było wyraźnie wzmocnione poprzez wykorzystywanie nowoczesnych technologii. Podręcznik nie był jedynym źródłem informacji. Uczniowie na większości lekcji nie korzystali z podręcznika, nie robili żadnych notatek.
„Podobał mi się spokój, swobodna atmosfera , dyscyplinowanie się uczniów często bez interwencji nauczyciela, oraz ogromna cierpliwość i życzliwość całego grona pedagogicznego do swoich wychowanków. Wynika to z oddania znacznej odpowiedzialności za postępy edukacyjne samym uczniom. Nie ma dzwonków wzywających na lekcje, uczniowie sami tego pilnują, mogą mieć przerwy pomiędzy poszczególnymi blokami zajęć, które wykorzystują na odpoczynek, spotkania towarzyskie, naukę, posiłki. System jasnej komunikacji informujący na jakim poziomie jest uczeń w realizacji przedmiotu i ile procent mu brakuje do pozytywnego zaliczenia. To wszystko czyni uczniów współodpowiedzialnymi za swoją edukację i dalsze wykształcenie. Jest to bardzo nowatorskie i przynosi dobre rezultaty” - mówi Joanna Karwala, uczestniczka szkolenia.
Obserwacja lekcji i rozmowy ze szwedzkimi nauczycielami stały się źródłem wielu inspiracji dla polskich nauczycieli. Nauczyciele matematyki zainteresowali się wykorzystaniem programu do tworzenia sprawdzianów i oceny uczniów. „Program komputerowy łączący tworzenie testów i elementy oceniania kształtującego zrobił na mnie bardzo duże wrażenie. Bardzo chciałabym wdrożyć do mojego warsztatu pracy elementy oceniania kształtującego. Obecnie poznaję zasady tego sposobu pracy z uczniem, a możliwość obserwacji pracy nauczycieli szwedzkich, a przede wszystkim zapoznanie się z oprogramowaniem jakiego używają, zainspirowały mnie do pogłębiania mojej wiedzy i szukania nowych rozwiązań” - mówi Joanna Szczechowicz, nauczycielka matematyki w XIII LO.
Zainteresowanie wzbudziły też lekcje przedsiębiorczości. „Uczniowie podczas lekcji przedsiębiorczości wymyślają firmę, tworzą biznesplan i realnie ją zakładają i zarządzają nią. Każda firma założona przez uczniów, ma możliwość zaprezentowania się podczas różnych konkursów i targów. Młodzież podczas lekcji pracuje np. nad wyglądem wizytówek, planem stoiska przygotowywanego na targi czy nowym produktem rozszerzającym asortyment. Działania są całkowicie realne i młodzież uczy się zarządzania firmą, przygotowania towaru dla klienta, współpracy w grupie i innych umiejętności koniecznych w dorosłym życiu, a wszystko pod czujnym okiem nauczyciela w bezpiecznych murach szkoły” - opowiada Joanna Śliwa, nauczycielka przedsiębiorczości w XIII LO.
Bardzo ważnym punktem szkolenia była możliwość obserwacji pracy z uczniami imigrantami. „W czasie realizacji mobilności moje szczególne zainteresowanie wzbudziło podejście władz szkolnych i oświatowych do różnych barier lub problemów wynikających z wielokulturowości uczniów. Miałam okazję obserwować pracę nauczycieli z imigrantami w czasie lekcji w szkole oraz w ośrodku dla dorosłych, uczących się języka szwedzkiego. Młodzież z rodzin imigranckich stanowiła duży odsetek w każdej z klas, reprezentowała różne kraje i kręgi religijno-kulturowe. Wszyscy mieliśmy okazję poszerzyć swoją wiedzę na temat tego, w jaki sposób władze szwedzkie traktują imigrantów, jakie stwarzają im warunki do nauki języka i integracji ze społeczeństwem” - podkreśla Barbara Bierówka, nauczycielka języka polskiego.
Priorytetem pracy szwedzkiej szkoły jest ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej. W szkole realizowany jest projekt, który ma na celu zapobiegać rezygnacji uczniów ze szkoły. „Dzięki nowatorskiemu projektowi nastąpiła 80% poprawa frekwencji uczniów. Za pomocą specjalnie stworzonego systemu opartego na coaching’u i konsekwentnym dociekaniu przyczyn rezygnacji z dalszej edukacji nauczyciele szwedzcy odnieśli ogromny sukces, którego rezultatem między innymi jest pozytywne nastawienie uczniów do instytucji jaką jest szkoła i ich zrozumienie celów edukacyjnych oraz swoich potrzeb” - zauważa Agnieszka Dziedzic nauczycielka języka angielskiego.
Polscy nauczyciele mieli możliwość poznania warsztatu pracy szwedzkich nauczycieli. „Miałam możliwość przejrzeć razem ze szwedzkim nauczycielem fizyki pomoce naukowe, z których uczniowie korzystają na lekcjach fizyki, a także omówić programy informatyczne do analizy i opracowywania wyników pomiarów. Miałam również możliwość zapoznać się z pracą informatyków, sposobem organizowania szkolnej sieci internetowej, stosowanymi rozwiązaniami, poziomami zabezpieczeń i dostępu do sieci dla nauczycieli i uczniów, innych stosowanych rozwiązaniach technicznych” - podkreśla Anna Superson, nauczycielka fizyki i informatyki.
Program spotkania obejmował również aspekty krajoznawcze, historyczne i kulturowe. Nauczyciele polscy zwiedzili Östersund, Strömsund, Muzeum Jamtli, farmę reniferów. Dużą atrakcją było spotkanie i występ Jon Henric - szwedzkiego piosenkarza i artysty wykonującego muzykę lapońską. Nauczyciele szwedzcy zorganizowali ten koncert wyłącznie dla grupy polskich nauczycieli. Zabawy dostarczyła nam również jazda na skuterach śnieżnych.
Szkolenie dało nam dużo satysfakcji i inspiracji do ciekawych działań. Podczas wyjazdu zrodziło się dużo nowych pomysłów. Bardzo cenna była możliwość popatrzenia na własną praktykę pedagogiczną z oddali, z innej perspektywy.
Wspólnie spędzony czas w pięknej zimowej aurze był okazją do lepszego poznania się. To sprzyja budowaniu poczucia bezpieczeństwa, zaufania i przyjaznego klimatu w pracy. „Wspólne projekty i związane z tym wyjazdy zawsze mocno scalają zespół nauczycieli. Wpływają na polepszenie wzajemnych stosunków, lepsze zrozumienie problemów, z którymi mamy do czynienia na co dzień oraz wspólne wspieranie się w ich rozwiązywaniu. Praca nauczyciela to nie tylko praca z uczniem to też współpraca zespołu. Stosunki w pracy bardzo mocno rzutują na jakość naszej pracy” - podkreśla Justyna Rzodkiewicz – Kamień, nauczycielka języka hiszpańskiego. „Wizyta w szwedzkiej szkole i obserwacja pracy nauczycieli pozwoli również podnieść naszą samoocenę, docenić pracę kolegów, odświeżyć spojrzenie na nasze miejsce pracy, zwiększyć poczucie satysfakcji z dobrze wypełnianych obowiązków” – dodaje Barbara Bierówka. „Ogromnym sukcesem było dla niektórych uczestników, co udało mi się zaobserwować, przełamanie barier językowych, podniesienie motywacji do kontynuacji nauki języków obcych, otworzenie się na współpracę z innymi krajami, zauważenie korzyści wynikających z mobilności kadry” - zauważa nauczycielka języka angielskiego Agnieszka Dziedzic.
Sukcesem tego szkolenia dla mnie jako autora i koordynatora projektu jest to, że uczestnicy docenili sobie możliwość obserwacji pracy szkół zagranicznych, wiele się nauczyli i wszystkim taka forma uczenia się sprawiała im wiele radości. Bardzo ważna była możliwość wyjazdu większej grupy nauczycieli w to samo miejsce. Łatwiej jest budować zmiany w szkole na podstawie wspólnych doświadczeń wielu osób. Wszyscy jesteśmy przekonani do słuszności tego typu wyjazdów szkoleniowych i płynących z nich korzyści. Wszyscy wierzymy, że to co robimy, sprzyja naszemu rozwojowi, a docelowo dobru uczniów.
„Jestem przekonana, że wiedza i umiejętności zdobyte przez nauczycieli podczas realizacji projektu wpłyną pozytywnie na poprawę jakości pracy szkoły. Nauczyciele powinni cały czas się rozwijać i kształcić. Bardziej świadoma różnorodności kadra przygotuje bardziej świadomą młodzież, a umysł otwarty na nowe doświadczenia pozwoli lepiej pokazać świat i przygotować na wyzwania współczesnej rzeczywistości” - podkreśla Joanna Śliwa. „Bardzo się cieszę, że mogłam wziąć udział w projekcie ,ponieważ miałam okazję współpracować z niezwykłymi ludźmi ,zdobyłam nowe doświadczenia, poprawiłam swoje kompetencje językowe i miałam okazję bliżej poznać nauczycieli z mojej szkoły” - mówi Aleksandra Kołodziej, nauczycielka matematyki. „Cieszę się, że mogłam poznać ludzi z zapałem i innym podejściem do życia. Spokojnych, wyciszonych entuzjastów w tym co robią” - dodaje pedagog Mariola Baran. „Bardzo chciałabym móc jeszcze kiedyś w swoim życiu zawodowym brać udział w kolejnym projekcie” - zaznacza nauczycielka języka angielskiego Sylwia Juszczak-Dikici.
Jedną z najlepszych strategii zmian systemowych jest robienie czegoś w inny sposób, innowacyjny, który inspiruje innych do działania. Uważam, że zagraniczne szkolenia dla nauczycieli są jedną z najlepszych form rozwijania kompetencji zawodowych, inspirują wszystkich do innowacyjności, a zatem warunkują rozwój szkoły. Nauczyciel chcąc projektować uczenie się innych sam musi mieć możliwość refleksji nad własna praktyką pedagogiczną. Niezwykle ważna w poszukiwaniu skutecznych metod uczenia się i nauczania jest otwartość nauczyciela, współpraca z innymi, słuchanie różnych głosów i przyglądanie się edukacji z różnych perspektyw. Rozwój i uczenie się to proces, który wiąże się ze zmianą. Pozytywne zmiany nie zachodzą jednak szybko i wymagają ciągłego wysiłku, przede wszystkim zmiany mentalnej, zmiany sposobu myślenia o edukacji. Działając systematycznie, rozwijając się, można zrealizować nawet najtrudniejsze zadania.
Strona internetowa projektu: http://naus2015.weebly.com/.
Notka o autorce: Małgorzata Kulesza – autor i koordynator projektu ”Nauczyciel architektem uczenia się”. Od 2003 r. realizuje międzynarodowe projekty w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie (programy: Norweski Mechanizm Finansowy, Kapitał Ludzki, Erasmus+, Uczenie się przez całe życie). Uczestniczyła w Wizytach Studyjnych (CEDEFOP) dla europejskiej kadry kierowniczej i decydentów z zakresu edukacji oraz w szkoleniach Rady Europy. Otrzymała I wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie EDUinspiracje 2012 za innowacyjne działania umożliwiające rozwijanie kluczowej kompetencji „umiejętność uczenia się”. Projekty Comenius, których była inicjatorem i koordynatorem, zostały wyróżnione w konkursie EDUinspiracje 2012 i 2014. Projekt, który realizowała w ramach programu FSS (fundusze norweskie i EOG) został zwycięzcą w konkursie EDUinspiracje 2105 (http://stol2013pl.weebly.com/). Projekty te znalazły się w elitarnej grupie najlepszych projektów europejskich realizowanych w Polsce.
