Dajemy uczniom informację zwrotną, aby nasi uczniowie rozwijali się i efektywnie uczyli. Czy jednak nasze informacje zwrotne rzeczywiście zawsze wpływają na rozwój uczniów, czy są dostatecznie rozwojowe?
Podejmuję jeszcze raz temat informacji zwrotnej, gdyż jest to jeden z lepszych sposobów oceniania (w szerszym rozumieniu tego pojęcia), a jednocześnie sprawiający trudność nauczycielom.
Oto kilka podstawowych zasady dla rozwojowej informacji zwrotnej?
1. Dotyczy wcześniej określonych kryteriów sukcesu. Nie powinno się wykraczać poza kryteria, gdyż wtedy łamiemy umowę z uczniami i podważamy zaufanie do nauczyciela. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy uczeń wykonał coś bardzo dobrze, a nie było to ujęte w kryteriach, taki dodatkowy bonus jest wtedy możliwy.
2. Dotyczy pracy, a nie osoby. Należy się wystrzegać opinii typu: „Jesteś zdolny, stać cię na więcej” lub „Nie włożyłeś odpowiedniego wysiłku w pracę”. Takie osobiste uwagi mogą przede wszystkim być mylne, a poza tym nie dają uczniowi żadnej konkretnej wskazówki.
Informacja zwrotna bardziej przemawia do osoby, do której jest kierowana, i jest łatwiejsza do przyjęcia, gdy nie jest skupiona na osobie, ale na aspektach wykonanej pracy. Ważny jest język, którego nauczyciel używa. Lepiej nie używać formy – „ty”, raczej odnosić się do pracy ucznia, ją oceniać.
3. Zawiera konkretne odniesienia do pracy ucznia. Uczeń potrzebuje konkretnych wskazówek, co zrobił dobrze, a co źle, nie potrafi tego odczytać z samych kryteriów sukcesu, bo gdyby umiał, to jego praca byłaby prawdopodobnie bez zarzutu. Im bardziej informacja zwrotna ukierunkowana i zorientowana jest na konkretne umiejętności, tym więcej uczeń z niej się uczy.
4. Jest przekazywana najszybciej, jak się da. Jeśli uczeń otrzyma informację zwrotną z opóźnieniem, to już nie pamięta, czego ona dotyczy i nie potrafi z niej skorzystać. Rozwojowa informacja zwrotna musi być „świeża”.
5. Pełna informacja zwrotna - powinna opisywać to co uczeń zrobił dobrze, co i jak powinien poprawić i jak może się dalej rozwijać. Nauczyciele są przyzwyczajeni do podkreślania błędów ucznia, dlatego tym się tu nie będziemy zajmować. Ale mało kto podkreśla to, co uczeń zrobił dobrze, wychodząc z założenia, że uczeń sam to widzi, a tak nie jest. Druga sprawa, to nieudzielanie wskazówek – jak trzeba błąd poprawić. Jeśli tego nie ma, to uczeń nie umie poprawić pracy i zostaje z błędem. Końcową sprawą są wskazówki do rozwoju. One są często źle rozumiane – jako wskazówki do poprawy już wykonanej pracy – a powinny być wskazówkami nie do przeszłości, ale do przyszłości, czyli pt.: Co następnym razem?
6. Napisana językiem nie skłaniającym do obrony. Informacja zwrotna ma pomagać uczniowi, a nie go atakować. Szczególnie ważne jest to w ocenie koleżeńskiej, uczniów trzeba nauczyć języka pozbawionego krytyki. Najlepiej, gdy informacja zwrotna ma formę przyjaznego listu, którego celem jest pomóc uczniowi.
Klika uwag prowadzących do rozwojowej informacji zwrotnej
- Proponuj uczniowi skupienie się tylko na pewnych błędach w pracy. Uczniowie nie są w stanie pracować nad wszystkimi błędami (szczególnie, gdy jest ich dużo), dlatego warto, aby wybrali, co będą doskonalić w danym czasie.
- Zadawaj uczniom przyjazne pytania, na które chcieliby udzielić nauczycielowi odpowiedzi. Wtedy informacja zwrotna ma szansę być przyjazną korespondencją.
- Od czasu do czasu stosuj informację zwrotną „detektywistyczną”, polegającą na wskazaniu rodzaju błędu i akapitu w pracy, gdzie on wystąpił, jednocześnie z poleceniem odszukania samodzielnie błędu i go poprawienia. Ten sposób zachęcamy uczniów do poszukiwań i samooceny.
- Połącz ocenę koleżeńską z informacją zwrotną nauczyciela. Nauczyciel wybiera, kryteria sukcesu, którymi się zajmie i pozostałe wyznacza do oceny koleżeńskiej. Ocena koleżeńska pomaga uczniom w uczeniu się, a nauczycielowi w ocenianiu.
- Pytaj uczniów, do których kryteriów potrzebują informacji zwrotnych i udzielanie ich tylko do wybranych przez ucznia kryteriów. Ten sposób zapewnia udział świadomy ucznia w ocenianiu i zwiększa szansę, że uczeń z informacji zwrotnej skorzysta.
- Udzielaj uczniom informacji zwrotnej ołówkiem lub na przylepnych karteczkach. Gdy uczeń poprawi pracę, nauczyciel zmazuje poprzednią informację zwrotna i w zeszycie ucznia zostaje ta korzystniejsza po poprawie pracy.
Najważniejsze jest to, aby uczniowie skorzystali z informacji zwrotnej. Dlatego trzeba ją dostawać do potrzeb indywidualnych ucznia. Warto zapytać ucznia, czy informacja pomaga mu się uczyć albo czy wie co zrobił w pracy dobrze, a co źle, i jak może się poprawić. To są bezcenne wskazówki dla nauczyciela do tego, aby z informacją zwrotną dotrzeć do ucznia.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Niniejszy artykuł ukazał się w partnerskiej platformie Edunews.pl www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Amandy Adams z Edutopia.org.
