Dwa lata temu, na pierwszym spotkaniu zespołu, który miał zacząć budować Navigo - naszą nową szkołę, powiedzieliśmy sobie, jakie będzie kryterium sukcesu nauczyciela. Brzmiało ono następująco: „pełen sukces będziecie mieli, jeżeli pod koniec edukacji wczesnoszkolnej przez całą lekcję będziecie Waszym uczniom niepotrzebni, a oni sami będą w stanie zaplanować swoją naukę i samodzielnie pracować.”
To oczywiście utopia – nauczyciel zawsze jest swoim uuczniom potrzebny. Ale tak nakreślony cel, pozwala nam kierować się we właściwą stronę. Jest naszą gwiazdą polarną, na którą możemy nawigować. Bo współczesna szkoła powinna przede wszystkim pozwalać dzieciom opanować jedną kluczową metakompetencję – umiejętność samodzielnego uczenia się.
Dzieci są w stanie bardzo szybko brać odpowiedzialność za swoją naukę. Już sześciolatki mogą decydować o tym, które zadanie chcą zrobić, żeby nauczyć się jakiejś kompetencji. Dlatego w Navigo mamy strategię budowania samodzielności dzieci od samego początku. Zaczyna się ona około trzeciego miesiąca nauki w pierwszej klasie (lub zerówce, zależy kiedy dziecko do nas dołączy). Po pierwszych trzech miesiącach okresu adaptacyjnego, nauczyciel zaczyna dawać dzieciom dwa lub trzy zadania do wyboru, prowadzących do jednego celu. Na przykład pozwalających nauczyć się pisać literki. Potem dostają już pięć zadań do wyboru i określony czas na samodzielną pracę. Potem więcej czasu. W drugiej klasie uczniowie są w stanie pracować samodzielnie, realizując wybrane zadania przez 2-3 godziny.
Oczywiście zadania te muszą skądś dostać. Tu wchodzi rola nauczyciela. Pod koniec tygodnia dzieci planują, czego będą chciały się nauczyć w kolejnym tygodniu. Każdy uczeń ma swoją indywidualną mapę kompetencji, na której rozpisane jest wszystko, czego ma się nauczyć w najbliższym czasie. Dzieci spisują na kartkach kompetencje, które mają zamiar opanować przez kolejne pięć dni i przekazują nauczycielowi lub wieszają je na tablicy. Na tej podstawie nauczyciel tworzy dla każdego z uczniów indywidualny zestaw ćwiczeń (w postaci skoroszytu, zestawu gier lub zadań). Każde dziecko w poniedziałek otrzymuje swój zestaw z zadaniami i może z nimi pracować, samodzielnie planując tygodniowy czas pracy. Bardziej samodzielni uczniowie nie muszą nawet czekać na skoroszyty od nauczyciela – po uzgodnieniu z nim, sami kompletują dla siebie zadania z przygotowanych przez nauczyciela przegródek. Dotyczy to już ośmiolatków, a czasami nawet siedmiolatków.
W trakcie czterech godzin edukacji wczesnoszkolnej dziennie poświęcamy średnio dwie godziny na lekcje prowadzone przez nauczyciela, w trakcie których wprowadza nowe umiejętności i wiedzę, a kolejne dwie na samodzielną pracę uczniów. Efekt jest taki, że nasze dzieci rozmawiają między sobą o tym, jakie kompetencje już opanowały, planują czego się będą uczyć i świadomie przygotowują się do nauki. Gdy dziecko opanuje założone umiejętności, samo przychodzi do nauczyciela, by ten sprawdził zdobytą kompetencję – i jeżeli dana umiejętność jest opanowana, wspólnie z uczniem zaznaczają to na mapie. W czasie pracy własnej dzieci same decydują, kiedy robią przerwę i kiedy wracają do pracy – i bardzo rzadko zdarza się, że przedłużają tą przerwę nadmiernie. Często w rytm ten wplatane są dodatkowe małe projekty, rozwijające kompetencje organizacyjne i społeczne dzieci.
Zauważyliśmy, że dzieci pracujące tym systemem bardzo szybko zaczynają pomagać sobie nawzajem – my dorośli nazywamy to tutoringiem rówieśniczym, dla nich to po prostu część życia społecznego. Dzieci motywują się, wspierają w trudnościach i pomagają.
Wszystko to nie oznacza oczywiście, że nauczyciel nie ma nic do roboty – przygotowanie zadań, pomaganie dzieciom, które mają trudności, doradzanie, motywowanie, to bardzo angażująca praca. Ale jednocześnie, mamy poczucie, że dzięki temu dzieci bardzo szybko uczą się same, jak się uczyć. A to jest naszym podstawowym celem.
***
Szkoła Navigo została uruchomiona we Wrocławiu w roku 2018. Od września 2020 rozpocznie swoją działalność także szkoła Navigo Poznań oraz Navigo Warszawa – więcej informacji na nasz temat można znaleźć na stronie www.navigo.szkola.pl. Nauczyciele ze szkoły Navigo Wrocław wystąpią także na Inspiracjach Wczesnoszkolnych, gdzie opowiedzą więcej o swoich metodach pracy.
