Liczy się charakter. A co to jest? Coś, co obserwujemy w naszych zachowaniach bez względu na to, czy nas ktoś widzi, czy nie. Albo inaczej: prawdziwy charakter to sposób, w jaki się zachowujemy, gdy nikt nas nie widzi. Wtedy ujawniają się jego prawdziwe cechy. To efekt wyznawanych przez nas pryncypiów, wartości, zasad, nawyków i przekonań. A jakie elementy decydują o nim?
W koncepcji logodydaktyki stworzonej przez Iwonę Majewską - Opiełkę wymienia się pięć jego ważnych cech. Są to: spójność wewnętrzna, poczucie własnej wartości, poczucie obfitości, pozytywne myślenie i proaktywność. Powinniśmy rozwijać je nie tylko u uczniów, ale u siebie.
Naszymi zachowaniami modelujemy ich zachowania. Proces rozwijania ich powinien być obecny w naszych szkołach nie tylko podczas godzin wychowawczych, ale zintegrowany z procesem dydaktycznym na każdej lekcji. Koncentracja jedynie na budowaniu przysłowiowej umiejętności zrobienia wrażenia w trzy minuty jest drogą, która nie doprowadzi nas do celu. Skutki takiego podejścia możemy zaobserwować w życiu publicznym. To wynik nie tylko braku spójności wewnętrznej, ale błędnego przekonania, że wartości, którymi kierujemy się w życiu prywatnym niekoniecznie są wartościami w życiu zawodowym. Stephen R. Covey, autor m.in. "7 nawyków skutecznego działania" twierdzi, że nie jest możliwe oddzielanie tych dwóch sfer. Uczciwość, prawda, doskonałość w działaniu, odpowiedzialność, wygrana-wygrana, to zasady działania, które obowiązują zarówno w pracy, jak i w domu. Trudno oddzielić od siebie te dwie sfery naszego funkcjonowania.
Pomóżmy zrozumieć to naszym uczniom, aby stali się lepszymi od nas. Sami o to proszą. W 2010 roku na konferencji TED trzynastoletnia wówczas Adora Svitak mówiła: „Dzieci dorastają i stają się dorosłymi takimi samymi jak wy. (...) Nie chodzi o to, żeby zmienić dzieci w wasze kopie, ale wychować je na lepszych dorosłych niż wy sami. (...) Bez względu na to, kim jesteście, najważniejsze powinno być dla was stworzenie nam - dzieciom - możliwości, żebyśmy mogli was zadziwić, kiedy dorośniemy. Dorośli i członkowie TED musicie słuchać dzieci i uczyć się od nich, ufać im i oczekiwać od nich więcej. Wysłuchajcie nas dzisiaj, bo to my będziemy rządzić jutro. To oznacza, że będziemy się wami opiekować kiedy będziecie starzy i niedołężni. (...) my będziemy następnym pokoleniem, które poprowadzi świat w przyszłość. Świat potrzebuje nowych przywódców i pomysłów. Dzieci potrzebują szansy, by prowadzić i zwyciężać. Czy jesteście gotowi na współpracę? Światowe problemy nie powinny być jedynym co pozostanie po ludzkości.”(Adora Svitak, Czego dorośli mogą nauczyć się od dzieci?, TED 2010)
Jaka jest nasza odpowiedź na ten apel? Rozwijanie charakteru. To on jest odpowiedzialny za jakość naszego życia. Od niego zależy skuteczność działań, sukces i szczęśliwe życie. Potrzebujemy do tego wyobraźni, sumienia, samoświadomości i woli działania zgodnie z przyjętymi w społeczeństwie normami. To są nasze wybory i nasze decyzje, a te zależą od cech naszego charakteru. To one decydują o jakości naszej relacji ze światem, o komunikacji z innymi i wreszcie o spokojnym sumieniu. Sprawiają, że jesteśmy bardziej świadomi naszych wyborów, tego co i po co mówimy. Po prostu, zastanawiamy się, czy to, co chcemy powiedzieć jest po pierwsze prawdziwe, po drugie potrzebne i wreszcie, czy płynie z naszego serca służąc budowaniu lepszych relacji, świata kierującego się wartościami wzbudzającymi szacunek. Tylko komunikacja oparta na charakterze jest skuteczna i pozwala zrealizować cele, które są pochodną naszych talentów, marzeń i wartości. W ten sposób możemy pomóc naszym uczniom w stawaniu się lepszymi od nas. Możemy to zrobić w naszych szkołach i może to zrobić nauczyciel z charakterem, który stymuluje proces budowania i osiągania celów wyzwalając entuzjazm nie tylko w sobie, ale u innych - uczniów, rodziców, nauczycieli. Iwona Majewska - Opiełka w ten sposób definiuje lidera twierdząc, że to ktoś, kto buduje najlepsze cechy charakteru i sam jest tego przykładem. Nie musi niczego udawać, bo taki jest jego charakter.
A co się dzieje, gdy nie mamy tych cech rozwiniętych na odpowiednim poziomie? Jak się zachowujemy, gdy nie jesteśmy spójni wewnętrznie, gdy brakuje nam poczucia własnej wartości, proaktywności, pozytywnego myślenia, poczucia obfitości? Czy bez proaktywności rozumianej jako przejmowanie pełnej odpowiedzialności za swoje życie, będziemy skuteczni? Czy bez poczucia własnej wartości, które pochodzi z naszego wnętrza i dobrych słów na własny temat, uda nam się funkcjonować bez osądów, bez porównywania z innymi? A co się dzieje, gdy brakuje spójności wewnętrznej będącej warunkiem nie tylko prawości, uczciwości jako zgodności słów i myśli z czynami? Bez niej nie będzie dyscypliny, nie dotrzymujemy obietnic, łamiemy prawo i społeczne normy. Podobnie jest z brakiem poczucia obfitości, które nie kieruje się modą czy brakiem, ale przekonaniem, że mamy niemal nieograniczony potencjał, który pozwala nam realizować własne marzenia i rozwijać osobisty talent. Trudno jest też funkcjonować bez pozytywnego myślenia rozumianego jako proces, że podejmowane działania przyniosą oczekiwane rezultaty. Bez tego przekonania nie podejmiemy się realizacji wielkich wyzwań. Z pozytywnym nastawieniem łatwiej jest nasze złe doświadczenia przyjąć jako lekcję, a przykre konsekwencje naszych wyborów jako wnioski dla budowania lepszego życia.
Warto pamiętać: spokój sumienia, udane życie emocjonalne, kariera oparta na osobistej sile, cele wynikające z marzeń, a także energia, którą czerpiemy z naszego wnętrza oraz styl życia są pochodnymi cech charakteru i wynikają z jego siły. W logodydaktyce pierwsze litery powyższej charakterystyki stanowią akronim słowa sukces. I właśnie wokół tak zdefiniowanego pojęcia możemy budować programy oddziaływań wychowawczych i stwarzać uczniom warunki do stawania się lepszymi od nas.
(Notka o autorze: Witold Kołodziejczyk jest członkiem e-Redakcji Edunews.pl, ekspertem w Ośrodku Analitycznym Think Tank, twórcą innowacyjnej szkoły - Collegium Futurum w Słupsku; prowadzi autorski blog Edukacja przyszłości)
* * *
Przeczytaj także na ten temat w Edunews.pl:
