Uczenie się i nauczanie w oparciu o kompetencje nie mogą się odbywać w ramach tradycyjnych sytuacji dydaktycznych – przekonują organizatorzy projektu Aqueduct. Podejście to wywodzi się z przekonania, że ludzie uczą się poprzez doświadczanie i odkrywanie, co bezpośrednio determinuje sposób nauczania.
Stąd wniosek, że uczniowie muszą być aktywnie zaangażowani w proces uczenia się. Osiągają najlepsze wyniki, jeśli uczą się w znaczących kontekstach, poprzez współpracę i współdziałanie z sobą oraz nawiązując relacje z otoczeniem. Dzięki temu sami sobie umożliwiają nabywanie wiedzy, jej rozumienie, wymianę i konfrontację wyniesionych wniosków z rozumowaniem innych. Oczywiście nie oznacza to odejścia od tradycyjnego nauczania, lecz podkreśla konieczność prowadzenia go w sposób odpowiadający potrzebom uczniów, nie zaniedbując przy tym obowiązku ukazywania im nowych horyzontów i punktów widzenia oraz rozbudzania entuzjazmu dla zjawisk, o których wcześniej nie słyszeli.
Uczenie się w oparciu o kompetencje wymaga innego niż tradycyjne podejścia do nauczania. W edukacji w oparciu o kompetencje podkreśla się rolę potężnego, bogatego środowiska, w którym zachodzi proces uczenia się, umożliwiający uczniom pełne zaangażowanie. Najbardziej charakterystyczne cechy tego podejścia można streścić w następujący sposób:
Znaczące konteksty
Aby zaistniał proces uczenia się, zalecane jest, aby nauczyciele/edukatorzy sami stworzyli znaczące konteksty lub poszukiwali ich. Chodzi o konteksty, w których uczniowie odczują przydatność i znaczenie umiejętności nabywanych w naturalny sposób.
Podejście multidyscyplinarne
Kompetencje są z natury rzeczy holistyczne, skutkiem czego metody nauczania również muszą mieć charakter integracyjny i holistyczny.
Konstruktywne uczenie się
Filozofia uczenia się w oparciu o kompetencje wywodzi się z konstruktywizmu społecznego, przenikającego współczesną metodologię edukacji. Konstruktywne uczenie się jest postrzegane raczej jako proces budowania własnej wiedzy w relacji do otoczenia niż absorbowanie wiedzy przekazywanej przez innych. Pogląd ten rodzi przekonanie, że procesy edukacyjne powinny być konstruktywne. Koncentrując się na konstruowaniu modeli, produktów, wytycznych, złotych zasad, relacji i innych namacalnych wytworów, proces uczenia się staje się konstruktywny w łatwy i naturalny sposób. Stanowi to przeciwieństwo procesów kształcenia polegających na przetwarzaniu informacji bez praktycznego wykorzystania wiedzy.
Wspólne, interaktywne uczenie się (między innymi z rówieśnikami, nauczycielami oraz instytucjami dziedzictwa)
Zasadniczą ideą przyświecającą edukacji w oparciu o kompetencje jest pomoc uczniom w rozwijaniu i budowaniu ich własnej wiedzy oraz poszukiwanie sposobów optymalnego wykorzystania sprawności innych ludzi w ramach procesu uczenia się, a o to właśnie chodzi w społecznym konstruktywizmie. Współpraca i interakcja są domenami nauki, ułatwiają również uczenie się w innych obszarach. Jeśli proces uczenia ma być inicjowany i kierowany przez ucznia nastawionego na nabywanie osobistych kompetencji, podejście edukacyjne musi dopuszczać różnorodność potrzeb oraz, co za tym idzie – rozmaitość celów i zadań. Wymaga to otwartego podejścia, w ramach którego nauczanie uwzględnia dialog między uczniami i edukatorami odnośnie do oczekiwań, potrzeb, celów, wyborów i tym podobnych.
Uczenie się poprzez odkrywanie
Otwarte procesy uczenia się wymagają, by charakteryzować naukę jako aktywne odkrywanie w przeciwieństwie do uczenia się receptywnego. Nie oznacza to, że treść nauczania nie ma być przystępna i zrozumiała. Oznacza to, że sposób nabywania wiedzy lub kompetencji nie może być wyłącznie procesem otrzymywania informacji, lecz zawsze powinien polegać na odkrywaniu.
Uczenie się refleksyjne
Uczenie się w oparciu o kompetencje nie tylko koncentruje się na kluczowych sprawnościach, ale także na samym procesie uczenia się. Refleksja między innymi nad własnymi potrzebami, motywacją, przyjętym podejściem, postępami, wynikami wpływa na rozwój umiejętności/strategii uczenia się, które można nazwać metakompetencjami. Kompetencja, o której tu mowa, jest nazywana „umiejętnością uczenia się”.
Osobiste uczenie się
W teoriach nabywania kompetencji uczenie się jest uważane za proces konstruowania osobistej wiedzy i sprawności. Informacje, wiedza, strategie mają dla jednostki sens o tyle, o ile stają się integralną częścią własnej wiedzy i kompetencji tej osoby. W zakresie nauczania oznacza to, że uczniowie powinni się identyfikować z kontekstami, ludźmi, sytuacjami i zainteresowaniami istniejącymi w poznawanych domenach nauki.
Aqueduct jest wielostronnym projektem w ramach Programu Comenius, w obszarze Działania Wielostronne, którego celem jest rozwijanie kluczowych kompetencji w wyniku nauczania poprzez dziedzictwo, jak również instruowanie nauczycieli jak uczyć w oparciu o kompetencje w kontekście dziedzictwa kulturowego. Aqueduct jest skierowany do nauczycieli, metodyków nauczania, studentów metodyki nauczania, autorów programów edukacyjnych w organizacjach zajmujących się promowaniem dziedzictwa, którzy pragną inwestować wysiłki w nauczanie i uczenie się w oparciu o kompetencje, jak również w nauczanie poprzez dziedzictwo.
(Źródło: biuletyn nr 5 projektu Aqueduct)
