Zrealizowane przez CKE w maju Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów sprawdzało, jakie efekty w zakresie umiejętności matematycznych oraz językowych przynosi trzyletnie nauczanie początkowe w szkole podstawowej. Niestety, okazuje się, że kreatywność, której pełno w idących do szkoły pierwszakach, z każdą kolejną klasą znika - trzecioklasiści myślą już głównie schematami.
Umiejętności matematyczne – głównie standardowe
Wykorzystane w badaniu umiejętności trzecioklasistów zadania dotyczyły trzech obszarów umiejętności: rozwiązywania zadań tekstowych, wykonywania obliczeń oraz czytania tekstu z danymi liczbowymi. Wyniki nie były optymistyczne – tylko 5% uczniów prawidłowo rozwiązało wszystkie zadania. Trzecioklasiści mieli najmniej problemów z obliczeniami, a najwięcej z zadaniami tekstowymi.
W badaniu zastosowano zróżnicowany poziom trudności. Zadania proste okazały się łatwe do rozwiązania i zdecydowana większość nie miała z nimi problemów, np. średnio 91 proc. w zadaniu na porównywanie różnicowe. Ale zadania złożone okazały się już zbyt wysoko położoną poprzeczką – tu wyniki były znacznie gorsze (średni poziom poprawnych rozwiązań to tylko 37 proc. dla zadania na porównywanie różnicowe). Jak się okazało, kłopty sprawiały również proste rachunki, takie jak dzielenie czy obliczenia prowadzone na nietypowych liczbach.
Można dojść do wniosku, że uczniowie trzeciej klasy potrafią rozwiązywać standardowe zadania, dostępne w podręcznikach lub przećwiczone w klasie. Ale gdy postawi się przed nimi to samo zadanie w nieco innej konfiguracji, odbiegającej od schematu, zaczynają się problemy. Brakuje myślenia i poszukiwania innych niż wyuczone sposobów rozwiązania problemu.
Szkoła od pierwszej klasy uczy posługiwania się szablonami, zamiast stawiać na samodzielne myślenie i kreatywne rozwiązywanie problemów. Autorzy badania doszli do wniosku, że należałoby dokonać zmiany sposobu nauczania zadań z treścią i matematyki w ogóle na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Większy nacisk powinien zostać położony na kreatywne i samodzielnie dochodzenie do rozwiązania, zamiast podawać uczniom jednorodne schematy.
Umiejętności językowe – trudności z interpretacją informacji
W tej części badania sprawdzano umiejętności: czytania tekstu literackiego, pisania tekstu użytkowego, znajomość słownictwa oraz gramatyki. Test językowy wypadł trzecioklasistom znacznie lepiej niż test matematyczny - średnia wyników była tu bardziej satysfakcjonująca.
Z badania wynika, że uczniowie dość dobrze poradzili sobie z gramatyką i słownictwem – znają części mowy, wyjaśniają związki frazeologiczne, chociaż, co jest niepokojące, wiedza ta nie przekłada się na umiejętności formułowania pisemnej wypowiedzi. Uczniowie lepiej poradzili sobie z wyszukiwaniem informacji w tekście niż z jej interpretacją. To wskazuje, że nauczanie języka w szkole podstawowej ma słabe strony – zbyt małą interakcję z tekstem. Słabsze zdaniem ekspertów wydają się też umiejętności związane z praktycznym zastosowaniem języka w różnych kontekstach sytuacyjnych, co uwidoczniły zadania dotyczące szerszego rozwinięcia standardowej wypowiedzi ucznia.
Nie zabijajmy kreatywności
We współczesnym świecie kreatywność jest w cenie, gdyż dzięki niej pojawiają się innowacje. Niestety, szkoła oparta na testach lub schematach nie rozwija kreatywności, lecz ją systematycznie zabija. Do takiego wniosku można dojść nie tylko na podstawie wyników OBUT z maja 2011, ale i międzynarodowych badań porównawczych PISA (patrz: Wyniki PISA 2009 – matematyka oraz Wyniki badań PISA 2009 – czytanie i interpretacja).
Do tworzenia szkoły kreatywności nawołuje już wielu znakomitych ekspertów zajmujących się współczesną edukacją (na przykład Ken Robinson – patrz: Szkoły i kreatywność), ale póki co testy i schematy trzymają się w szkołach bardzo mocno, przyczyniając się w dużym stopniu do późniejszych porażek zawodowych absolwentów szkół.
Do końca października br. ponad 8800 szkół podstawowych zadeklarowało swój udział w Ogólnopolskim Badaniu Umiejętności Trzecioklasistów 2012 - termin zgłaszania szkół do badania upływa 30 listopada 2011 roku. Raczej nie należy spodziewać się, że wyniki badania ukażą jakąś głębszą zmianę w umiejętnościach uczniów klas trzecich.
Edycja 2011 badania OBUT przeprowadzona została 17 maja 2011 r. Dobrowolnie wzięło w nim udział 9 756 tys. szkół podstawowych (spośród około 14 tys.). Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów realizowane jest w ramach projektu Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzeciej klasy szkoły podstawowej współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego – Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet III „Wysoka jakość systemu oświaty”, Działanie 3.2 „Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych”.
Raport z Ogólnopolskiego Badania Umiejętności Trzecioklasistów 2011 dostępny jest tutaj (PDF).
(Źródło: CKE, Eduinfo.pl, opr. własne)
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Prowadzi także międzynarodowy serwis edukatorów ekonomicznych i finansowych www.EconomicEducator.eu).
