Szkoła jest doskonałą przestrzenią do wdrażania pozytywnych zachowań. Po raz piąty kampania społeczna Cartoon Network „Bądź kumplem, nie dokuczaj” promuje życzliwość i koleżeńskie postawy wśród dzieci. Jako partnerzy akcji przy współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej przygotowaliśmy kilka porad dotyczących dokuczania, które będą przydatne pedagogom pracującym z najmłodszymi.
Jak dotrzeć z pozytywnym przekazem do dzieci?
W klasie bardzo ważnym elementem jest praca nad atmosferą grupy. Istotne więc, by organizować zajęcia, które zintegrują rówieśników i dadzą im czas na zastanowienie nad wzajemnymi relacjami.
Na początek warto stworzyć klasowe zasady dotyczące życzliwego zachowania, które odwołują się do poczucia wspólnoty i odnoszą się do całej społeczności szkolnej. Powinny być napisane prostym językiem i nawiązywać do codziennych elementów życia. „Suchy” dokument w szkolnej gablocie nie będzie dla nikogo ważnym wyznacznikiem. Do stworzonych zasad nauczyciel powinien odwoływać się podczas lekcji, podczas których porozmawia z uczniami o konkretnych przykładach zachowań. Wszystko po to, by uczniowie rozumieli, jak przekładać je na rzeczywistość. Zamiast korzystać z ogólników, jak „szanujemy się nawzajem”, warto podać konkretne sytuacje i zachowania, które określa dana zasada i takie, które są jej naruszeniem. Młodzież szybko uczy się rozpoznawać komunały oraz nie przywiązywać do nich szczególnej wagi.
Jeśli w centrum kodeksu znajdzie się kategoria „życzliwości”, która będzie przyświecała wszystkim regułom (dążymy do tego, by każdy czuł się w szkole dobrze), stanie się ona jasnym i konkretnym komunikatem. Unikniemy w ten sposób często powtarzającego się przesłania, że chodzi o „grzeczność”, „kulturę osobistą”, „dobre zachowanie”, „przyzwoitość”.
Rozpoznać problem: definicja dokuczania
Ważne, by nauczyciele zdawali sobie sprawę z przesłanek dokuczania. Ich rozpoznanie pozwoli popracować głębiej nad konkretnym zagadnieniem związanym ze stereotypami i uprzedzeniami młodzieży. Czym więc jest dokuczanie? To powtarzające się złe traktowanie innych lub celowe ich ranienie. Dokuczanie może zdarzyć się każdemu. Może mieć miejsce w szkole, na placu zabaw, w domu lub w Internecie. Może polegać na szturchaniu, biciu, wyśmiewaniu, zabieraniu rzeczy, przezywaniu, celowym ignorowaniu lub pomijaniu, a także wytykaniu z powodu odmienności. I co warto komunikować najmłodszym - dokuczanie nigdy nie jest w porządku.
Życzliwa reakcja!
Na dokuczanie należy zawsze reagować. Odpowiednia reakcja kolegów czy nauczyciela wzbudza poczucie bezpieczeństwa. Należy to jednak zrobić z rozwagą.
Oto kilka rad, w jaki sposób można pomóc dziecku doświadczającego dokuczania:
1. Jeśli sytuacja dzieje się na forum lub w miejscu publicznym, trzeba ją przerwać, odwołując się do wspólnych zasad lub własnej niezgody na takie zachowanie. Dobrze jest wyrazić oczekiwania na temat tego, jak uczniowie powinni się do siebie odnosić, np. „Chcę, żebyście wszyscy czuli się na zajęciach dobrze. Oczekuję, że będziemy odnosić się z szacunkiem do innych”.
2. Uczeń, który wypowiedział niekoleżeńskie komentarze wymaga rozmowy na osobności. Piętnowanie na forum jest niewłaściwe, może jedynie zaostrzyć defensywną reakcję. Trzeba dać mu szansę na przedstawienie swojej wersję wydarzeń.
4. Osoba doświadczająca dokuczania, także potrzebuje czasu na rozmowę z nauczycielem w cztery oczy. Nie należy przerzucać na nią odpowiedzialności za sytuację.
5. Kiedy sytuacja minie, warto przeprowadzić z uczniami zajęcia integracyjne, a także rozwijające empatię i dotyczące komunikowania się z szacunkiem. Przy planowaniu i realizacji tego typu zajęć mogą okazać się pomocne scenariusze stworzone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej na rzecz akcji. Cartoon Network udostępnił je na stronie kampanii „Bądź kumplem, nie dokuczaj”: https://badzkumplem.cartoonnetwork.pl.
Grupowa odpowiedzialność
Zamiast prostego komunikatu, że „warto i trzeba reagować”, można pokazać dzieciom konkretne wzorce zachowań. To właśnie poczucie kompetencji i uzyskanej wiedzy sprawia, że najmłodsi decydują się przełamać tzw. efekt widza i zareagować na przejawy złośliwości. Nie musi to polegać na bezpośredniej konfrontacji z osobą dokuczającą.
Dobrym przykładem jest metoda Bystander Intervention (interwencji świadka), która opiera się na tzw. 4D:
1. Direct (bezpośrednio): przerwij sytuację, np. zaczynając rozmowę na niezobowiązujący temat z osobą, której ktoś dokucza, lub pytając ją, czy wszystko w porządku.
2. Distract (odwróć uwagę): przerwij sytuację, odwracając uwagę osób zaangażowanych. W sytuacji grupowej może to być np. zmiana tematu rozmowy, odciągnięcie osoby na bok pod jakimś pretekstem.
3. Delegate (deleguj): znajdź wsparcie innych osób, poproś o pomoc nauczyciela, rodzica, kolegę z klasy itp.
4. Delay (odłóż w czasie): interwencja może polegać na zgłoszeniu sytuacji po fakcie czy miłej rozmowy.
Zachęcamy, by porozmawiać z uczniami i uczennicami o tym, w jaki sposób wprowadzić życzliwość do codziennego życia, a także przećwiczyć na lekcji sposoby reagowania na dokuczanie.
Link do strony kampanii: https://badzkumplem.cartoonnetwork.pl/
