Klimat to słowo roku 2019. Wybór jak najbardziej trafny. O zmianach klimatu (lub zaprzeczenie tym zmianom) rozmawiamy niemalże codziennie, w rodzinie, w pracy, publicznie. Ogromnie złożone zjawisko. I ogromne emocje. Warto więc sięgnąć po rzetelne i dobre, makowe dane. Dlatego polecam książkę "Nauka o klimacie". W 2019 roku ukazało się drugie, poprawione wydanie. Czytam. To bardzo dobry podręcznik. Mimo że zawiera sporo trudnych, naukowych kwestii, to wart jest polecenia każdej wykształconej osobie. Nie tylko studentom i nauczycielom w szkołach, ale każdemu dorosłemu czy młodemu człowiekowi, który chce mieć swoje własne ale oparte na rzetelnej wiedzy, zdanie.
Najważniejsza treść wspomnianej książki zwarta jest w rozszerzeniach tytułu na okładce:
- Obserwacje zmian klimatu teraz i w przeszłości.
- Mechanizmy działania systemu klimatycznego.
- Dawne zmiany klimatu - co, kiedy, jak i dlaczego.
- Obecna zmiana klimatu - obserwacje, przyczyny.
- Przyszła zmiana klimatu - dokąd zmierzamy.
- Klimatyczne kontrowersje.
Z całą pewnością nie jest to lektura łatwa. Wymaga podstawowej wiedzy z fizyki, chemii, geologii, geografii i biologii. Jest to więc podręcznik interdyscyplinarny. Napisany przez naukowców dlatego sporo jest stylistycznej i metodologicznej ostrożności w formułowaniu osądów i wyciąganiu wniosków. Taki styl może być trudny dla przeciętnego człowieka, który zazwyczaj oczekuje szybkich i łatwych konstatacji. Klimat jest bardzo złożonym i wieloelementowym procesem. Nie da się wszystkiego precyzyjnie i odpowiedzialnie zawrzeć w kilku zdaniach.
Książka zawiera dużo kolorowych schematów, modeli, ilustracji. Rozdziały kończą się podsumowaniem. Ważniejsze kwestie są wyróżnione kolorem i wielkością czcionki. Są też zadania do samodzielnego przemyślenia i rozwiązania. Wszystko to sprawia, że "Nauka o klimacie" jest moim zdaniem bardzo dobrym i rzetelnym podrzędnikiem. Można go czytać od deski do deski, albo tylko wybrane rozdziały.
Rozdział 1. Wprowadzenie - zawiera klimatyczne kontrowersje i omówienie metody naukowej oraz wskazanie cech literatury recenzowanej i wiarygodnej. Znajdują się tu także treści dotyczące zmiany klimatu w przeszłości i obecnie na tle innych parametrów (zmiany temperatury, stężeń gazów cieplarnianych itd.).
Rozdział 2. Maszyna klimatyczna - jest bardzo szczegółowym wykładem na temat zjawisk klimatycznych: bilansu energetycznego, promieniowania, albedo, temperatury emisyjnej planety, efektu cieplarnianego, termicznej struktury atmosfery, zmian promieniowania słonecznego, gazów cieplarnianych i ich cech, chmur, aerozoli, bilansu energetycznego Ziemi, globalnej cyrkulacji atmosferycznej i stref klimatycznych, oceanów, szybkiego cyklu węglowego, sprzężenia w systemie klimatycznym Ziemi, wolnego cyklu węglowego i termostatu węglowego, impulsu węglowego, czułości klimatu oraz czułych punktów systemu klimatycznego. Dużo tu fizyki, geografii i chemii.
Rozdział 3. Zmiany klimatu Ziemi. Omówione są w nim epoki lodowe, zmiany klimatu w kenozoiku, paleo-eoceńskie maksimów termiczne, wielkie wymierania gatunków, Ziemia Śnieżka (gdy Ziemia była prawie cała pokryta lodem). Dla osób, którym trudno przebrnąć przez zagadnienia fizyczne i chemiczne, proponuję zacząć od tego rozdziału. Ale potem warto wrócić do rozdziału 2. i powoli przebrnąć przez wszystkie zawiłości naukowe. Warto - bo lepiej można zrozumieć całość problematyki
Rozdział 4. Obecna zmiana klimatu. Być może to najbardziej emocjonująca część tej książki. W tym rozdziale omówiony jest świat paliw kopalnych a więc emisje dwutlenku węgla w epoce przemysłowej i światowe źródła energii. Ponadto globalne i regionalne zmiany emisji. W dalszych podrozdziałach omówiony został zaburzony cykl węglowy, inne gazy cieplarniane, zmiana bilansu radiacyjnego Ziemi, bilans energetyczny Ziemi (czyli gdzie przybywa energii), fluktuacje wzrostu termostatu, obserwacje i niektóre konsekwencje zmiany klimatu oraz klimatyczne kontrowersje.
Rozdział 5. Prognoza na przyszłość: odpowiedź klimatyczna na emisje gazów cieplarnianych, potencjalna pula emisji, scenariusze i zmiany klimatu, zmiany w cyklu węglowym, skutki ocieplania się klimatu, czarny scenariusz, bioinżynieria, polskie trendy emisji gazów cieplarnianych i na koniec "droga do przyszłości".
Rozdział 6. Materiały dodatkowe. Znajdziemy tu opowieść o historii badań klimatu, w tym o badaniach paleoklimatu. Szczegółowo omówione zostały także kontrowersje w kwestii zmiany klimatu oraz mity klimatyczne (te, które tak często pojawiają się w mediach i dyskusjach internetowych).
Na końcu znajdują się odpowiedzi do zadań, bibliografia oraz spis ilustracji. Znajdują się także adresy stron internetowych z różnymi modelami, na których samemu można sprawdzić różne scenariusze. Jest więc to podręcznik z elementami do samodzielnego "eksperymentowania".
Notka o publikacji:
Marcin Popkiewicz, Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski, Nauka o klimacie.
Wydanie II poprawione. Warszawa 2019,
Wydawnictwo Sonia Draga, Wydawnictwo Nieoczywiste, 541 str.
Notka o autorze: Prof. dr hab. Stanisław Czachorowski jest biologiem, ekologiem, nauczycielem i miłośnikiem filozofii przyrody, pracownikiem naukowym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Niniejszy wpis ukazał się na jego blogu Profesorskie Gadanie. Licencja CC-BY.
