Czy przetrwa ocenianie stopniami?

McKenna zaczyna swój artykuł od zdania, że ocenianie przy pomocy stopni może stać się niedługo reliktem przeszłości. Wiele osób i instytucji krytykuje taki tradycyjny system oceniania. Chciałabym, abyśmy w Polsce więcej na ten temat mówili i dyskutowali.

Szkoły

Niedawno, ponad 150 najlepszych szkół prywatnych w USA zobowiązało się przejść na ocenianie przy pomocy pisemnej informacji zwrotnej. Dlaczego tak się dzieje? Szkoły i pracodawcy dochodzą do wniosku, że ocenianie stopniami nie jest użyteczne w przypadku oceniania umiejętności takich jak np. kreatywność czy umiejętność współpracy. A te właśnie umiejętności są przydatne na rynku pracy i powinny być doceniane i rozwijane.

Wyższe uczelnie

Niektóre szkoły średnie i wyższe uczelnie zastanawiają się nad decyzją, że do rekrutacji na wyższe uczelnie wystarczą opisy osiągnięć uczniów. Zauważono, że systemy egzaminacyjne bazujące na stopniach nie dają informacji o umiejętnościach uczniów, a tylko pogłębiają nierówności między uczniami. Opieranie się na wynikach egzaminów testowych może prowadzić do tragedii i pułapek zarówno dla uczniów, szkól i uczelni.

Scott Looney

Dyrektorka szkoły Hawken w Cleveland, szukała alternatywy do oceny stopniami i mimo, że wielu nauczycieli też było za zmianą systemu, to wypracowanie alternatywnego systemu okazało się trudne. Pomysł taki musi być zgodny z obowiązującym prawem oświatowym.

„Obecny system oceniania jest demoralizujący i prowadzi do podziału uczniów na zwycięzców i przegranych,” powiedziała Looney. ”Celem edukacji nie jest sortowanie uczniów. Nauczyciele powinni pracować raczej jako trenerzy, mentorzy, a nie jako sędziowie”.

Konsorcjum

W kwietniu 2017 roku 28 szkół stworzyło konsorcjum w sprawie opracowania systemu oceniania bez stopni. Obecnie dołączyło do niego 157 innych szkól i instytucji, między innymi szkoła laboratorium Khan.

Prace konsorcjum nie są zakończone. Wygląda na to, że idą w kierunku strony internetowej, na której szkoły będą mogły wybierać własne sposoby oceniania, dostosowywać je do swoich potrzeb oraz wybierać umiejętności, które będą oceniane w szkole. Mogą to być np.: umiejętność krytycznego myślenia, kreatywności, wyboru drogi samokształcenia, ale też umiejętności związane z przedmiotem np. umiejętność algebraicznego myślenia. Uczniowie będą mogli wybierać dla siebie odpowiednie kursy, które będą uczyły właśnie tej umiejętności. Tu widzę zbieżność z ostatnio wypróbowywana przez nauczycieli propozycją SOK. Daje to możliwość określenia wymaganych poziomów umiejętności. przez każdą szkołę osobno i bez porównywania pomiędzy szkołami.

Proponowana jest ocena ucznia w formie opisowej, czyli opinia na temat pracy ucznia podczas kursu i na jego zakończenie. Looney uważa, że opinia o pracy ucznia powinna być krótka tak, aby jej przeczytanie nie zajmowało więcej niż dwie minuty.

Wcześniejsze doświadczenia

Prace konsorcjum nie są całkiem nowe, już w Nowej Anglii od ponad dekady myślano o zamianie tradycyjnego oceniania. Organizacja pod nazwą Great Schools Partnership pomagała kuratoriom w Maine, Connecticut, Vermont, Rhode Island i New Hampshire dostosować pomysły na alternatywne ocenianie do obowiązującego prawa. Podobne ruchy mają miejsce na Florydzie, Californii i Gruzji. W Kolorado, Idaho, Utah, Illinois, Ohio, Oregon pojawiły się już programy pilotażowe sprawdzające nowe propozycje.

Ruchy te wspierają również uczelnie wyższe. Udało się zdobyć poparcie ponad 70 kolegiów i uniwersytetów. Marlyn McGrath, rektor Harvard University powiedział, że Uniwersytet ma doświadczenie w przyjmowaniu na studia kandydatów po nauczaniu domowym oraz samouków. Przyjmowano ich na podstawie opinii przesłanych pocztą internetową. Jeśli opinia nie była wystraczająco, proszono o dodatkowe informacje.

Trudności

• Zamiana stopni na opinię.
• Właściwe wykorzystywanie oceny w formie opinii. Problemem jest to, że uczniowie odbywają różne kursy, zdają testy, ale naprawdę nie opanowują i nie rozumieją zagadnień poruszanych na zajęciach. Dla nauczycieli satysfakcjonujące jest, że uczniowie siedzą cicho i niby uważają. Często zdarza się, że uczniowie, którzy nie zrozumieli bieżącego materiału przechodzą dalej z luką w wiedzy i umiejętnościach, a to owocuje niepowodzeniem w wyższych klasach.

Opinie o postępach powinny uwzględniać osobiste starania ucznia, osiąganie przez uczniów wyzwań, a nie na porównywanie uczniów miedzy sobą.

• Przy zmianie sytemu oceniania, może nie udać się określić wspólnego poziomu umiejętności i wiedzy np. dla szkół podstawowych. Szkoły w konsorcjum nie dążą do ustalenia wspólnego poziomu, nawet nie zamierzają określić, co znaczy mistrzostwo w danej dziedzinie.
• Zderzenie proponowanego systemu z tradycją oceniania na wyższych uczelniach.
• Różne systemy oceniania mogą pogłębić różnice w jakości kształcenia pomiędzy szkołami publicznymi i prywatnymi. Co w konsekwencji może zaowocować większą rywalizacją o miejsca na najlepszych uniwersytetach.
• Problemem może być też brak czasu na przeglądanie portfoliów kandydatów na studentów, dużo szybciej i łatwiej jest odczytać dane cyfrowe z egzaminów.
• Również trudne może być dla nauczycieli pisanie opinii o uczniach, może to wymagać dodatkowych szkoleń dla nauczycieli.
• Dla samego pomiaru trudne będzie stworzenie odpowiednich kategorii umiejętności i poziomów wiedzy.
• Przekonanie do tej formy oceny rodziców uczniów.

Wszyscy maja nadzieję na to, że nowy system pomoże uczniom zdobywać wartościowe umiejętności potrzebne zarówno na studiach, jak i w przyszłej karierze zawodowej. W myśl idei: nasze struktury kształcenia muszą być bardziej elastyczne, aby umożliwić współczesnym uczniom stawanie się autorami własnej edukacji. A to jest dokładnie przesłanie V strategii OK.

Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.