Coraz nowsze interaktywne narzędzia kształcenia online oraz częstsze korzystanie przez wykładowców z nowoczesnych technologii edukacyjnych umożliwiają osobom uczącym się szerszą partycypację w procesie nauczania, jak również branie większej odpowiedzialności za własny proces uczenia się w ramach studiów w szkole wyższej.
Nowa książka Blended Learning in Higher Education: Framework, Principles, and Guidelines (Wiley, 2008) podsumowuje popularną i szeroko stosowaną teorię “blended learning” – metodę mieszaną (łączoną) nauczania, wykorzystującej tradycyjne techniki nauczania wykładowego w połączeniu z zastosowaniem narzędzi interaktywnych i multimedialnych (przede wszystkim z wykorzystaniem Internetu). Publikacja zawiera praktyczne wskazania, w jaki sposób można wykorzystywać tę metodę w szkolnictwie wyższym. Autorzy: D. Randy Garrison i Norman D. Vaughan z Uniwersytetu w Calgary dyskutują na temat idealnych warunków dla wykorzystania metody mieszanej w nauczaniu, tłumaczą, w jaki sposób blogi i wiki mogą przyczynić się do zwiększenia wyników w grupie osób uczących się oraz w jaki sposób bezpośredni kontakt z wykładowcą pozwala im skoncentrować uwagę na najważniejszych zagadnieniach.
Wobec przywiązywania obecnie w nauczaniu dużej uwagi do oceny opartej na rezultatach, czy metoda łączona oznacza większą odpowiedzialność za rezultaty nauczania niż w przypadku osobno stosowanych metod edukacji online i offline?
Istotą metody łączonej jest odpowiedzialność za rezultaty i skupienie większej uwagi na głębokim przemyśleniu celów i działań podejmowanych w ramach studiów. Dzięki temu możemy dobrze zdefiniować cele i oczekiwania odbiorców co do charakteru procesu nauczania.
Osoby sceptycznie nastawione względem wykorzystania nowoczesnej technologii zamiast tradycyjnych metod nauczania mogą zastanawiać się, w jaki sposób osiągnąć, jak to nazywasz, „aktywne zaangażowanie”, przy wykorzystaniu metody łączonej. A zatem jakie znaczenie ma obecność wykładowcy i w jaki sposób może on wpływać na większe zaangażowanie studentów, którzy spędzają część swojego czasu studiując online. Czy narzędzia internetowe mogą zastąpić tradycyjnego wykładowcę?
Biorąc pod uwagę duże grupy studentów na uczelniach i problemy finansowe szkolnictwa wyższego, innowacyjne projekty z wykorzystaniem najnowszej technologii są jedyną szansą na efektywne wykorzystanie potencjału uczestników kursów. Mówimy w książce o społecznościach osób uczących się jako pewnej formie zwiększenia zaangażowania studentów w proces nauki. Bez Internetu i technologii komunikacyjnych nie da się aktywnie włączyć studentów w celowe i głębokie studiowanie, przy założeniu, że proces ten miałby przynieść natychmiastowe rezultaty i utrzymać dyskurs właściwy dla poziomu szkolnictwa wyższego. Dobrze zaprojektowane szkolenie typu „blended learning” może dla studentów stanowić bardziej znaczące doświadczenie w nauce niż pasywne siedzenie na sali wykładowej (…)
O ile można wskazać pewne zalety obecności wykładowcy na początku kursu realizowanego tradycyjnymi metodami, komunikacja online oferuje zupełnie inne możliwości interakcji nie dostępne w wersji offline. Krótko mówiąc, wierzymy, że tradycyjna forma wykładu akademickiego powinna być w dużej mierze zastąpiona nowymi formami wykorzystującymi zarówno bezpośrednią pracę ze studentami, jak i doświadczenia współpracy online. To jest wielki potencjał i podstawowy cel metody łączonej nauczania.
Szkolenia online obejmują coraz większe społeczności studentów w szkołach wyższych, w których duże znaczenie przywiązuje się do efektywności kosztów edukacji przy objęciu jak największej liczby studentów. Czy to oznacza, że nauczanie metodą łączoną jest bardziej dopasowane do jednych etapów edukacji niż do innych?
To prawda, że nauczanie typu „blended” z perspektywy efektywności kosztów edukacji może mieć największy wpływ na duże zbiorowości studentów. Jakkolwiek odkryliśmy, że połączenie najlepszych i najbardziej charakterystycznych aspektów form nauczania tradycyjnego i online, może znacząco wzbogacić proces nauczania niezależnie od rozmiaru grupy czy etapu kształcenia.
Nawet zwolennicy nowoczesnych technologii w szkole przestrzegają przed korzystaniem z nowinek technologicznego dla samego faktu ich wykorzystania. Jaka jest różnica pomiędzy „innowacyjnym” i „zastępczym” wykorzystaniem technologii? I z tym związana uwaga, gdzie mieści się [wirtualny świat] Second Life w tym spektrum?
Zgadzamy się z twierdzeniem, że technologia wcale nie musi być celem samym w sobie w nauczaniu metodą łączoną. Dla nas projektowanie kursu zawsze zaczyna się od oceny, jakie są założone i najbardziej wartościowe cele edukacyjne. Z pewnością zawsze jest miejsce na eksperymentowanie z innowacyjnymi technologiami, ale musimy z ogromną dbałością przyglądać się, czy służą użytecznym celom, czy są niezawodne i czy nie są jedynie odwróceniem uwagi [od przedmiotu nauczania]. Celem wprowadzonych rozwiązań technologicznych nie powinno nigdy być zastąpienie kontaktu bezpośredniego [pomiędzy wykładowcą i osobą uczącą się]. Zastosowana technologia musi zawsze gwarantować jak największą korzyść edukacyjną. Zatem, wykorzystanie Second Life może być wskazane, jeśli to środowisko wirtualnej rzeczywistości bezpośrednio przyczyni się do lepszych rezultatów nauczania i przyniesie lepsze wyniki w zakresie aktywności uczestników kursu prowadzonego metodą mieszaną.
Większość ludzi myśląc o szkoleniach online, wyobraża sobie duże klasy ze studentami pracującymi na odległość. W jaki sposób szkolenia metodą łączoną mogą być zaadoptowane do pracy w małych grupach na uczelni?
Twierdzimy, że „blended learning” daje możliwość uwzględnienia tradycyjnych wartości szkolnictwa wyższego. Ważne jest, aby tworzyć i wspierać w ten sposób takie społeczności osób uczących się, które nie miałyby racji bytu w sytuacji tradycyjnych form kontaktu bezpośredniego, nawet w małych grupach. Dlatego metoda mieszana może mieć swoje miejsce i w dużej i małej grupie. Choć to prawda, że zazwyczaj jest stosowana przy mniejszych grupach studentów.
W jaki konkretny sposób nauczyciel akademicki może zaadaptować techniki mieszane do bardziej tradycyjnego materiału? Jak Wikipedia lub inne środowiska pracy online mogą uzupełnić zajęcia nt. Platona czy zajęcia wyrównawcze z matematyki?
Nasze doświadczenia wskazują, że zainteresowanie metodą „blended learning” jest bardzo duże i że znajduje zastosowanie w różnych formatach. Często towarzyszy jej wykorzystanie przez studentów interaktywnych narzędzi społecznego sieciowania, takich jak wiki i blogi internetowe. Na przykład wiki może być wykorzystywane online do dokonywania wspólnych podsumowań tygodniowej dyskusji podczas sesji forum naukowego, które studenci samodzielnie moderują. Aktywność może być zaprojektowana jak poniżej:
- Powstają internetowe fora dyskusyjne tworzone w oparciu o platformę e-learningową taką jak na przykład Blackboard. Te fora są bezpośrednio powiązane z kluczowymi modułami i tematami zajęć lub kursu akademickiego.
- Grupy studentów (2-3 osoby) wybierają moduł opierając się na lekturze zajęć, dotychczasowych doświadczeniach lub po prostu zainteresowaniach danym tematem.
- Każda grupa studentów jest odpowiedzialna za moderowanie i podsumowywanie wybranej dyskusji w Internecie w określonym czasie.
- Grupy używają aplikacji wiki (np. http://pbwiki.com) do przygotowania notatek i końcowego podsumowania dyskusji w Internecie w oparciu o wskazania współtworzone przez studentów i wykładowcę prowadzącego zajęcia.
Z kolei blogi internetowe mogą być wykorzystywane do ułatwiania studentom samodzielnego namysłu i recenzowania osiągnięć podczas zajęć, na przykład:
- Studenci tworzą własny blog internetowy wykorzystując aplikację Blogger.
- Po ukończeniu każdej pracy domowej i przeglądzie informacji zwrotnej z oceną instruktora, student wpisuje odpowiedzi na następujące pytania na blogu internetowym: (a) Czego nauczyłeś się w trakcie przygotowywania pracy domowej? (b) W jaki sposób wykorzystasz rezultaty tej pracy domowej do kolejnych prac domowych, innych zajęć i/lub w twojej karierze?
- Jeśli chodzi o recenzje, studenci wklejają lub dołączają w swoim blogu projekt pracy dla określonego przedmiotu akademickiego. Inni studenci w tej grupie recenzują te dokumenty i wysyłają zapytania do autora bloga internetowego. Pytania pomocnicze w procesie recenzowania mogą brzmieć: (a) Czego nauczyłeś się podczas recenzowania tego dokumentu? (b) Jakie były jego mocne strony (np. treść, styl, format, struktura)? (c) Jakie konstruktywne rady i/lub wskazania możesz podać, aby poprawić ten dokument?
Czy „blended learning” jest specjalnie dopasowane zwłaszcza do nowej generacji studentów, której przypisuje się stereotypowo takie cechy jak krótki okres koncentracji uwagi, różnorodność stylów uczenia się i potrzebę większej współpracy w grupie?
Okres koncentracji uwagi u studentów jest krótki ponieważ większość ich przeszłych doświadczeń edukacyjnych wiąże się z pasywnością i kompletnym brakiem znaczenia. Metoda mieszana może skupić się na tych trzech cechach. Z drugiej strony wyniki badań wskazują, że studenci biegli w nowoczesnych technologiach są bardzo krytyczni wobec tego, w jaki sposób technologie te są wykorzystywane [w procesie nauczania w szkole wyższej]. Dla nas jest oczywiste, że jakiekolwiek korzystanie z narzędzi technologicznych na zajęciach musi być odpowiednio uzasadnione i korespondować z oczekiwaniami studentów. Jeśli tak się stanie, studenci zostaną w znaczący sposób zaangażowani w proces nauczania i wezmą na siebie większą odpowiedzialność za swój proces uczenia się.
Wywiad ukazał się w portalu Inside Higher Ed (13.11.2007). Rozmawiał Andy Guess.
