Europejski kanał Euronews prowadzi ogólnoeuropejską kampanię #Europeanheros (Europejscy bohaterowie), w której przedstawia ludzi wykonujących różne zawody, których działania wpływają na jakość życia w różnych krajach Europy. Jedną z laureatek tej kampanii została właśnie polska nauczycielka chemii z Krakowa, Małgorzata Kulesza.
Do tego tytułu Małgorzata Kulesza została nominowana przez European Schoolnet (Scientix), czyli sieć 34 ministerstw edukacji w Europie i spoza Europy, z siedzibą w Brukseli. Organizatorzy akcji przyznali to zaszczytne wyróżnienie za pasję i innowacyjne podejście do nauczania. Uczniowie Małgorzaty Kuleszy, dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii komunikacyjnych kontaktują się z naukowcami z różnych krajów świata (z japońskimi badaczami rozmawiali m.in. o trzęsieniach ziemi i falach tsunami, z polarnikami o badaniach prowadzonych w stacjach arktycznych), odbywają wirtualne podróże po świecie (np. w Południowej Afryce obserwowali działania mające na celu ochronę ptaków morskich, a w związku ze Światowym Dniem Oceanów – badali zagrożenia dla raf koralowych wynikające z działalności człowieka).
Z Małgorzatą Kuleszą przeprowadziliśmy krótką rozmowę:
Edunews.pl: Nauczyciel musi się ciągle rozwijać. Nie dlatego tylko, że świat pędzi naprzód, ale przede wszystkim dlatego, żeby poprawiać i doskonalić swój warsztat pedagogiczny. Proszę opowiedzieć, czy i kiedy uświadomiła sobie Pani potrzebę takiej (nieustającej) zmiany. Co Pani zrobiła na początku, jak to potem się potoczyło?
Małgorzata Kulesza: Nauczyciel to jeden z tych zawodów, w którym nie można sobie pozwolić na przerwę w doskonaleniu, bo natychmiast się to odbija na procesie uczenia się uczniów. Ciągle wzbudzam w sobie refleksję nad tym co robię i jak robię, staram się ciągle zmieniać i poprawiać. Dzisiaj nie sama wiedza przedmiotowa jest najważniejsza, ale umiejętność rzeczywistego stymulowania rozwoju uczniów. A zatem nauczyciel powinien rozwijać swoje kompetencje przekrojowe, aby mógł rozwijać swoich uczniów. Niezwykle ważna jest znajomość języków obcych, bo ona pozwala być otwartym na świat, wyjść z własnej sali lekcyjnej, korzystać z dorobku globalnego, uczyć się z edukatorami na całym świcie. Współpraca i wspólne uczenie się, dzielenie się wiedzą, podpatrywanie dobrych praktyk, uważam za najważniejsze dla rozwoju nauczyciela.
Bardzo ważną rolę w moim rozwoju odgrywają projekty współpracy międzynarodowej. Uważam, że mobilność jest tym elementem, który najbardziej przyspiesza proces uczenia się, otwiera na nowe doświadczenie i możliwości. W 2002 roku po raz pierwszy przygotowałam wniosek do programu Socrates o udział w kursie doskonalenia zawodowego. Został on pozytywnie zaakceptowany i w listopadzie 2003 roku znalazłam się w Sewilii, w grupie 50 nauczycieli z całej Europy na kursie Motywacja wyzwaniem dla wszystkich: uczniów, rodziców i nauczycieli. Był to ważny moment w mojej karierze zawodowej, ponieważ ten pobyt otworzył mnie na nowe doświadczenia i możliwości. Jednym z rezultatów był wspólny partnerski projekt Comenius, w którym zaangażowanych było dziewięć szkół z różnych krajów europejskich. Będąc świadoma korzyści, jakie daje zagraniczna mobilność edukacyjna, wielokrotnie w kolejnych latach uczestniczyłam w różnych formach doskonalenia m.in. w wizytach studyjnych dla europejskiej kadry zarządzającej w Norwegii (2010) i Finlandii (2012), w Szkole Letniej Rady Europy w ramach programu Pestalozzi, w licznych szkoleniach w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Wspólnie z zespołem nauczycieli z mojej szkoły opracowałam, wdrożyłam i koordynowałam na poziomie europejskim pięć projektów instytucjonalnych, realizowanych w ramach różnych programów edukacyjnych Unii Europejskiej.
W latach 2007-2015 pełniłam w szkole funkcję wicedyrektora i wówczas duży nacisk położyłam na rozwijanie kompetencji nauczycieli, stąd projekty skierowane były nie tylko do uczniów, ale również do nauczycieli.
Muszę krótko wspomnieć o projekcie norweskim, ponieważ on przyniósł niewyobrażalne zmiany w pracy szkoły. Byliśmy jedyną szkoła w Małopolsce i jedną z pięciu w Polsce, która realizowała projekt finansowany z grantów norweskich. Działania obejmowały realizacje kilku mini projektów skierowanych do uczniów i nauczycieli. Jeden z nich - Wysoka jakość edukacji szansą dla młodych ludzi - obejmował organizację polsko-norweskiej konferencji w Krakowie. W ramach kolejnego projektu Jak dobra jest nasza szkoła badaliśmy zagadnienia dotyczące kształtowania kompetencji kluczowych u uczniów. Z kolei inny - Uczymy się globalnie – woda nasze wspólne dobro uświadamiał, jak ważne jest myślenie o problemach współczesnego świata, jakie istnieją w nim istotne współzależności. Kolejnym wyzwaniem był projekt U źródeł – nasze i wasze mity – przygotowano wspólne przedstawienie teatralne pt. Do mitu i z powrotem, oparte na mitach nordyckich i słowiańskich. Było to ogromne przedsięwzięcie, wymagające skomplikowanej pracy koncepcyjnej oraz długich przygotowań przed przeniesieniem efektów na scenę. Podczas spotkań w Norwegii i Polsce nauczyciele obserwowali lekcje, analizowali je podczas wspólnych warsztatów, przygotowywali i wygłaszali referaty, przeprowadzali ewaluacje. Działania były dokumentowane na stronie internetowej projektu. Projekt odniósł ogromny sukces, został doceniony również przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji- zwyciężył w konkursie EDUinspiracje 2015.
Edunews.pl: W Polsce stosunkowo mało nauczycieli (patrząc na ich ogólną liczbę) korzysta z możliwości udziału w projektach europejskich. Jakie korzyści dały Pani te projekty i jak zachęciłaby Pani innych do udziału czy realizacji projektów we współpracy z nauczycielami z innych krajów.
Małgorzata Kulesza: Wszystkie moje projekty były odpowiedzią na zmiany zachodzące w systemie edukacji, zmiany społeczne i kulturowe. Ich celem było pokazanie, że szkoła jest miejscem, gdzie stwarza się warunki do rozwoju uczniów i nauczycieli, motywuje do doskonalenia metod nauczania, uczy samodzielności, współpracy, przygotowuje grunt do rozumienia współczesnego świata. Powstało wiele produktów, które wykorzystujemy na zajęciach lekcyjnych. Korzyści płynące z udziału w tych projektach są ogromne, wśród których najważniejszym dla mnie jest poszerzenie horyzontów myślenia, otwartość, większe zaaktywizowanie osób, wzrost zainteresowania wymianą doświadczeń, inspiracje do podejmowania kolejnych ciekawych działań, zmiana sposobu myślenia o edukacji. Sukces wspólnych przedsięwzięć stał się katalizatorem długofalowych procesów uczenia się i rozwoju indywidualnego. Wpływ międzynarodowych projektów w naszej szkole na innowacje jest imponujący.
Zdobytą wiedzą i doświadczeniem dzielę się z innymi na wielu platformach edukacyjnych, poprzez media społecznościowe, liczne publikacje, organizację konferencji oraz prowadzenie warsztatów dla nauczycieli z kilkunastu krajów europejskich. O rezultatach jednego z projektów pisałam wcześniej na łamach Edunews.pl (zob. Nauczyciel architektem uczenia się).
Warto dodać, że wszystkie projekty zostały uznane przez Narodową Agencje Programu Erasmus+ jako Przykłady Dobrych Praktyk. Dwa z nich zdobyły wyróżnienia w konkursie Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji EDUinspiracje. Projekt Widzieć to wiedzieć otrzymał wyróżnienie Komisji Europejskiej Star Project. W konkursie EDUinspiracje 2012 otrzymałam indywidualne wyróżnienie za rozwijanie kluczowej umiejętności „uczenia się”. Kolejnym moim sukcesem jest właśnie nominowanie mnie przez European Schoolnet w Brukseli do tytułu „#Europeanhero” w kampanii europejskiego kanału Euronews. Jest to bardzo zaszczytny tytuł, ale też zobowiązujący do podejmowania kolejnych inspirujących działań.
Czy nauczyciele chętnie angażują się w projekty? Początki były trudne. Ważne jest, aby w szkole znalazł się lider, który będzie inspirował innych do udziału w projektach międzynarodowych i zachęcał do współpracy, systematycznie pokazywał płynące z nich korzyści, wspierał nauczycieli w trudnych momentach. Staram się zachęcać do udziału w projektach nauczycieli nie będących nauczycielami języków obcych. Dużą barierę stanowi brak znajomości języków obcych. My rozwiązaliśmy to w ten sposób, że w każdym zespole nauczycieli odpowiedzialnych za określone działania uczestniczyli nauczyciele, którzy byli wsparciem dla pozostałych. Jednym z głównych czynników sukcesu projektu jest dobra współpraca pomiędzy szkołami partnerskimi, która powinna opierać się na zaufaniu i wspólnym uczeniu się. To bardzo ważne, aby nowi nauczyciele dobrze czuli się w międzynarodowym środowisku. Wspólne uczenie się nauczycieli buduje dobre relacje, zwiększa motywację, a zatem lepsze efekty w pracy z uczniami i chęć do ciągłego rozwijania umiejętności i kompetencji.
Uważam, że mobilność edukacyjna nauczycieli powinna być regułą, a nie wyjątkiem.
Edunews.pl: W jaki sposób integruje Pani nowoczesne technologie z procesem nauczania. Czy używa ich Pani do odtwarzania treści, czy uczniowie też tworzą własne zasoby i prace z ich wykorzystaniem?
Małgorzata Kulesza: Stale poszukuję nowych metod pracy. Uczestniczę w licznych szkoleniach MOOC, globalnych konferencjach prowadzonych online, webinariach, jestem członkiem wielu globalnych społeczności. Wiedza, którą przekazuję uczniom osadzona jest w szerokim kontekście globalnym. Nieodłącznym elementem tego jest rozumienie postępu technologicznego, które ma odzwierciedlenie na moich lekcjach. Uczniowie wykorzystują bazy danych i zasoby internetowe. Korzystają z programów do tworzenia map myśli i notatek online, podsumowania materiału (np. One Drive, Simple Map Mind), programów do tworzenia prezentacji (np. Prezi, Sway, Buncee), narzędzi umożliwiających wspólną pracę na odległość przy projektach (np. One Drive, Google Drive, Padlet). Bardzo lubię pracę z Padletem, bo daje on również uczniom możliwość komentowania swoich efektów pracy i docenienia wysiłku włożonego przez kolegów, co dodatkowo wzmacnia ich motywację do pracy. Uczniowie tworzą strony internetowe realizowanych projektów, wykorzystują programy graficzne do tworzenia plakatów, pamiętników, książeczek, nagrywają i montują filmy, nagrywają audycje telewizyjne w profesjonalnym studio, przeprowadzają i nagrywają wywiady z mieszkańcami Krakowa, wykorzystują narzędzia umożliwiające tworzenie filmów (np. Biteable, Animoto, Adobe Spark), prowadzą kanał filmowy na You Tube. Wykorzystujmy też narzędzia do zbierania i wizualizacji danych jak Mentimeter, Formularze Google, Survey Monkey. Zaczęłam też korzystać z platformy Flipgrid, teraz będę ją stosować częściej, gdyż jest już bezpłatna. Gości na naszych lekcjach platforma Kahoot, szczególnie często jest ona wykorzystywana podczas lekcji nadawanych na żywo ze stacji polarnych (projekt EDUarctic). Oczywiście korzystamy z zasobów Creative Commons (muzyka, zdjęcia) przy tworzeniu posterów, filmów.
Wykorzystujemy wiele innych interaktywnych aplikacji edukacyjnych, jak na przykład obliczenie własnego śladu węglowego, śladu wodnego i na tej podstawie wdrażanie odpowiednich działań zmniejszających nasz negatywny wpływ na środowisko naturalne. Oczywiście przy współpracy międzynarodowej niezbędne są wszystkie narzędzia komunikacji, a więc Facebook, Wiki, Skype, Messenger, WhatsApp. Zachęcam uczniów do korzystania z zasobów Khan Academy. W najbliższym roku szkolnym planuję wdrażać zasoby platform z wirtualnymi doświadczeniami takie jak Go-Lab. Nawiązałam też kontakt z Harvard University, który wdraża globalną platformę do nauczania przedmiotów przyrodniczych zawierającą między innymi wirtualne laboratoria i która umożliwi uczniom bezpośrednią współpracę z naukowcami i ich rówieśnikami na całym świecie. W tym roku korzystanie z platformy będzie bezpłatne dla wybranych szkół na świecie, które uczestniczą w fazie testowania projektu. Będę oczywiście kontynuować lekcje prowadzone przez ekspertów przez Skype’a czy wideokonferencje z uczniami z różnych zakątków świata. Mam jeszcze kilka pomysłów na inspirujące globalne projekty.
To wszystko jest dla mnie niezwykle pasjonujące. Uczę się przez całe życie, nie zamykam w rutynie i metodach pracy, które stosowałam wcześniej. Przede wszystkim uczę się z uczniami i od uczniów. Mam świadomość, że innowacyjność nauczyciela powinna się przejawiać nie tylko w użyciu technologii, ale w sposobie myślenia o roli nauczyciela w procesie edukacji.
Edunews.pl: Jak wyjaśniłaby Pani szerzej potrzebę otwierania nauczania na zagadnienia i potrzeby współczesnego świata. Czy to da się pogodzić z realizacją podstawy programowej? Jak Pani się to udaje?
Małgorzata Kulesza: Globalne zmiany, z którymi spotykają się młodzi ludzie wymagają nowych kompetencji i nowych umiejętności, a realizacja takich projektów odgrywa kluczową rolę w ich kształtowaniu. Dlatego tak ważne jest, aby szkoła była miejscem, w którym rozwija się kreatywność, kompetencje cyfrowe, innowacyjność, umiejętność współpracy, uczenia się, krytycznego myślenia, otwartość na kontakty zewnętrzne. Bardzo ważne jest budowanie relacji z innymi, którzy patrzą na świat w inny sposób, są związani z inną specjalnością oraz myślą i pracują zupełnie inaczej niż my. Tak ważna innowacja nie oznacza dzisiaj bycia świetnym w swojej własnej dziedzinie, ale ważne są umiejętności łączenia ludzi pracujących w obrębie różnych dziedzin, myślenia poprzez wiele dyscyplin, kontekstów. To wymaga zdolności widzenia świata oczami innych osób, doceniania innych systemów wartości, respektowania innych kultur. Chcę, aby moi uczniowie wiedzieli, że ich klasa, szkoła i społeczność są powiązane ze światem i że oni są obywatelami świata.
Wszystkie moje projekty są ściśle zintegrowane z podstawą programową. Praca w nich opiera się realizacji wielu mini projektów i tworzeniu zespołów (w tym międzynarodowych) odpowiedzialnych za realizacje konkretnych działań. Dzięki temu udaje się zaangażować nauczycieli różnych specjalności, z różnym doświadczeniem, zdolnościami czy osobowością (dotyczy to również uczniów). Projekty mają charakter interdyscyplinarny, dane zagadnienie jest badane i realizowane z różnych perspektyw. Praca polega na równoległym opracowywaniu danych zagadnień we własnym kraju. Następnie podczas międzynarodowych spotkań konfrontujemy efekty pracy, porównujemy, wyciągamy wnioski. Zespoły projektowe pozostają w stałym kontakcie. Każdy z partnerów wnosi do realizacji poszczególnych działań własną perspektywę wynikająca z odmiennego zaplecza kulturowego oraz odmiennego systemu szkolnictwa. To wszystko pozwala lepiej się poznać i zrozumieć. Zdobyte w ramach współpracy doświadczenia nauczyciele wdrażają w pracy dydaktycznej i wychowawczej, a uczniowie uczą się bardzie świadomie i z przekonaniem, że zdobyte umiejętności na pewno wykorzystają w przyszłości.
Projekty zainspirowały również innych nauczycieli do podjęcia ciekawych działań artystycznych oraz wielu nowych inicjatyw w szkole. Podczas lekcji języka polskiego nauczyciele wykorzystują materiały dotycząc mitów słowiańskich i nordyckich, które powstały w jednym z projektów. Tych przykładów jest bardzo wiele. Strony internetowe na których dokumentowaliśmy naszą pracę są inspiracją nie tylko dla nauczycieli w naszej szkole, ale w Krakowie, szerszym środowisku czy nawet w innych krajach (wersja angielska). Wszystkie projekty są bardzo szeroko upowszechnianie, stąd docierają do szerokiego grona odbiorców.
I na koniec chciałam bardzo docenić dużą grupę nauczycieli z mojej szkoły, którzy bardzo aktywnie zaangażowali się w realizację projektów. Wszyscy mamy świadomość, że robimy cos wartościowego, coś więcej niż potrzeba, często staramy się pokazać w naszym środowisku, że można też zrobić coś inaczej. Ważne jest, żeby wiedzieć, gdzie jest ten nasz cel, żeby mieć poczucie sensu, wiedzieć dokąd zmierzamy.
Rozwój polega na tym, że nieliczni przekonują wielu. Nowe myśli muszą się gdzieś pojawić, zanim będą mogły stać się poglądami większości - Frederic August von Hayek
Edunews.pl: Dziękujemy za rozmowę. Gratulujemy nominacji w akcji #EuropeanHero i życzymy kolejnych wspaniałych projektów oraz zarażania wiedzą i entuzjazmem kolejnych nauczycieli i uczniów.
Notka o rozmówczyni: Małgorzata Kulesza jest nauczycielką chemii w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie, w którym od 2003 r. realizuje międzynarodowe projekty korzystając z programów takich jak m.in. Norweski Mechanizm Finansowy, Kapitał Ludzki, Erasmus+, Uczenie się przez całe życie. W 2012 roku otrzymała I wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie EDUinspiracje organizowanym przez FRSE. Z kolei w 2015 projekt, który realizowała w ramach programu FSS (fundusze norweskie i EOG) zwyciężył w tym konkursie. W 2018 roku projekt Say Yes to STEM w 13LO zwycieżył w konkursie STEM Discovery Week 2018 (organizator European Schoolnet w Brukseli).
