O potrzebie dobrych i potrzebnych zmian w polskiej szkole rozmawiamy na różnych forach od dziesięcioleci. Nie zawsze za tymi rozmowami i debatami idą mądre działania zmieniające systemowo oświatę na poziomie całego kraju. Znacznie częściej udaje się dokonać zmian oddolnych, na poziomie klasy/kilku klas lub szkoły, zwłaszcza gdy dotyczą one obszaru dydaktyki i metodyki. Wiedzą o tym dobrze nauczycielki i nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, którzy uczestniczyli w INSPIR@CJACH WCZESNOSZKOLNYCH 2023 w Warszawie. Przez dwa dni dzielili się nowymi pomysłami, sprawdzonymi działaniami i inspiracjami w nauczaniu dzieci w przedszkolach i klasach 1-3 szkoły podstawowej.
Wczesnoszkolne Inspir@cje są jedną z najbardziej żywiołowych i dynamicznych konferencji nauczycielskich w Polsce. W tegorocznym spotkaniu uczestniczy ponad 320 osób z całej Polski.
Zaczęliśmy od krótkiego spotkania ze sztuczną inteligencją – Chat GPT jest narzędziem, które każdemu nauczycielowi daje możliwość poprowadzenia świetnych zajęć na dowolny temat związany z podstawą programową. Jeden warunek – nie poprzestajemy na jednym pytaniu, lecz staramy się pogłębić temat, pytając kolejno o różne szczegóły oraz źródła i, uwaga, weryfikując otrzymane informacje. Dość łatwo możemy wykryć, że uzyskane informacje nie do końca są prawdziwe, a podane źródła rzeczywiście istnieją. Dzięki temu możemy wytłumaczyć co to jest rzetelna informacja i jak wykryć błędy w uzyskanych odpowiedziach Chat GPT. Dobre ćwiczenie w czasach powszechnej dezinformacji, i w klasach młodszych i starszych.
Wystąpienie inaugurujące poświęciliśmy strategii nauki czytania przez zdziwienie. Opowiadały o tym prof. UŁ dr hab. Monika Wiśniewska-Kin oraz Weronika Kisiel z Uniwersytetu Łódzkiego, które przez ostatnich kilkanaście lat poświęciły wiele wysiłku, aby od podstaw stworzyć, wdrożyć i zbadać nowatorskie rozwiązanie „Skuteczne zdziwienie. Wyzwalamy myślenie” (więcej na stronie https://skuteczne-zdziwienie.edu.pl/). Program przeznaczony jest przede wszystkim dla dzieci w wieku przedszkolnym (4-5. letnie), które uczą się przez mówienie, konstruowanie i ruch. Jak zwracała uwagę prof. Wiśniewska-Kin, aktywizują one zmysły i emocje, konstruują wiedzę o świecie dźwięków i liter jakby mimochodem, przy okazji „skutecznego zdziwienia” (J. Bruner). To od zdziwienia rozpoczyna się proces poznawania, wyzwala się entuzjazm poznawczy dzieci, uwalnia się radość z uczenia się.
Przywykliśmy do pewnych standardowych metod nauki czytania i pisania, działając nawykowo nie zastanawiamy się nad tym, jak zwiększają one dziecięce zainteresowanie procesem nauki czytania i pisania, jak motywują dzieci do podejmowania samodzielnych prób w tym obszarze. Badania pokazują, że dzieci uważają się za złych czytelników, że czytają tylko wtedy kiedy muszą. Kluczem naszej strategii Skuteczne zdziwienie – wyzwalająca myślenie nauka czytania, jest rozwijanie zainteresowania czytaniem, chcemy, żeby dzieci polubiły czytanie, znalazły przyjemność w czytaniu, z czasem przyzwyczaiły się do czytania. Dziecko powinno być postrzegane holistycznie w procesie czytania i pisania. „Czy możemy na proces czytania spojrzeć inaczej? Czy możemy pomyśleć o nim, że jest holistyczny, twórczy i głęboko zindywidualizowany? – pytała prof. UŁ. Wiśniewska-Kin. Wdrożenie projektu dowodzi, że tak – w prezentowanej metodzie poznanie liter odbywa się w procesie twórczym. W skrócie wygląda to tak:
Na pierwszym planie jest dziecko, które działa. Dzieci poszukują powiązań pomiędzy obrazem (dla potrzeb realizacji projektu opracowano przepiękną książkę obrazkową „Zamieniam się w słuch, czyli opowieści dźwiękiem malowane” – zobacz tutaj) i tekstem. Następnie wyszukują w obrazach elementów powiązanych z poznawaną głoską. Kolejnym elementem jest odczytanie tekstu, który wyjaśnia znaczenia ukryte w niedosłownych ilustracjach. Dzieci przypominają sobie sytuacje, w których doświadczały dźwięków (na przykład: mmmm…, ale pyszne w trakcie smakowitego posiłku). Następuje materializują dźwięki za pośrednictwem gestów. Z czasem przypominanie swobodne, przechodzi w przypominanie ukierunkowane i wytwarza się połączenie między gestem – dźwiękiem – głoską. A jak wygląda poznawanie liter? Wykorzystano klocki, z których tworzone są dane litery. To dzieci podejmują samodzielne próby poprawnego ułożenia poznawanej litery. Potem zestawiają obraz dźwiękowy z obrazem graficznym (dźwiękoznak z literakiem). Uczą się je pisać kreśląc drogę i kierunek w konturze litery. Początkowo dzieci konstruują pojedyncze litery, potem wyrazy, a na końcu całe konstrukcje (nieco inaczej dziewczynki i chłopcy). Podsumowaniem procesu uczenia się jest samodzielne wykonanie ilustracji w książce obrazkowej i wspólna zabawa grami planszowymi.
W każdym ze spotkań z dziećmi jest szansa na skuteczne zdziwienie – uważa prof. Monika Wiśniewska-Kin.
O tym, że nauczyciel jest w stanie tak tworzyć zadania i wyzwania dla uczniów, aby każdy uczeń mógł je realizować na swój sposób i w swoim tempie – opowiadała Wiesława Mitulska. Punktem wyjścia jest podejście do ucznia (właściwa diagnoza nauczycielska) – nie sprawdzę, co umiesz lecz sprawdź, co potrafisz. To dopiero daje mi moc informacji o dziecku. Jak się zabiera do zadania, jak działa, jak się emocjonuje. W końcu widzę, jak pracować z danym dzieckiem. – mówiła Mitulska. Dodatkowy warunek – dzieci muszą czuć się bezpiecznie. Muszą wiedzieć, że nie będą oceniane. Wtedy dziecko może otworzyć się. Dlaczego powinniśmy dawać takie zadania? Bo mamy różne dzieci w klasie i musimy trochę sobie ułatwić pracę. Starajmy się tak formułować zadania, żeby każdy z najróżniejszymi potrzebami edukacyjnymi sobie poradził z zadaniem. Przykład: „sprawdź, czy potrafisz zrobić notatkę do przeczytanego tekstu”. Rezultatem będą najróżniejsze notatki uczniów – i możliwość głębszego poznania dziecka.
W podróż po przygodę z lekturą z walizeczką zabrała nas Dorota Dankowska ze Szkoły Podstawowej nr 5 w Słupsku, opowiadając o znaczeniu miniprojektów w edukacji wczesnoszkolnej: Chcę wywołać zainteresowanie książką. Dzieci chcą czytać. Dzieci uczą się przez działanie i współtworzenie. Rezultatem prac są oryginalne nagrania filmowe, programy telewizyjne – wszystkie wykonane w całości przez uczniów klas 1-3. „Do takiej wycieczki z walizeczką możemy włożyć naprawdę wiele: ciekawość, wyobraźnię, emocje, dobrą zabawę, współpracę dzieci i kreatywność” – mówiła Dankowska. A dzięki takim miniprojektom możemy zrealizować wszystkie zadania z podstawy programowej. A rezultaty przerastają wszelkie wyobrażenia nauczyciela (zobacz przykładowo tutaj).
Z kolei Ewa Kempska ze Szkoły Podstawowej w Gliczarowie Górnym zaprosiła uczestniczki konferencji do zabaw fabularyzowanych. Dzięki tej metodzie można omówić z klasą dany temat poprzez opowiedzianą w klasie historię, w której aktywny udział biorą dzieci. A korzyści to większa uważność dzieci, lepsza koncentracja uwagi, integracja zespołu klasowego – i jest to wstęp do kolejnej rozmowy na tematy wychowawcze.
Barbara Dubiecka-Kruk opowiadała, jak ograć matematykę w Minecraft Education. Świat Minecrafta daje niesamowite możliwości realizacji celów podstawy programowej. Także w klasach 1-3. Możemy na tworzyć proste gry matematyczne (np. Sudoku), kształtować wyobraźnię przestrzenną (ile bloczków potrzeba, żeby zbudować daną bryłę), rozwijać umiejętności 4K poprzez projekty zespołowe.
Doświadczeniami z realizacji programu Kindloteka STEM dzieliły się Barbara Krystosiak z Amazon oraz nauczycielki ze Szkoły Podstawowej w Wińsku Małgorzata Pabich i Patrycja Serdyńska.
O planie daltońskim, jako o sposobie myślenia i podejściu do dziecka, nauczania / uczenia się opowiedziała Agnieszka Maksymiuk z Fundacji Plan Daltoński, zachęcając do zmiany podejścia: „Jeśli szanujemy dziecko i podążamy za jego możliwościami, to może ono zrobić więcej, niż od niego oczekujemy, a wszystko co dziecko potrafi – nauczycielowi zrobić nie wolno.”
O (nie) zasadach ortografii opowiadała z kolei Monika Zielińska-Miętkiewicz z Learnetic, dzieląc się doświadczeniami tłumaczenia ortografii języka polskiego w zespołach uczniów polskich i ukraińskich. Zwracała uwagę na to, że zbyt wiele nauki ortografii i przykładów jest podanych z pozycji osoby dorosłej i nie mamy się co dziwić, że zasady ortografii tak trudno dzieciom zrozumieć.
Monika Walkowiak, nauczycielka wczesnoszkolna w Szkole Podstawowej w Kamieńcu Wrocławskim, udowodniła, że z prostego pomysłu może zrodzić się wielkie dzieło uczniów w klasach 1-3. Mówiła o filcowych sówkach, których przygody uczniowie skrupulatnie opisują w zeszycie (Sówkowa Księga Opowieści, która doczekała się już 3 tomów i kilku indywidualnych pamiętników). W ten sposób poprzez zabawę rozwijają kompetencję pisania budując dłuższe wypowiedzi, opisują (i kreują) różnego rodzaju sytuacje, w których "znalazły się" ich sówki, a także uczą się nawzajem.
Anna Grzegory z łódzkiej poradni Logofigle opowiadała o hipnozie jako ciekawej metodzie terapii logopedycznej. Ale nie stosujemy jej zamiast innych metod, tylko obok. „Hipnoza zwiększa naszą świadomość, samoświadomość i pozwala lepiej kontrolować swoje emocje. Dzieci potrafią się skupić na samym sobie. Nadaje się szczególnie do pomocy osobom z trudnościami w komunikacji.”
Mogliśmy również zapoznać się z nowym projektemwydawniczym MAC Edukacja do nauczania w klasach 1-3 Ale to ciekawe, który powstał na bazie edukacyjnych doświadczeń autorek Jolanty Okuniewskiej, Sabiny Piłat i Beaty Skrzypec, członkiń społeczności Superbelfrzy RP.
Dzień zakończyło wystąpienie Jacka Ścibora z grupy Superbelfrzy RP, który przewrotnie pytał nauczycielki, czy już wszystko mają w 3D?
Dzisiaj trwa drugi dzień konferencji. Wszystkie wystąpienia były nagrywane i wkrótce będziemy je publikować w Edunews.pl.
Czy byłaś/byłeś tam?
Fot. Edunews.pl - panorama z tel. kom. (5,3 MB)
Fot. Edunews.pl - panorama (6,7 MB)
***
Organizatorami zorganizowanej w dniach 15-16 kwietnia 2023 w Warszawie konferencji INSPIR@CJE WCZESNOSZKOLNE 2023 byli: Edunews.pl, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy THINK! oraz Think Global sp. z o.o.
Partnerem merytorycznym była społeczność nauczycieli: Superbelfrzy RP.
Partnerem strategicznym konferencji był: Microsoft Polska.
Partnerami konferencji byli: Amazon STEM Kindloteka, Fundacja Szkoła z Klasą & Program Asy Internetu), Learnetic, MAC Edukacja oraz Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń.
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
