Debata o polskiej szkole nabrała tempa w ostatnich latach. Mniej więcej od momentu przedstawienia pomysłu na likwidację gimnazjów przez Annę Zalewską, wątki edukacyjne na stałe zagościły w programach i wizjach naszych polityków (oraz ich codziennych politycznych dyskusjach i przepychankach). Z charakterystyczną dla obecnych czasów głęboką polaryzacją.
Niby powinniśmy wyjąć edukację z obszaru sporu politycznego i szukać wspólnego pomysłu na kształcenie dzieci i młodzieży, ale w naszym kraju to chyba niemożliwe. Wizja edukacji narodowej po prawej stronie sceny politycznej zupełnie nie pokrywa się z wizją edukacji narodowej po stronie lewej. Przepraszam, mała poprawka. Jak wiadomo, gdzie dwóch Polaków, tam trzy różne stanowiska i pomysły. Nie pokrywa się też do końca z wizją edukacji tych w centrum… To trochę tłumaczy, dlaczego ciągle jesteśmy tak daleko od szosy, tfu… naszej wspaniałej i nowoczesnej narodowej edustrady do przyszłości.
Aktualnie rządzący politycy zdają się nam tłumaczyć, że w 2026 roku otuli nas nowa wspaniała reforma szkolnictwa, z którą spokojnie i pewnie będziemy mogli kroczyć w nieznaną przyszłość, oczywiście odpowiednio sprofilowani, żeby podołać wszystkim współczesnym (i przyszłym) wyzwaniom. Nie ma tu miejsca, żeby przedstawić te wszystkie wspaniałości, które na nas spadną, nie znamy dość szczegółów. Cierpliwie poczekamy na ich prezentację. Pewnie w Pałacu Prezydenckim też czekają.
Od 2013 roku spotykamy się na INSPIR@CJACH, aby rozmawiać o sprawach ważnych i czasem mniej obecnych w debacie edukacyjnej, ale mających wpływ na sukces polskiej szkoły, uczniów i nauczycieli. O reformie oświaty A.D. 2026 mówi się stosunkowo dużo (jakie to będą wspaniałe podstawy programowe, ile praw będą mieli uczniowie, jakże będą oni świetnie sprofilowani...), ale o roli i miejscu nauczycieli w tej zmienionej edukacji - niewiele, albo inaczej - w zasadzie nic nowego…
Zacytujmy "kompas" MEN (za: gov.pl): Reforma26 to także zmiany dla nauczycieli. Jednym z głównych celów wprowadzanych zmian jest ułatwienie i usprawnienie ich codziennej pracy. W ramach Reformy26 nauczyciele dostaną do dyspozycji dobrze przygotowane i spójne podstawy programowe, przewodniki metodyczne, narzędzia m.in. do monitorowania postępów uczniów oraz możliwość udziału w szkoleniach.
To brzmi trochę jak zaoferowanie pakietu instrukcji i procedur, według których należy nauczać, aby zapewnić właściwy i jedynie słuszny postęp uczniów. Czy na to nauczyciele od dawna czekają?
Czy to dobry numer?
Odbieram telefon. On mówi. Nie przedstawia się, ale grzecznie pyta:
„Czy dodzwoniłem się pod dobry numer?”
Odpowiadam: „A pod jaki dobry numer chciał się Pan dodzwonić?”
On mówi, że do „Radio…”. Ja grzecznie, że to nie jest radio.
On: „A to dziękuję i miłego dnia życzę.”
Po tym telefonie zamyśliłem się, że jest to w pewien sposób symboliczne ujęcie podejścia kolejnych ministrów do reformowania oświaty. Przychodzą, szukają co by tu zmienić, ale tak naprawdę to chodzi o błyśnięciem w mediach, zrobieniem kilku słitfoć, żeby pokazać się swoim wyborcom, że istnieją i działają. Potem znikają. Wychodzi na to, że to była pomyłka. Ale szkoła i nauczyciele muszą sobie ze skutkami ich działań nadal radzić.
Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia
Także, gdy rozmawiamy o szkole i nauczycielach. Oto kilka wybranych wypowiedzi z przestrzeni medialnej.
Naszym marzeniem jest zmienić szkołę na taką, z której wszyscy będą czerpać satysfakcję - Barbara Nowacka, Ministra Edukacji
Bardzo intrygująca, oryginalna i nawet odważna deklaracja. Czekam niecierpliwie na szczegóły - jak wszyscy mogą czerpać satysfakcję z tej nowej, wspaniałej szkoły.
Wykładałam przez pięć lat politykę oświatową i mam przekonanie, że niestety, ale u nas robi się reformy na kolanie: przychodzi nowy rząd, stwierdza, że zrobi inaczej niż poprzednicy. Bardzo często te zmiany robione są tak, żeby był jakiś szybki efekt, najlepiej spektakularny, ale w edukacji tak się nie da. - Agnieszka Kopacz, Nauczyciel Roku 2025
No nic dodać, nic ująć. Pewnie chodzi o to, że każdy minister chyba chce się jakoś zapisać w historii, bo…
[Aktualna] Ministra edukacji ma szansę przejść do historii oświaty jako twórczyni godzin „basiowych” albo „baśkowych”. Dzięki temu Nowacka dołączy do Przemysława Czarnka, który jest twórcą godzin „czarnkowych”, oraz Katarzyny Hall, autorki „hallówek” - Dariusz Chętkowski, BelferBlog
No ale wróćmy do nauczycieli…
Niezwykle ważną rzeczą jest wsparcie dla nauczycieli. Widzimy, że nauczyciele są wypaleni. To nie jest tylko kwestia tego, ile zarabiają, bo muszą zarabiać więcej, ale też kwestia wsparcia metodologicznego, także tej autonomii, którą dostaną. - Barbara Nowacka, Ministra Edukacji
Pięknie, dostaniecie zatem wsparcie metodologiczne i autonomię! Chociaż pytanie, czy taka nowa dawka autonomii nie zaszkodzi wypalonym nauczycielom… A co z zarobkami?
Katarzyna Lubnauer w radiowej Trójce zapewniła, że nauczyciele zarabiają 10 tys. zł brutto. Wiceministra powołała się na dane SIO (System Informacji Oświatowej), które nie kłamią. Tyle przeciętnie pozyskuje z pracy polski nauczyciel - Dariusz Chętkowski, BelferBlog
„Pozyskuje z pracy” – pobrzmiewa tu nieco farmerskie spojrzenie na pracę nauczyciela. Znaczy, gdzie tam w życiu sobie uzbiera z różnych źródeł, nie tylko z pracy w szkole?
A co z kolei mówią przedstawiciele z prawej strony sceny politycznej?
Szkoła zmieniła się po pandemii. Tutaj trzeba przeprowadzić badania, wyciągnąć wnioski, dostosować się do zmieniających się pokoleń. Trzeba odwrócić trend nicnierobienia. Fajność nie polega na tym, że nic nie robimy, bo demoralizujemy dzieci, burzymy całe systemy metodologii edukacji. (...) - Anna Zalewska, Poseł do Parlamentu Europejskiego
No tak, klasyka, nie za bardzo wiem i rozumiem tę szkołę, ale przywalę... – Anna Z. jak zawsze jak taran. Nauczyciele nic nie robią w tej szkole tylko demoralizują… Na pewno coś PiS przygotowuje na swój powrót…
Jeśli polska szkoła ma przetrwać, potrzebuje nie tyle nowych programów, ile odnowy ducha nauczycielstwa. - Andrzej Sosnowski, radny, b. wicekurator mazowiecki
No to już wiadomo, jaki będzie następny pomysł na reformowanie polskiej szkoły po 2026 roku… Zostaniecie uduchowieni...
Powiało optymizmem? Pewnie niezbyt… To tylko subiektywny wybór świeżych wypowiedzi o szkole i nauczycielach z bieżącego roku. Trwają polityczne przepychanki i nawet IBE, jako tzw. "niezależna od polityków" instytucja, pozycjonuje się jako usłużna organizacja usługowa dla każdej bieżącej władzy w ministerstwie. Politycznego porozumienia najważniejszych partii raczej nie będzie.
Zacznijmy od nauczycieli
W październiku nauczyciele byli częściej obecni w mediach, a to za sprawą TALIS 2024. Badanie TALIS przyniosło bardzo ciekawe wyniki (pamiętajmy jednak, że dotyczy wyłącznie nauczycieli klas 5-8 SP), ale w większości popierająca od dłuższego czasu głoszone tezy o szybko starzejącej kadrze, wypaleniu zawodowym, stresie i nienajlepszych relacjach z rodzicami, niskich wynagrodzeniach, braku szacunku i niedocenieniu przez uczniów i rodziców. W samej jednak reformie 2026 nauczycielom poświęca się wyjątkowo mało miejsca i raczej ogólniki, niż konkrety.
Dlatego na INSPIR@CJACH 2025 znalazło się kilkanaście różnych tematów, które dotyczą polskiego nauczyciela we współczesnej szkole - szkole, która aspiruje do bycia placówką edukacyjną XXI wieku. Od przeglądu różnych danych (Dealerzy Wiedzy), przez koncepcje zmieniania szkoły z nauczycielami, budowanie zespołu, komunikację, rozwój osobisty, wykorzystanie narzędzi edukacyjnych i AI, po budowę odporności, kształtowanie dydaktycznej elastyczności, eksperymentowanie i po prostu szeroko rozumiane zadbanie o siebie w tej naszej ukochanej, polskiej szkole.
Jest wiele wątków dotyczących nauczycieli, od których powinniśmy zaczynać reformowanie polskiej szkoły. Treści kształcenia są łatwe do zmieniania. To nic trudnego nawet dla nieudolnych polityków. Znacznie trudniej wskazać, jaki jest cel szkoły i kto nas do tego celu powinien nas poprowadzić. I jak zadbać o to, aby w szkole rzeczywiście byli i uczyli najlepsi eksperci od uczenia.
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
