W drugiej części cyklu poświęconego omówieniu wyników badania TALIS (OECD), koncentrujemy się na podnoszeniu kwalifikacji nauczycieli. Uczniowie wciąż słyszą konieczności uczenia się. Jaki przykład dają w tym względzie sami nauczyciele? Czy nadążają za szybkim rozwojem nauki i poznają nowe metody nauczania? Co myślą o idei kształcenia ustawicznego?
Zmieniający się świat wymusza na nauczycielach ciągłe doskonalenie umiejętności zawodowych. Pedagodzy muszą nadążyć za szybkim rozwojem technologii, innymi niż kiedyś potrzebami swoich podopiecznych, zmieniającymi się wciąż wymaganiami ministerstw dotyczącymi nauczanych przedmiotów. Aby zdobyć potrzebne umiejętności, nauczyciele często poświęcają swój czas i fundusze i uczestniczą w wielorakich konferencjach naukowych, kursach doszkalających i studiach podyplomowych. Wśród pedagogów popularne są również inne, miej formalne, formy doskonalenia zawodowego, na co także zwraca uwagę raport TALIS (raport w wersji pełnej angielskiej i skróconej polskiej dostępny jest w zakładce Ważnych Zasobów Edukacyjnych).
Ciekawe są wyniki Polski na tle innych krajów uczestniczących w badaniu. Przede wszystkim, bardzo budujący jest wysoki odsetek polskich nauczycieli, którzy biorą udział w różnego rodzaju programach doszkalających. Wynosi on aż 90% i jest nieznacznie wyższy od średniej TALIS. W tej kategorii zdecydowanie przodują nauczyciele hiszpańscy (100%) oraz austriaccy (97%). Tak wysokie chęci poszerzania swojej wiedzy nie zawsze, niestety, są wspierane przez szkoły, co jest z pewnością związane z ich ograniczonymi budżetami. W latach 2007 – 2008 aż 11% dokształcających się pedagogów musiała w całości pokryć, niemałe zresztą, koszty kursów i studiów, a kolejne 45% ponosiło je częściowo.
Ciekawe są wyniki Polski na tle innych krajów uczestniczących w badaniu. Przede wszystkim, bardzo budujący jest wysoki odsetek polskich nauczycieli, którzy biorą udział w różnego rodzaju programach doszkalających. Wynosi on aż 90% i jest nieznacznie wyższy od średniej TALIS. W tej kategorii zdecydowanie przodują nauczyciele hiszpańscy (100%) oraz austriaccy (97%). Tak wysokie chęci poszerzania swojej wiedzy nie zawsze, niestety, są wspierane przez szkoły, co jest z pewnością związane z ich ograniczonymi budżetami. W latach 2007 – 2008 aż 11% dokształcających się pedagogów musiała w całości pokryć, niemałe zresztą, koszty kursów i studiów, a kolejne 45% ponosiło je częściowo.
Wykres 1. Liczba dni poświęconych na rozwój zawodowy przez nauczycieli w krajach OECD.
Jak wynika z raportu TALIS, grupą, która zdecydowanie najwięcej czasu poświęca swojemu rozwojowi zawodowemu są nauczyciele pracujący w dużych ośrodkach miejskich a najmniej – nauczyciele zatrudnieni w szkołach wiejskich. Równie ciekawe są dane, które wskazują na to, że pedagodzy pracujący w placówkach państwowych wykazują nieznacznie wyższą chęć do poszerzania wiedzy od tych, którzy pracują w szkołach prywatnych bądź społecznych. Natomiast najchętniej podejmowanymi formami poszerzania kompetencji są w Polsce koleżeńskie rozmowy na temat stosowanych metod pedagogicznych, czytanie fachowej literatury oraz udział w różnego rodzaju kursach i szkoleniach. W tych ostatnich uczestniczy w Polsce aż 91% nauczycieli, co stawia nas na wysokim piątym miejscu zaraz za Litwą, Meksykiem, Estonią i Austrią.
Interesujące są również inne wyniki badań przeprowadzonych przez OECD. Wskazują one na fakt, iż grupą najbardziej otwartą na zdobywanie nowych kompetencji zawodowych są nauczyciele młodzi (poniżej 30. roku życia), a najmniej – nauczyciele powyżej 50. roku życia. Z pewnością duży wpływ na takie rezultaty badań ma konstrukcja polskiego systemu doskonalenia nauczycieli, który mocno promuje poszerzanie wiedzy przez młodych i mniej doświadczonych pedagogów. Raport TALIS wskazuje również na inny ciekawy fakt: kobiety nieznacznie częściej niż mężczyźni podejmują różne formy doskonalenia zawodowego. Podobne wyniki zarejestrowano na przykład w Meksyku, Korei i Estonii. Z kolei w innych krajach, takich jak Brazylia, Włochy, czy Bułgaria, to właśnie mężczyźni przodują w poświęcaniu swojego czasu na poszerzanie kompetencji zawodowych.
Interesujące są również inne wyniki badań przeprowadzonych przez OECD. Wskazują one na fakt, iż grupą najbardziej otwartą na zdobywanie nowych kompetencji zawodowych są nauczyciele młodzi (poniżej 30. roku życia), a najmniej – nauczyciele powyżej 50. roku życia. Z pewnością duży wpływ na takie rezultaty badań ma konstrukcja polskiego systemu doskonalenia nauczycieli, który mocno promuje poszerzanie wiedzy przez młodych i mniej doświadczonych pedagogów. Raport TALIS wskazuje również na inny ciekawy fakt: kobiety nieznacznie częściej niż mężczyźni podejmują różne formy doskonalenia zawodowego. Podobne wyniki zarejestrowano na przykład w Meksyku, Korei i Estonii. Z kolei w innych krajach, takich jak Brazylia, Włochy, czy Bułgaria, to właśnie mężczyźni przodują w poświęcaniu swojego czasu na poszerzanie kompetencji zawodowych.
Wykres 2. Najpopularniejsze formy doskonalenia zawodowego nauczycieli w Polsce.
Co ciekawe, aż 44% polskich nauczycieli wyznało, że chcieliby, aby kursów i szkoleń dostępnych dla nich było więcej, niż jest obecnie. Najbardziej pożądanymi tematami zajęć są: szkolenia informatyczne, warsztaty poświęcone radzeniu sobie z uczniami o specjalnych potrzebach wychowawczych oraz warsztaty na temat metod utrzymania dyscypliny w klasie. Z kolei najmniej atrakcyjnym tematem zajęć doszkalających jest dla polskich pedagogów nauczanie w środowisku wielokulturowym. Wydaje się, że małe zainteresowanie tą tematyką jest spowodowane brakiem znaczącego napływu do naszego kraju innych grup kulturowych. Z całą pewnością jednak takie zajęcia znalazłyby wielu chętnych w dużych ośrodkach miejskich, takich jak Warszawa, gdzie coraz więcej dzieci pochodzących z innych krajów (np. Wietnamu) uczęszcza do szkół.
Ostatnim z badanych zagadnień były powody, dla których nauczyciele nie biorą udziału w większej liczbie kursów poszerzających ich wiedzę. Aż 51% polskich pedagogów odpowiedziało, że przeszkodą jest dla nich przede wszystkim zbyt wysoka cena takich szkoleń. Co ciekawe, w badanych krajach jedynie 29% nauczycieli wskazało na brak funduszy jako przeszkodę w doskonaleniu zawodowym. Wskazuje to na ogromny problem w finansowaniu kursów w Polsce w porównaniu z innymi krajami na świecie. Innymi znaczącymi powodami niepodejmowania trudu doskonalenia zawodowego dla polskich nauczycieli są: kolizje z planem zajęć w szkole oraz brak ciekawych tematów szkoleń.
Ostatnim z badanych zagadnień były powody, dla których nauczyciele nie biorą udziału w większej liczbie kursów poszerzających ich wiedzę. Aż 51% polskich pedagogów odpowiedziało, że przeszkodą jest dla nich przede wszystkim zbyt wysoka cena takich szkoleń. Co ciekawe, w badanych krajach jedynie 29% nauczycieli wskazało na brak funduszy jako przeszkodę w doskonaleniu zawodowym. Wskazuje to na ogromny problem w finansowaniu kursów w Polsce w porównaniu z innymi krajami na świecie. Innymi znaczącymi powodami niepodejmowania trudu doskonalenia zawodowego dla polskich nauczycieli są: kolizje z planem zajęć w szkole oraz brak ciekawych tematów szkoleń.
(Opracowano na podstawie raportu TALIS - Nauczanie. Wyniki badań 2008. Polska na tle międzynarodowym. MEN, IBE, 2009)
